Андрэй Дзічэнка, Sputnik
Беларускі драматург Павел Расолька і рэжысёр Віктар Красоўскі разам з іншымі тэатраламі задумалі арганізавацца ў "Студыю Альтэрнатыўнай Драмы". На такі крок яны пайшлі, каб неяк кампенсаваць адсутнасць тэатральных агентаў у краіне і заявіць аб сваіх п'есах і пастаноўках. Пра тое, чаму творчыя работнікі пайшлі на такі крок і чаму беларускі альтэрнатыўны тэатр не можа канкураваць з кансерватыўнымі тэндэнцыямі, высвятліў Sputnik.
П'есы якасныя, цікавыя, але тэатр занадта кансерватыўны
Да прыкладу, рэжысёр і драматург Віктар Красоўскі лічыць, што на сучасную драматургію сёння баяцца рабіць стаўкі як глядач, так і самі тэатры.
"Давер — асноўная праблема сучаснай драматургіі. Варта аднаму чалавеку ляпнуць пра "дзеянне" нічога не разумеючы ў гэтым прадмеце і ўсё, чакай праблем. Сучасны драматург у беларускім тэатры, гэта як герой постапакаліптычных гульняў. Блукае сам сабе на пусткі, з крутой бранёй і пры зброі, а свет змяніць ніяк не можа", — іранізуе Красоўскі.
Яго калега па Студыі альтэрнатыўнай драмы — драматург Павел Расолька. Прычыны кансерватыўнасці беларускіх тэатраў ён бачыць у тым, што драматург проста не ведае, куды яму падацца з яго п'есай, нават калі яна атрымала добрыя водгукі ад рэцэнзентаў.
"У нашай краіне драматург застаецца сам з сабой і са сваімі тэкстамі. Варушацца трэба самому. Гэта дадзенасць", — упэўнены Расолька.
Суразмоўца Sputnik таксама лічыць, што самае галоўнае — гэта якасць п'есы. І калі яна годная, то яе абавязкова заўважаць, але не абавязкова ў Беларусі.
Няма агентаў — няма спектакляў
Яшчэ адна праблема, з якой сутыкаюцца беларускія аўтары п'ес — у адсутнасці спецыяльных агенцтваў, якія маглі б стаць пасярэднікамі паміж тэатрамі і драматургамі.
"Працаваць у нас можна толькі праз НЦІУ. Але гэта не выгадна. Ён працуе як "бюро знаходак": табе патрэбна п'еса, ты і шукай. Фраза "атрымаць дазвол на спектакль", вядома, смешна гучыць, але як нельга да месца. У маім разуменні пастаноўка для тэатра — гэта патэнцыйная выгада, выручка, рэпутацыя. Але ў беларускіх тэатрах, гэтая выгада іншых матэрый — балансавання паміж патрэбамі тэатра і гарадскім бюджэтам", — разважае Красоўскі.
Ён таксама наракае на рэжым жорсткай эканоміі і вялікі страх мастацкіх кіраўнікоў перад уразаннем бюджэтаў. Тут жа мае месца і дэфармацыя мастацкага кіраўніцтва. Замест пошуку цікавага матэрыялу ён вырашае, ці дазваляць што-небудзь ставіць.
Напэўна ў такой сітуацыі дапамагло б агенцтва, здольнае вырашаць па накатаных сцэнарах ўсе магчымыя канфлікты. Але такіх у Беларусі няма.
"Той факт, што ў нас няма паўнавартасных агенцтваў, якія б працавалі з драматургамі, мяне крыху здзіўляе. Бо акрамя што гэтым займацца цікава, у многіх краінах людзі зарабляюць такім чынам прыстойныя грошы", — упэўнены Расолька.
Часцяком беларускія драматургі спрабуюць прабіцца ў расійскі кантэкст. Па іх словах, у той жа Маскве няма тых праблем, з якімі сутыкаюцца беларускія аўтары. Але там ёсць іншае — проста велічэзная канкурэнцыя. Драматургі лічаць, што яна бы і не перашкодзіла Мінску, так як спараджае альтэрнатыву і разнастайнасць.
Нефармальны саюз для беларускага тэатра
Каб неяк сябе пазначыць у беларускім тэатральным кантэксце, Расолька і Красоўскі задумаліся аб стварэнні ўласнай нефармальнай студыі і назвалі яе "Студыяй Альтэрнатыўнай Драмы". Тэатралы прызнаюцца, што гэтая ідэя лунала ў іх даўно.
"Думка зрабіць студыю з'явілася яшчэ тады, калі мы і драматургамі сябе не рызыкавалі называць. Ідэя ўвасабляецца ў жыццё калі ёсць два складніка: попыт і прапанова. Кожны з нас можа прапанаваць выдатныя тэксты. Студыя таксама гэта робіць", — распавядае Красоўскі.
Расолька ж бачыць "Студыю Альтэрнатыўнай Драмы" як закрыту. супольнасць творчых людзей, якія звязаны з тэатральным рухам.
"Трапіўшы ў гэтую справу, мы павінны з'яўляцца нейкім "знакам якасці" для патэнцыйнага гледача ў драматургіі або крытыцы, напрыклад. Гэта пачынанне павінна выглядаць нейкім моцным саюзам, які прадаставіць якасны матэрыял, калі заўгодна. І якасць матэрыялу не выкліча ні ў каго сумневаў", — мяркуе Расолька.
Пакуль жа стаіць пытанне канцэпцыі прасоўвання беларускай драматургіі. Першачарговай задачай тэатры лічаць пераадоленне духоўнага і эстэтычнага невуцтва ў галіне сучаснай драматургіі і абыякавасць да яе. Цалкам магчыма, што ў будучыні гэта будзе агенцтва.
Атрымаў гран-пры — не паслабляйся
І ўсё ж кажучы пра тэатр, важным пытаннем застаецца якасць матэрыялу. Праверыць яго вельмі лёгка. Дастаткова адправіць сваю працу на некалькі конкурсаў і паглядзець на вынік.
"Калі ты трапіў хоць бы ў лонг-ліст — гэта ўжо вынік. Далей можна адпраўляць у літаратурныя часткі ўсіх тэатраў з паметкай, што твая праца ў спісе. Застаецца чакаць адказу — раіць Красоўскі.
Усяго такіх конкурсаў праходзіць каля дзесяці на год. Сюды ж уваходзяць і рускамоўныя конкурсы за мяжой. Пры атрыманні прапановы тэатралы рэкамендуюць адразу ж пагаджацца, аднак можна і пагандляваць. Напрыклад, за ганарар.
У дамове павінна быць паняцце ганарар і адсотак ад збораў 3-12%. У пункце "прадмет дагавора" павінна быць напісана, што ты павінен "падаць не выключныя правы на п'есу". Любыя варыяцыі з гэтым пунктам можна расцэньваць як змова супраць чалавецтва. А калі сурёзна, то адна з прычын — багацце класікі ў беларускім рэпертуары, аўтарам не трэба плаціць. А ты жывы і табе трэба есці для падтрымання гэтага самага жыцця", — дзеліцца досвідам Красоўскі.
Але бывае і так, што чалавек атрымаў гран-пры на якім-небудзь конкурсе, але ўсё роўна застаецца нікому не патрэбным. Тут дапаможа толькі вера ў сябе ды ўпартасць.
Беларуская афіцыйная сцэна — не галоўная мэта
Драматургі лічаць, што на афіцыйную беларускую сцэну можна трапіць толькі непрыкметна. Ці ж пісаць бясплатна і на збітыя для ўсіх тэмы.
"Насамрэч тут не ўсё так сумна. Справа ў тым, што далёка не ўсе драматургі арыентуюцца на беларускую сцэну. Ёсць мноства альтэрнатыўных варыянтаў", — падвёў вынік Расолька.
Тым не менш, у планах у беларускіх тэатралаў займацца прасоўваннем альтэрнатыўнай тэатральнай культуры менавіта тут. Альбо сіламі будучай альтэрнатыўнай студыі. Альбо, як і раней, паасобку.
