ВІЦЕБСК, 23 чэр — Sputnik. Бібліятэкам Віцебска і Віцебскай вобласці перадалі ў падарунак 452 камплектаў ўнікальнага пяцітомніка Святланы Аляксеевіч "Галасы утопii", які перавялі на сучасную беларускую мову некалькі вядомых літаратараў. У планах у арганізатараў — перадаць па адным збору твораў у кожную бібліятэку краіны.
Складанасці перакладу
"Значную частку кнігі "У вайны не жаночы твар" я пераклаў з таблеткамі валідолу пад языком. Там столькі болю, што сэрца пастаянна спатыкалася. Але гэты праект патрэбен для нашай краіны, паколькі ён набліжае Беларусь да Святланы Алексіевіч, і наадварот. Бо да гэтага часу для многіх жыхароў краіны пісьменніца застаецца чужой, нават нягледзячы на Нобелеўскую прэмію, якую яна атрымала, як беларускі пісьменнік", — распавёў філосаф Валянцін Акудовіч.
Па словах Акудовіча, аўтары праекту рызыкавалі, паколькі даверылі пераклад пяці літаратарам, у кожнага з якіх свой стыль. Падчас працы яны шмат спрачаліся і так і не змаглі прыйсці да агульнага меркавання па многіх пытаннях. Таму, напрыклад, у адной кнізе савецкія песні перакладзены на беларускую мову, а ў другой яны пакінутыя ў арыгінале.
На думку літаратара, нягледзячы на тое, што ўжо існуюць пераклады ўсіх пяці кніг Алексіевіч, яе трэба было перакласці на беларускую нанова. Па-першае, кнігі перакладалі ўжо на сучасную беларускую мову, а па-другое, да гэтага Святлану Алексіевіч перакладалі як пісьменніцу добрую, але не лепшую. Зараз жа яна — Нобелеўскі лаўрэат, а гэта нараджае зусім іншыя адносіны да яе тэкстаў і іншыя патрабаванні да перакладчыкаў.
"Адной з найбольш складаных праблем было перавесці расійска-савецкі слэнг, на якім напісаныя кнігі, і аналагаў якому няма ў нашай мове, і пры гэтым не страціць аўтарскі стыль. Хоць часам некаторыя з нас маглі пахуліганіць і трохі змяніць стылістыку пад беларускае гучанне", — дадаў Акудовіч.
Патрэбная ідэя
Як растлумачыў дырэктар выдавецтва "Логвінаў" Ігар Логвінаў, ідэя выпусціць раманы Святланы Алексіевіч з'явілася ў яго ў 2015 годзе, пасля таго, як яна атрымала Нобелеўскую прэмію. Праўда, тады выдавец прапанаваў пісьменніцы проста дапрацаваць старыя пераклады.
"Алексіевіч не падтрымала гэты варыянт і сказала, што трэба зрабіць сучасныя пераклады. Тады я зразумеў, што выданне адкладаецца на некалькі гадоў. Зараз я ўдзячны пісьменніцы, паколькі гэтыя два гады былі самым яркім перыядам у маёй выдавецкай жыцця", — сказаў Ігар Логвінаў.
Паводле яго слоў, у прафесійных перакладчыкаў ўжо "набітая рука", яны працуюць штампамі, а кнігі Алексіевіч — гэта беларуская гісторыя, больш інтымная, якую нельга проста механічна перакладаць. Пасля заканчэння працы паўстала пытанне: за якія сродкі кнігі публікаваць? Вырашылі збіраць грошы праз краудфандынгавую платформу "Вулей".
Народны праект
"Даслоўна краудфандынг перакладаецца як калектыўнае фінансаванне, г.зн. аўтар прапануе праект, і людзі на яго даюць грошы, робяць своеасаблівыя прадзамовы. Першапачаткова "Галасы утопii" задумваліся як камерцыйны праект: чытачам трэба было купляць пяцітомнікі, якія каштавалі 70 рублёў, а гэта амаль іх сабекошт. Акрамя таго, кнігі ў нас заказвалі і крамы", — распавяла Sputnik менеджар краудфандынгавай платформы "Вулей" Аляксандра Зверава.
Па словах дзяўчыны, для рэалізацыі праекта трэба было 40000 беларускіх рублёў, але арганізатары спадзяваліся сабраць больш, паколькі ведалі, што праект унікальны. Яго падтрымалі беларускія зоркі, якія не проста замовілі для сябе камплекты кніг, але і актыўна прасоўвалі праект "Галасы утопii" праз сацсеткі. У выніку ён сабраў амаль у шэсць разоў больш, чым планавалася, і стаў самым вялікім краудфандынгавым праектам у Беларусі і адным з самых буйных у СНД.
Як адзначыла Аляксандра Зверава, гэта стала магчымым дзякуючы "Белгазпрамбанку", які зрабіў заказ на 150000 рублёў і замовіў больш за 2000 камплектаў кніг, каб перадаць іх у бібліятэкі краіны. Першай вобласцю, якая атрымала свае кнігі, стала Віцебская, у бібліятэкі якой перадалі 452 камплекты выданняў.
"Алексіевіч у сваёй творчасці размаўляла з народам, пісала для народа, і мне здаецца, вельмі важна данесці яе слова да людзей. Таму, калі мы даведаліся аб праекце, то вырашылі падтрымаць яго, зрабіўшы па-сапраўднаму народным", — распавёў старшыня праўлення банка Віктар Бабарыка.
Як падкрэсліла дырэктар Віцебскай абласной бібліятэкі імя Леніна Таццяна Адамян, на цырымоніі ўрачыстай перадачы кніг у 2016-17 гадах Алексіевіч ўваходзіла ў тройку самых запатрабаваных аўтараў. Паколькі ў пачатку 2018 гадоў ў бібліятэках Віцебскай вобласці было ўсяго 1800 асобнікаў кніг Алексіевіч, — цяперашні падарунак, несумненна, будзе ацэнены чытачамі па вартасці.