Па нядзелях у вёску Крысава пад Мінскам людзі прыязджаюць на машынах або ідуць пешшу ад чыгуначнай станцыі. Ідуць на магілку Валянціны Мінскай, першай беларускай святой, славутай у чыне блажэннай.
Калі спытаць у мясцовых жыхароў дачнага пасёлка, як прайсці на могілках, яны беспамылкова адгадваюць — "Вы да Валянціны?"
Настаяцель храма ў гонар свяціцеля і цудатворца Мікалая ў вёсцы Станькава айцец Аляксандр кажа, што гэты шлях у некалькі кіламетраў — ад станцыі да вясковых могілак — можна клікаць хрэсным ходам.
Кананізавана Валянціна Сулкоўская была ў 2006 годзе па благаславенню мітрапаліта Мінскага і Слуцкага Філарэта праз сорак гадоў пасля смерці. Кажуць, што прыезд у Беларусь мітрапаліта прадказала сама Валянціна. "Вось, ляціць да нас з Германіі ўладыка Філарэт", — запісана ва ўспамінах аб святой.
Але і да кананізацыі людзі ішлі да яе на магілку, як і пры жыцці — у яе дом у невялікай вёсцы Коскі, па дапамогу і параду. Айцец Аляксандр кажа, што розніца хіба што ў тым, што да кананізацыі на магіле Валянціны Мінскай служылі паніхіду, а цяпер яшчэ і малебны.
Для вернікаў і для Мінкульта
У красавіку Мінскі абласны выканаўчы камітэт прыняў рашэнне надаць магіле святой статус гісторыка-культурнай спадчыны трэцяй ступені. З ініцыятывай прысваення такога статусу выступіў Дзяржынскі райвыканкам.
Перш БПЦ выступіла з ініцыятывай здабывання мошчаў Святой Валянціны Мінскай. Арганізавалі і збор подпісаў за перанясенне мошчаў у Свята-Духаў кафедральны сабор у Мінску, каб пакланіцца блажэннай Валянціне магло яшчэ больш людзей. Але мясцовыя ўлады выступілі супраць.
"Мы не падтрымліваем ідэю здабывання мошчаў Святой Валянціны Мінскай. Сама матушка Валянціна пісала — і гэта пацверджана і ўспамінамі людзей, і сведчаннем праваслаўных гісторыкаў: "прыходзьце да мяне на магілу з верай і надзеяй, як да жывой, я вам дапамагу", — растлумачыў намеснік старшыні Дзяржынскага раённага выканаўчага камітэта па сацыяльных пытаннях Аляксандр Чаган.
Прэс-сакратар Беларускай праваслаўнай царквы святар Сяргей Лепін адзначыў, што з прысваеннем магілы Валянціны Мінскай статусу гісторыка-культурнай спадчыны для эксгумацыі мошчаў спатрэбіцца атрымаць дадатковы дазвол ад Міністэрства культуры. Аднак ці будзе царква дамагацца гэтага, улічваючы новы статус магілы, пакуль невядома. У любым выпадку, збор подпісаў вернікаў за адкрыццё мошчаў сам па сабе юрыдычных наступстваў не мае, адзначыў ён.
Настаяцель храма ў гонар Свяціцеля і Цудатворца Мікалая айцец Аляксандр растлумачыў:
"Як сказаў наш біскуп, будзем маліцца. Калі Богу будзе заўгодна, мы адкрыем моцы, калі не — значыць, не".
За мірскім была
Захавалася няшмат фатаграфій Валянціны Мінскай. На адной з самых вядомых яна ў асяроддзі сваякоў у дзень вяселля з мужам Фёдарам Сулкоўскім. На другім — у ложку, ужо ляжачая.
Валянціна Сулкоўская, у дзявоцтве Чарняўская, нарадзілася ў 1888 годзе ў сям'і святара ў вёсцы Коскі недалёка ад Мінска. У будучыні ў гэтую вёску будуць прыходзіць і мінчане, і жыхары іншых беларускіх гарадоў — гэтак жа, як зараз ідуць на магілу святой.
Незадоўга да пачатку Першай сусветнай вайны Валянціна выйшла замуж. Яе муж Фёдар Сулкоўскі гэтак жа, як і сама яна, выходзіў з духоўнага саслоўя, служыў у званні калежскага саветніка — адпавядае званню палкоўніка. І, калі вайна скончылася, муж і жонка вярнуліся ў родную вёску Валянціны.
Але мірнае жыццё скончылася з калектывізацыяй. У 1931 году Фёдара Сулкоўскага па ілжывым абвінавачванні саслалі ў лагер, затым выслалі на вольнае селішча, зноў арыштавалі, адправілі на Далёкі Усход. Калі пасля многія людзі пацягнуцца да яе па дапамогу, Валянціна Сулкоўская папросіць не клікаць яе "Матушкай", таму што "за мірскім была". Але да гэтага часу менавіта з такім зваротам да яе прыходзяць тыя, што шукаюць савета і заступніцтва — Матушка Валянціна.
З ссылкі муж пасылаў лісты з просьбай хуткага адказу, часам слаў вершы. У 1933 году Валянціна Фёдараўна паслала мужу пасылку на 20 рублёў, захавалася старая запоўненая алоўкам квітанцыя. Сярод патаемных папер Валянціны Сулкоўскай многія гады захоўвалася напісаная спехам на шматку паперы запіска ад мужа, якая апынулася перадсмяротнай — "Пасылку атрымаў цалкам. Дзякую. Бывай. Ф. Сулкоўскі". Лісты свае да апошняга дня яна падпісвала "ўдава Фёдара Сулкоўскага".
А ў гэты час у краіне працягваліся арышты праваслаўнага духавенства. Сям'і святароў абкладаліся велізарным падаходным падаткам, за служэнне ў царкве іх пазбаўлялі харчовых картак, адбіралі дома. Дом адабралі і ў самой Валянціны. Валянціне Сулкоўскай мелася перажыць яшчэ Другую сусветную вайну, ганенні на царкву ў 50-60 гадах.
І ўсё гэта яна сустрэне ў ложку — больш за трыццаць гадоў да самай смерці Валянціна Мінская заставалася ляжачай. У ложку Валянціна пляла з нітак тасёмцы, падобныя на ланцужкі, і раздавала іх тым, хто прыходзіў да яе па дапамогу, каб на гэтым ланцужку, атрыманым у падарунак ад блажэннай старыцы, чалавек насіў крыж, як бы ні ўзмацняліся ганенні на царкву.
Над дзвярным вушаком, успамінаюць людзі, вісеў маленькая абраз Ахтырскай Божай Маці. Дом Валянціны быў сціплым. Ад падарункаў, якія прыносілі ёй у падзяку за дапамогу, яна адмаўлялася.
Тыя, хто пабываў у Валянціны Мінскай пры жыцці, успамінаюць, як яна адказвала на ўгаворы пакаштаваць пачастункі — "Ешце вы, а нам, хворым, лягчэй ляжаць".
Аб блажэннай Валянціне захавалася шмат успамінаў. Архімандрыт Пётр Кучминский пісаў пра тое, як Валянціна Мінская давала яму адказы на незаданные пытанні:
"Часам прыязджаю, падасць Біблію: "На, пачытай". "Якога прарока пачытаць?" — спытаю. Матушка адказвае: "Бог пакажа". Адчыняю, пачынаю чытаць, што адкрылася, на гэтай жа старонцы атрымліваю жаданы адказ, па што я прыйшоў спытаць. <…> У сэрцы маім было такое перакананне, што перад ёй Нябёсы адкрытыя і аб усім вядома", — пісаў архімандрыт.
Распавядаюць, што Валянціна бачыла чалавека наскрозь. Калі да яе па дапамогу прыйшла жанчына, якая пакутвала ад бясплоддзя, старыца сказала — "Што ж ты адзінае дзіця — і таго ваўкам аддала". Жанчына пасля прызналася, што зрабіла аборт, а напярэдадні ўбачыла сон, у якім бегла ад ваўкоў з дзіцем на руках і кінула зграі немаўля.
Кажуць, без суцяшэння Валянціна нікога не пакідала. А вось тым, хто прыходзіў за нейкай "магічнай дапамогай", яна адмаўляла. У падзяку сабе патрабавала толькі веры ў Бога.
Святар у грамадзянскім
Хавалі Валянціну Сулкоўскую ў прысутнасці уладаў. А вось святару быць на пахаванні забаранілі, так што ён прысутнічаў утоена ў свецкім адзенні.
Ужо пасля да магілкі з простым металічным крыжам пацягнуліся людзі. Зараз на магілу Валянціны Мінскай прыходзяць не толькі беларусы. Прыязджаюць і расіяне, і ўкраінцы, а часам нават госці з Амерыкі.
"У летні перыяд прыходзіць больш людзей, зімой — менш. Па нядзелях тыя, хто пачытае Валянціну Мінскую, прыязджаюць на малебен. У красавіку ў дзень нараджэння матушкі мы ішлі хрэсным ходам ад царквы ў Станькава да месца спачынку блажэннай", — распавёў айцец Аляксандр.
Вернікі прыходзяць да Валянціны Мінскай з просьбай аб хадайніцтве перад Богам, а вяртаюцца з удзячнасцю — з кветкамі. А перш Валянціна раздавала папяровыя кветачкі тым, хто прыходзіў да яе. Рабіла іх з каляровай паперы, калі не было "папяроснай", скручвала з простых сшыткавых лісточкаў і аддавала з малітоўным пажаданнем сваім гасцям.
Хтосьці распавядае, што несці з сабой на магілку Валянціны Мінскай трэба няцотную колькасць кветак — як да жывой, але святар айцец Аляксандр перасцерагае столькі ўвагі надаваць рытуалу.
"Валянцінушка любіла кветкі, вось да яе з кветкамі і ідуць. Трэба думаць аб тым, да каго ты едзеш і навошта ты едзеш. А колькі кветак — гэта ўжо ад паганства", — патлумачыў айцец Аляксандр.