На тыя ж граблі: чаму ўлады не могуць забяспечыць стабільнасць Украіне?
© Sputnik / Стрингер
Падпісацца
Крызіс, рэвалюцыі, алігархат і даўгі - вось як можна ахарактарызаваць 30-гадовую гісторыю незалежнай Украіны. Як адна з самых паспяховых краін СССР паступова ператваралася ў аўтсайдэра, тлумачаць палітолагі.
Ва ўсіх сваіх шматлікіх праблемах Украіна прывыкла вінаваціць Расію. Кіеўскія ўлады чамусьці ігнаруюць той факт, што ўпершыню з эканамічнымі і ўнутрыпалітычнымі складанасцямі краіна сутыкнулася задоўга да 2014 года. Крызіс у краіне пачаўся роўна 30 гадоў таму, пасля распаду Савецкага Саюза - і доўжыцца да гэтага часу.
Якія ж дзеянні ўладаў перашкаджаюць Украіне выйсці са стану перманентнага заняпаду? Адказ на гэтае пытанне - у матэрыяле Sputnik.
Узнагародзілі алігархаў. За што - не памятаем
Галоўную памылку Украіна дапусціла, як толькі абвясціла аб незалежнасці. Кіраўніцтва краіны вырашыла будаваць этнакратычную дзяржаву, робячы акцэнт на нацыянальнай прыналежнасці і імкнучыся хутчэй пазбавіцца ад савецкага мінулага, тлумачыць палітолаг Аляксей Качаткоў.
"У краіне сталі канструяваць новую ідэнтычнасць. Гэтая стратэгія прадугледжвала вялацякучы, а цяпер ужо адкрыты канфлікт з Расіяй, ды і ўнутры краіны не магла не прыводзіць да канфліктаў па лініі "рускія - украінцы", - кажа ён.
У якасці прыкладу можна ўспомніць кнігу, якую другі прэзідэнт Украіны Леанід Кучма выпусціў яшчэ ў перыяд кіраўніцтва краінай. Назву для сваёй працы Кучма выбраў вельмі красамоўную: "Украіна - не Расія". Зразумела, што ў кнізе Кучма засяродзіўся не на даўніх гістарычных сувязях паміж дзяржавамі, а наадварот - на ўсім, што адрознівае украінскі і рускі народы.
Дарэчы, менавіта ў перыяд праўлення Кучмы адбылася прыватызацыя найбуйнейшых заводаў і прадпрыемстваў краіны. Такім чынам, сфармаваўся клас алігархаў, які Аляксей Качаткоў лічыць іншай, не менш важнай праблемай.
"Алігархічныя кланы пачалі перадзел савецкай спадчыны, а эканоміка Украіны тым часам перастала быць самадастатковай - некаторыя прадпрыемствы сталі няздольныя функцыянаваць, таму што са знікненнем СССР альбо змяніліся рынкі збыту, альбо парушыўся тэхналагічны ланцужок, - гаворыць эксперт. - Можна было б развіваць гэтыя прадпрыемствы, але новым гаспадарам было лягчэй іх банкрутаваць ".
У выніку ў краіне пачалася няспынная барацьба паміж прадстаўнікамі алігархату - кожны імкнуўся да кантролю эканамічных рэсурсаў.
У перыяд прэзідэнцтва Кучмы, да прыкладу, адным з самых багатых людзей краіны быў Віктар Пінчук, ён жа зяць Леаніда Кучмы.
Трэці прэзідэнт Украіны Віктар Юшчанка запомніўся на сваёй пасадзе не толькі адкрыта празаходняй палітыкай, але і прысуджэннем ордэнаў "За заслугі" I і III ступеняў Рынату Ахметаву і Ігару Каламойскаму, адпаведна.
Характэрна, што, калі СМІ спыталі Юшчанка, за што ён узнагародзіў алігархаў, выразнага адказу не было. Юшчанка проста не змог успомніць прычыну.
Дакумент нічога не значыць
"У такіх умовах не магла з'явіцца ўстойлівая палітычная сістэма, - лічыць Аляксей Качаткоў. - У краіне адбывалася пастаянная барацьба "ўсіх супраць усіх", таму на самай справе Украіна так і не стала дзяржавай".
У паўнавартаснайдзяржаве як мінімум дзейнічае закон, разважае палітолаг. Між тым, Дэкларацыю аб дзяржаўным суверэнітэце Украіны на практыцы ўлады не выконваюць. Бо другая глава дакумента абвяшчае, што "ні адна палітычная партыя, грамадская арганізацыя, іншая групоўка або асобная асоба не могуць выступаць ад імя ўсяго народа Украіны".
Аднак адзін з найважнейшых законаў для краіны не перашкодзіў пятаму прэзідэнту Пятру Парашэнка злоўжываць службовымі паўнамоцтвамі настолькі, што пасля чарговай змены ўлады ў дачыненні да яго завялі мноства крымінальных спраў. Колькі менавіта - абцяжарваецца сказаць нават адвакат Парашэнка Ілля Новікаў.
"У нас пастаянна пытаюцца, якая бягучая лічба крымінальных спраў са спісу Парашэнкі. Зноў жа мы не ведаем, мы не можам быць упэўнены, што там няма чагосьці, пра што нам невядома, але па стане на зараз гэта 58 крымінальных спраў", - заявіў ён у 2020 годзе.
Адна з самых гучных спраў з удзелам Парашэнкі - гэта расследаванне лёсу базы адпачынку "Івушка". База належала Украінскаму грамадству сляпых, аднак яе прадалі прадстаўнікам ТАА "Саюз-Інвест", кампаніі, якую звязваюць з Пятром Парашэнкам. Тым часам вядома, што ў грошах Парашэнка дакладна не мае патрэбы - быўшы прадпрымальнікам, ён фігуруе ў спісе Forbes. Па дадзеных за сакавік 2021 года яго стан ацэньваецца ў $1,6 млрд.
Асобы новыя, граблі старыя
Пра імкненне змагацца з алігархатам неаднаразова казаў пераемнік Парашэнкі, дзеючы прэзідэнт Уладзімір Зяленскі. Памяншэнне ўплыву алігархаў на ўладу было яго перадвыбарным абяцаннем - і ў траўні 2020 года, па выніках сацапытання Цэнтра Разумкова, 71% украінцаў лічылі, што сваё слова Зяленскі не стрымаў.
Толькі ў гэтым годзе на сайце парламента Украіны быў апублікаваны законапраект, які далучае алігархаў да ліку пагроз нацыянальнай бяспекі. Акрамя гэтага Уладзімір Зяленскі стаў выступаць супраць Ігара Каламойскага, якому належыць найбуйнейшая медыягрупа Украіны "1 + 1 медыя". Характэрна, што ў яе склад уваходзіць тэлеканал "1 + 1", на якім паказвалі серыял "Слуга народа", які стаў часткай перадвыбарчай кампаніі Зяленскі.
"Усё, што адбываецца ў афіцыйных колах Кіева - гэта наступ на адны і тыя ж граблі, - каментуе сітуацыю палітолаг Уладзімір Карнілаў. - Тут змяняюцца толькі гульцы, а граблі тыя ж самыя. Праблемы ў краіне вырашаюцца сілавымі формамі (Аранжавая рэвалюцыя 2004 года і Еўрамайдан 2013-2014 - Рэд.) І ў выніку гэтых палацавых інтрыг людзі проста мяняюцца месцамі на працягу дзесяцігоддзяў. З'яўляюцца нейкія новыя асобы накшталт таго ж Зяленскага, але алігархі ўсё тыя ж".
Аднак нават выступы супраць былога паплечніка, не ўмацоўваюць імідж Зяленскага. Рэйтынг прэзідэнта падае яшчэ і ў сілу каронакрызіса. Сітуацыя ў краіне паказала, што медыцынская сістэма Украіны не гатовая да пандэміі. Увядзенне карантыну адбывалася больш на паперы, чым у рэальнасці, пра што сведчылі дэфіцыт вакцын і рост хворых.
"Усё, што робіць Зяленскі, - гэта спроба зымітаваць нармальную дзяржаву, - кажа доктар эканамічных навук, прарэктар Фінансавага ўніверсітэта пры ўрадзе РФ Аляксей Зубец. - А Украіна - гэта дзяржава-абалонка. Яна афіцыйна ёсць, а ўнутры яе нічога няма. Дзяржава не можа выканаць свае сацыяльныя абавязкі перад грамадзянамі ".
Усё, акрамя сапраўдных праблем
Здавалася б, напружанасць унутры краіны павінна заахвоціць улады задумацца пра сапраўды важныя праблемы - карупцыю, крызіс прамысловасці і аховы здароўя. Аднак замест гэтага Кіеў падпісвае закон "Аб поўнай агульнай сярэдняй адукацыі", які скарачае выкладанне на мовах нацменшасцяў, быццам моўныя канфлікты важней якасці жыцця насельніцтва.
Яшчэ Украіна лічыць рэальнай праблемай дэкамунізацыю, якая выражаецца ў асноўным у забароне Камуністычнай партыі Украіны. Кіеў таксама забараніў савецкую сімволіку, прылічыўшы рэжым СССР да нацысцкага. Пры гэтым у краіне 18 жніўня адзначылі 110-годдзе нацысцкага злачынца Амеляна Грабца, датычнага да забойства 30 тысяч яўрэяў з 1941 па 1944 гады.
У той жа час самым небяспечным чалавекам у краіне лічаць палітыка, кіраўніка партыі "Апазіцыйная платформа - За жыццё" (АПЗЖ) Віктара Медведчука.
Зараз Медведчука абвінавачваюць у "дзяржаўнай здрадзе" і "парушэнні законаў і звычаяў вайны". Па словах функцыянераў партыі, абвінавачванні палітыку былі прад’яўлены пасля заяваў аб тым, што члены АПЗЖ "будуць адстойваць свае ідэі, берагчы памяць пра перамогу ў Вялікай Айчыннай вайне і ушаноўваць яе герояў".
Абвінавачванні ў адрас Медведчука выклікаюць здзіўленне нават у расколатым украінскім грамадстве. Па дадзеных Інстытута сацыялогіі грамадзянскай супольнасці, 60% апытаных украінцаў лічаць, што палітык невінаваты.
Відавочна, нават радавое насельніцтва разумее: сапраўдныя праблемы Украіны заключаюцца ў іншым. Адмова ад памяці пра Вялікую Айчынную ці барацьба з рускай мовай не кампенсуе беспрацоўе і крызіс, а значыць, скандалы па дробязях адцягваюць народ ад чагосьцісапраўды важнага.
Чытайце таксама:
Украінскі палітолаг: кіеўскі саміт "Крымская платформа" – пустышка
Дэфолт не за гарамі: куды прывяла Кіеў антырасійская палітыка?
Палітолаг: нацыяналізм - авангард украінскай палітыкі
