Вера Дашкевіч, Sputnik
Пра ліст Андропава і аперацыі "Архіў" стала вядома толькі ў сярэдзіне 90-х, калі франтавы перакладчык Жукава ў мінулым, а пазней ваенны гісторык Леў Безыменскі атрымаў доступ да адпаведных дакументах з архіва КДБ.
Да таго часу было вядома, што цела Адольфа Гітлера, а таксама загінулых разам з ім Евы Браун, Ёзэфа Гебельса з жонкай і шасцю дзецьмі, а таксама палкоўніка Кребса перазахоўвалі некалькі разоў. Спачатку недалёка ад бункера пад Берлінам. Затым каля горада Ратэнаў. Нарэшце, у Магдэбургу ў двары дома N36 па вуліцы Вестэндштрасэ. Зрэшты, Леў Безыменский сцвярджае, што перапахаванняў было значна больш.
Рэшткі вазіла за сабой 3-я ўдарная армія. Гэта яе СМЕРШаўцы выявілі цела ў красавіку 1945-га. І потым, кожны раз атрымліваючы загад аб перадыслакацыі, армейцы выкопвалі драўляныя скрыні і везлі з сабой на новае месца.
Журналісцкае расследаванне
Галандскія журналісты ў 1991 годзе адшукалі СМЕРШаўцаў 3-яй ўдарнай. Адзін, капітан у адстаўцы Іван Блашчук, прысутнічаў пры апазнанні трупаў Гітлера, Евы Браўн, Ёзэфа Гебельса, яго жонкі і дзяцей, а таксама генерала Кребса ў 45-м. Іншы, маёр Васіль Арлоўскі, прысутнічаў пры пахаванні астанкаў ў двары дома ў Магдэбургу. Трэці, капітан Іван Цярэшчанка, ужо пасля вайны служыў начальнікам сакратарыята аддзела СМЕРШ 3-й арміі, і сапраўды ведаў, дзе размешчана магіла.
На зазначаным месцы ў пачатку 90-х быў заасфальтаваны двор, застаўлены скрынямі і бочкамі. Але тэлевізійшчыкі дамагліся правядзення эксгумацыі. Ваенныя археолагі перакапалі ўвесь двор, але нічога не знайшлі.
А, можа, не было самагубства?
Версіі аб тым, што ніякага самазабойства не было, Гітлер ацалеў, збег і да старасці пражыў ці то ў Паўднёвай Амерыцы, ці то ў Японіі, гучалі на працягу ўсяго ХХ стагоддзя. Гэтыя фантастычныя развагі зацікавілі гісторыка Льва Безыменскага. Не маючы доступу ў архівы КДБ, да пачатку 90-х ён дакладна ведаў, што:
- Гітлер і Ева Браун сапраўды скончылі жыццё самагубствам;
- той жа ноччу іх знайшлі эсэсаўцы і паспрабавалі спаліць у варонцы, недалёка ад уваходу ў бункер;
- абгарэлыя целы мужчыны і жанчыны 4 мая 1945 года ў садзе імперскай канцылярыі выявілі СМЕРШаўцы 3-яй ударнай арміі;
- праведзенае летам 1945 следства дакументальна пацвердзіла версію пра тое, што абгарэлыя трупы з'яўляюцца парэшткамі Гітлера і Евы Браўн.
Але няўдача галандскіх журналістаў ставіла ўсе высновы гісторыка пад сумненне. Без адказу заставаўся галоўнае пытанне — дзе рэшткі?
Аперацыя "Архіў"
Адказ быў знойдзены ў архіве Федэральнай службы контрразведкі толькі ў 1994 годзе. Безыменскі атрымаў на рукі невялікую папку, дзе сярод іншых дакументаў выявіў сакрэтны ліст старшыні Камітэта дзяржаўнай бяспекі СССР Юрый Андропаў, адрасаваны генеральнаму сакратару ЦК КПСС Леаніду Брэжневу.
Андропаў нагадаў, што ў размяшчэнні Адмысловага аддзела КДБ па 3-й арміі ў горадзе Магдэбург пахаваныя трупы Гітлера, Евы Браўн, Гебельса, яго жонкі і дзяцей (усяго 10 трупаў). А таксама паведаміў, што цяпер гэты ваенны гарадок перадаецца нямецкім уладам. Каб пазбегнуць непажаданых агалоскаў, прапанаваў:
"З улікам магчымасці будаўнічых ці іншых земляных работ на гэтай тэрыторыі, якія могуць пацягнуць выяўленне пахавання, лічыў бы мэтазгодным зрабіць выманне рэшткаў і іх знішчэнне шляхам спалення".
Савецкія спецслужбы так адчайна ўсе гэтыя гады захоўвалі сакрэт пахавання, таму што асцерагаліся ўзнікнення небяспечных настрояў у нямецкім грамадстве. Магіла Гітлера магла стаць сімвалам і месцам паломніцтва для неанацыстаў. Праблему трэба было вырашаць кардынальна.
Брэжнеў ўхваліў аперацыю. Яна атрымала назву "Архіў".
У пачатку красавіка спецгрупа Адмысловага аддзела КДБ СССР ўжо была на месцы. У двары дома 36 па Клаузенэрштрасэ (былой Вестэндштрасэ) з'явілася вялікая палатка, якую ахоўвалі аператыўныя супрацоўнікі. Салдат да аховы прыцягвалі толькі на першым этапе, да пачатку археалагічных работ. Пахаванне было выкрыта ў ноч на 5 красавіка. Былі выяўленыя драўляная труха і косткі. Рэшткі сабралі і вывезлі на танкавы палігон, здрабнілі і спалілі. Ёсць сведчанні, што попел Гітлера і загінулых з ім людзей быў развеяны па ветры паблізу аднаго з прытокаў Эльбы…
Ёсць яшчэ адна архіўная тайна
У красавіку 1970 былі знішчаны не ўсе рэшткі Гітлера. Спалілі ўсе, акрамя сківіц. Сківіцы фюрэра да таго часу ўжо некалькі дзесяцігоддзяў захоўвалася ў адмысловым сакрэтным музеі МГБ-КДБ. Іх вывез яшчэ ў маі 1945 года намеснік Берыі генерал Пётр Мешык, які быў камандзіраваны ў Берлін для праверкі вынікаў сьлецтва пра смерць фюрэра і вырашыў прыхапіць сувенір. Зараз сківіцы Гітлера захоўваюцца ў архіве ФСБ.
