Фільм "Хрусталь" маладога рэжысёра Дар'і Жук стаў галоўнай беларускай кінападзеяй года: яшчэ б, адмыслова для стужкі з попелу паўстаў беларускі оскараўскі камітэт, які плануе вылучыць працу на суісканне галоўнай прэміі ў галіне кінематографа, а да таго часу карціна паспела атрымаць хвалу на некалькіх фэстах, у тым ліку і прыз на Адэскім. Нарэшце "Хрусталь" выходзіць у беларускі пракат — перадпрам'ера адбылася ў панядзелак у мінскім Falcon Club Cinema Boutique, дзе ацаніў карціну і калумністаў Sputnik Яўген Казарцаў.
Гісторыя сталення
Беларусь, дзевяностыя. Працы няма, грошай — таксама. Галоўная гераіня Эвеліна падзарабляе дыджэем і марыць пераехаць у Чыкага. Але амэрыканская віза ёй "не свеціць" — няма даведкі ад працадаўцы, таму дзяўчыне даводзіцца купляць на "блашыным" рынку бланк крыштальнага завода, які зараз гіне. Усё б добра, але консульства плануе ператэлефаноўваць па паказаным у бланку нумары, таму гераіні прыходзіцца дабірацца да гарадка Хрустальны і чакаць ля чужога тэлефона ў чаканні званка.
Сама рэжысёр Дар'я Жук прызнавалася, што хацела зрабіць свайго роду "танальны эксперымент" — і з гэтага пункту гледжання фільм можна лічыць удалым. Распачаты як бойкая трагікамедыя, да канца "Хрусталь" адкідвае какецтва і становіцца паўнавартаснай драмай сталення. Гледачу, які ўтульна ўладкаваўся ў крэсле, пераломны момант можа здацца дзіўным — але тое і добра, бо дзякуючы сцэне (не будзем спойлерыць, вы потым самі зразумееце) карціна становіцца зусім іншай.
Ці адкажа гераіня на тэлефонны званок з консульства і ці з'едзе ў Чыкага? Гэтыя пытанні перастаюць хваляваць ужо на дваццатай хвіліне карціны: аўтары фільма адводзяць зусім у іншы бок, спрабуючы закрануць шырокі спектр тэм — ад жыцця ў беларускай глыбінцы да розніцы паміж жыхарамі сталіцы і маленькага гарадка.
"Хрусталь" можна лаяць
Дзевяноста хвілін "Хрусталя" праходзяць хутка — і так жа хутка змяняецца стаўленне да фільма. Першае, за што можна і паўшчуваць аўтараў, — тое, як намаляваныя дзевяностыя. І пытанне зусім не ў дакладнай гістарычнай адпаведнасці, а ў акуратнасці. Не-не, ды і трапляюць у кадр цяперашнія вітрыны крам у пераходах, апранутыя ў адпаведнасці з часам далёка не ўсё і не заўсёды. "Рэжа" вока гэта ўсю першую палову фільма. З іншага боку, кіно — форма мастацтва, а не дакументальнае захаванне часу. Таму, хоць пытанні да гэтага і ўзнікаюць, але моцна лаяць за гэта нельга.
Напэўна, як і за моўную неадпаведнасць персанажаў. Дыялогі — слабы бок сцэнарыя "Хрусталя". Тут ненатуральна месцамі гучыць "трасянка", занадта нацягнутыя англійскія ўстаўкі ў прамовы галоўнай гераіні, тэатральны маналог нагадвае сцэна з размовай маці Эвяліны з сяброўкай па тэлефоне — пытанні да таго, што адбываецца на экране, ёсць.
Нарэшце, пабочныя сюжэтныя лініі — з маці гераіні і яе прыяцелем — таксама выглядаюць занадта нацягнута. Быццам стваральнікі хацелі змясціць у паўтары гадзіны як мага больш. Але ў выніку глядач застаецца толькі з пытаннямі: што гэта было, навошта, як так атрымалася?
Але ёсць і за што хваліць
Зрэшты, згаданыя вышэй пытанні да "Хрусталя" можна і зусім адмесці. Пытанне ў тым, як ацэньваць кіно. Калі станавіцца ў пазіцыю "горш Сарэнціна — значыць, дрэнна", то стужка слабая і асабліва нічым не характэрная. Але калі паглядзець з пункту гледжання сучаснага беларускага кіно — калі ласка, здымайце больш такіх "Хрусталёў".
Пасля тытраў выяўляецца, што "Хрусталь" — досыць абаяльны і бойкі фільм, з некалькімі вельмі добрымі і смешнымі сцэнамі, з дарэчнай сатырай на рэчаіснасць і пераходам ад адной танальнасці да іншай. Беларускаму кінематографу такога не хапае — надзея толькі на маладых і незалежных рэжысёраў, якія спрабуюць зрабіць нешта, што адрозніваецца ад знятага на "Беларусфільме".
Уявіць такую смелую драму сталення, знятую "афіцыйнымі кінадзеячамі", проста нельга. Складана ўявіць падобны ўзровень капрадукцыі, калі ў адной карціне прынялі ўдзел некалькі краін. У рэшце рэшт, беларускія фільмы, якія выйшлі ў апошнія гады, на якія не трэба сілком цягнуць школьнікаў, можна пералічыць па пальцах адной рукі.
Зразумела, што "Оскар" гэтая карціна наўрад ці атрымае — занадта сур'ёзная канкурэнцыя з лепшымі рэжысёрамі усяго свету. Але, магчыма, Дар'я Жук набярэцца вопыту і наступнымі працамі зможа прынесці краіне шмат прэстыжных прызоў, а калі-небудзь — і тую самую залатую статуэтку.
Калі вы чакаеце адказу на пытанне "Ці варта глядзець?", то гэта так: каб скласці сваё меркаванне, ацаніць працу маладога незалежнага рэжысёра. У рэшце рэшт, убачыць, магчыма, галоўны фільм года. Так што бярыце квіткі ў кіно — "Хрусталь" выходзіць у пракат ужо 29 жніўня.