Вадалаз Ігар Мацюк ужо не першы год займаецца пошукавымі работамі на Ладажскім возеры. У гады Вялікай Айчыннай вайны водная роўнядзь стала сапраўднай арэнай для кровапралітных баёў. Нацысты прагнулі замкнуць кола вакол абложанага, але нескаронага Ленінграда.
Горад, які стаў сапраўдным сімвалам незламанага духу савецкага народа, абаранялі і маракі, якія неслі службу ў складзе флатыліі на Ладазе. Як гэта — праз сем дзясяткаў гадоў падымаць са дна возера артэфакты часоў вайны, разбіраўся карэспандэнт Sputnik Станіслаў Андросік.
Сапраўдная містыка
"Нос флагмана "ладажскай флатыліі", вартавога карабля "Завея" мы выявілі шэсць гадоў таму. Самы складаны этап падняцця пачаўся два месяцы таму. Увесь гэты час на возеры бушавалі штармы", — распавёў Мацюк.
Пошукавік прызнаецца, што ўвесь гэты час яму даводзілася са сваімі памочнікамі літаральна "лавіць вокны" паміж разгулам стыхіі, каб выйсці на ваду і акунуцца на дно Ладагі.
"Уявіце — шэсць кіламетраў ад берага і 11 метраў глыбіні. Мы выходзілі на ваду нават ноччу. Увесь гэты час адмывалі пад вадой нос карабля і знайшлі проста неймаверную колькасць аб'ектаў", — прызнаецца беларускі вадалаз.
"Дарога жыцця", якая дапамагала выжываць жыхарам блакаднага Ленінграда, пачала функцыянаваць 12 верасня 1941 года. "Завея" была тым караблём, які даставіў першы груз у горад па Ладазе. Карабель стаў своеасаблівым сімвалам той артэрыі, што падтрымлівала жыццё абложанага нацыстамі горада.
Па словах пошукавіка, карабель вырашылі падымаць у гадавіну "Дарогі жыцця" і 12 верасня ў наймацнейшы шторм здолелі падняць якар вартавога карабля.
"Мы адразу вырашылі перадаць яго ў музей і літаральна на падыходзе да яго ў метры ад берага выпусцілі якар. Цалкам містычным чынам аказалася, што гэта месца швартоўкі "Завеі", — падзяліўся эмоцыямі Мацюк.
Проста ідэальна
Спецыялістам удалося завяршыць асноўную аперацыю па падняццю марскога судна. Вадалазы адрэзалі насавую частку карабля і паднялі яе са дна возера. Аказалася, што вада Ладагі бязлітасная нават да бранявой сталі і барты вартавога карабля прагнілі.
"Калі мы сталі адразаць большую частку носа карабля, у руках усе практычна рассыпалася. Архітэктар Рафаэль Даянаў, які будзе працаваць над помнікам, дазволіў нам адрэзаць меншую частку. Атрымалася проста ідэальна, таму што там захаваліся ўсе элементы", — падкрэсліў Мацюк.
У выніку двухмесячных намаганняў пошукавікаў быў узняты са дна нос карабля. Яго ўжо паспелі адбуксіраваць у бухту, і далей яго чакае кансервацыя для таго, каб ён стаў часткай помніка загінуламу караблю як сімвалу Ладажскай флатыліі.
Беларускі вадалаз распавёў, што на месцы знаходкі "Завеі" адкрываецца дзіўная карціна. Там пад тоўшчай вады было знойдзена столькі артэфактаў, у тым ліку стрэляныя гільзы, знявечаныя снарады, што ствараецца ўражанне, быццам бой прайшоў толькі што.
На бераг з воднай роўнядзі
Спецыяльна для будучага помніка з Карэліі будзе прывезены камень. Для гэтай мэты ў адрас фірмы "Адраджэнне", якая падбірае ўнікальныя па прыгажосці камяні, ад Саюза ветэранаў органаў унутраных спраў склалі ліст з просьбай дапамагчы.
"Мы знайшлі вельмі прыгожы камень, які падобны да марской пены з прожылкамі. Атрымаецца, што карабель быццам выходзіць з вады", — апісаў будучы манумент пошукавік.
Пасля чаго дадаў, што вельмі рады, што ўсё атрымалася. У наступным годзе будзе юбілей поўнага зняцця блакады Ленінграда — 75 гадоў. Да гэтай даты і хочуць сапраўдныя фанаты сваёй справы ўсталяваць у музеі "Дарога жыцця" ўнікальны помнік караблю "Завея".
"Заўтра прадстаўнік музея прыме ў нас нос карабля. Думаю, атрымаецца вельмі прыгожы помнік", — упэўнены беларускі вадалаз.
Неймаверны подзвіг
Пастаянна працавалі з Мацюком тры чалавекі, але энтузіясты прыбывалі дапамагчы пастаянна, хай і кожны на свой кароткі тэрмін. Цікава, што ва ўздыме прымаў удзел і мужчына, якому ўжо споўнілася 85 гадоў, а шукаць караблі на Ладазе ён пачаў у далёкія 60-я гады.
Вадалазам ў іх няпростай справе аказвалі падтрымку Нацыянальнае аварыйна-выратавальнае агенцтва і Саюз ветэранаў контрвыведкі, якія знаходзяцца ў Санкт-Пецярбургу.
Асабліва трагічна, па словах пошукавіка, выглядаюць рэшткі карабля пад вадой, таму што акрамя гільзаў і снарадаў вакол раскідана амуніцыя вадалазаў. Справа ў тым, што карму карабля адбуксіравалі да берага адразу пасля затаплення. Выходзіць, што ваенныя вадалазы пад агнём нацыстаў уздымалі часткі вартавога карабля.
"Тут немцы былі ўсяго за восем кіламетраў ад Санкт-Пецярбурга. Да вадалазаў нават артылерыя магла дабіць, а яны ў гэтых умовах працавалі. Я сам вадалаз, я разумею, што гэта неймаверны подзвіг", — падкрэсліў Мацюк.