Мінчанка Ніна яблыкі на сваім лецішчы пад Раўбічамі аддае бясплатна. Усяго ў яе пяць яблынь, ураджай з трох з іх ужо сабралі. Жанчына дала аб'яву ў сетцы, у абмен на яблыкі просіць проста прыбраць за сабой - сабраць апалае лісце на тэрыторыі вакол дрэва. Так альтруистычна вырашыць нечаканую праблему звышураджая яблыкаў можна. Калі ж яблыкі былі для фермера бізнесам, для яго гэты год чакаецца няпростым.
Ад сямі капеек за кілаграм
Яблыкаў у гэтым годзе наспела столькі, што іх хіба што на зефір адпраўляй. І гэта не лепшае выйсце для фермера - на "Чырвоным харчавіку" яблыкі прымаюць па 7 капеек за кілаграм.
Ёсць кампаніі, якія закупляюць яблыкі для гандлёвых сетак. У такой сітуацыі фермеру за кілаграм яблыкаў заплацяць 20 капеек. Але каб праца была рэнтабельнай, трэба прадаць сетцы яблыкі па 30 капеек за кілаграм. Сабекошт яблыкаў вышэй, чым тыя грошы, якія за іх можна атрымаць, бо яблыкі трэба не толькі вырасціць, але і сабраць, а для гэтага наняць рабочых, і транспартаваць.
"Фермеры незадаволеныя, рынкавая цана, сфарміраваная на яблыкі, менш за сабекошт. Фермеру гэты яблык прасцей ці згнаіць, пакінуўшы пад дрэвам, ці закласці на захоўванне і чакаць, калі, можа быць, да Новага года, цана паднімецца. Але гэта актуальна толькі для тых , у каго ёсць склады для захоўвання яблыкаў. У каго складоў няма, могуць здаваць на перапрацоўчыя заводы, але тыя прапануюць цэны, пры якіх дастаўка будзе каштаваць больш грошай, чым можна атрымаць", - распавяла супрацоўніца адной з сетак, якая займаецца перакупкай яблыкаў і таму добра ведает настрой фермераў.
Праблему можна было б вырашыць праз экспарт, але з аднаго боку - канкурэнцыя з боку польскіх яблыкаў, якія беларусы часам бяруць ахвотней, чым мясцовыя. З іншага боку - заканадаўчыя перашкоды на шляху беларускага яблыка ў Расію. Цяпер для таго, каб адправіць на экспарт яблыкі, трэба прайсці ўзгадненне з Рассельгаснаглядам, запрасіць на сваю ферму спецыялістаў, якія падлічаць яблыні на ўчастку і вызначаць, ці можа тут вырасці заяўлены аб'ём яблыкаў.
Такім чынам Рассельгаснагляд у 2015 годзе вырашыў змагацца з кантрабандай польскіх яблыкаў праз Беларусь. Праблема ў тым, што заяўляць пра свой намер экспартаваць плады трэба ці ледзь не за паўгода да моманту збору ўраджаю. Гэта значыць тады, калі яшчэ і не ясна, ці будзе што адпраўляць на экспарт.
"Шкада сваю працу"
А спажывец задаволены: калі ў мінулым годзе, па словах фермера з Гомельскай вобласці, можна было купіць кілаграм за 1,5 рубля, то цяпер яблыкі прадаюцца па 60 капеек за кілаграм.
У фермера з Гомельскай вобласці каля сотні яблынь растуць на дваццаці пяці сотках зямлі.
"Калі раней я здаваў яблыкі і нейкую капейку выручаў, то ў гэтым годзе здам тону, а яшчэ дзевяць тон згніе. Для пакупніка ж карціна добрая. Лішак яблыкаў вядзе да зніжэння цэны", - распавёў уладальнік яблыневага саду.
Цяпер і ў школы для дзяцей яблыкі здаюць па куды як меншай цане, чым раней.
"Раней гэтым пытаннем займаўся Белспажыўсаюз, яны былі пасярэднікамі паміж фермерамі і ўстановамі адукацыі. Цяпер іх прыбралі як прамежкавае звяно, закупкай займаюцца напрамую аддзелы адукацыі. І гэта добра для спажыўца, цэны ніжэй, але не так добра для фермера", - растлумачыў суразмоўца.
Ён жыве ў Добрушскім раёне і плануе частку ўраджаю прадаць у Расію. Дакументы аформлены, ёсць аўтамабіль, на ім яблыкі і паедуць да суседзяў.
"А тым, хто жыве ў больш далёкіх раёнах, будзе горш. Калі ў чалавека прамысловы сад парадку 50-100 гектараў, то як прадаць такія аб'ёмы? Я бачыў фермераў, якія прадаюць яблыкі на рынку, настрой сумны. Вам патрэбна дадаць накладныя выдаткі і на перавозку, бо аптовы пакупнік хоча атрымаць тавар у тары, прычым яблыкі трэба самастойна прывезці на склад", - тлумачыць фермер.
Сам ён будзе спрабаваць прадаць частку ўраджаю на рынку, а астатняе выкіне - як угнаенне.
"Забяспечыў усю сваю сям'ю, у мяне ёсць унукі, дзеці, яны будуць амаль да наступнага ўраджаю есці яблыкі. Суседзям буду за сімвалічны кошт прадаваць. Расклею аб'явы па раёне - прадам ад 10 кілаграмаў з дастаўкай на дом. Шкада сваю працу", - прызнае суразмоўца.
Замест польскіх яблыкаў
Яблыкі наліўнымі самі сабой не растуць. Калі сад не абрэзаць, ён будзе затеняя, а гэта значыць, ураджай будзе дробным, тлумачыць спецыяліст.
"Гэта фізічная праца, кожную галінку трэба абрэзаць, усе ўтылізаваць. Дзесьці хвароба, дзесьці паламана. Затым трэба апрацаваць сад ад шкоднікаў, якія могуць знішчыць практычна ўвесь ураджай", - распавядае гаспадар яблычнага саду.
Заводзячы гутарку пра канкурэнтаў, карэспандэнт Sputnik цікавіцца, чым беларускі яблык лепш за польскі.
"Польскія гатункі няўстойлівыя да язваў шолудзі, і іх трэба апрацоўваць пестыцыдамі 12-16 раз, каб ураджай не быў сапсаваны. Калі фермер не будзе гэтага рабіць, яблык знікне. Беларускія ж яблыкі ўстойлівыя да язваў шолудзі, таму што нашы гатункі выводзяцца з улікам глебавых асаблівасцей Беларусі. Маё меркаванне суб'ектыўна, але, думаю, добрае яблык да ліпеня не праляжыць, а некаторыя польскія гатункі захоўваюцца ці ледзь не да наступнага ўраджаю. Яблыкі - гэта ж як малако. Я памятаю, як вясковае малако псавалася за два дні. А то, якое мы купляем у краме, захоўваецца куды як даўжэй. Вырашайце самі", - рэзюмуе суразмоўца.