Усім патрошку: хто з'ядае беларускую бульбу

Чаму бульба з крамы адрозніваецца ад той, якую прадаюць на кірмашах, колькі каштуе засеяць бульбяное поле, хто фармуе асартымент бульбы ў Беларусі і чаму "бульбашы" не могуць круглы год есці сваю бульбу, высвятляла карэспандэнт Sputnik Тамара Зеніна.

У краіне кожны год збіраюць каля 6 мільёнаў тон бульбы. Але толькі адзін мільён вырошчваюць сяльгаспрадпрыемствы і фермеры. Не паверыце, астатнюю бульбу мы гадуем самі ў агародзе! Ва ўсялякім выпадку, так сцвярджае Мінсяльгасхарч.

Бабуля Клаўдзія з вёскі каля Мінска пазбавіла сем'і сваіх дзяцей магчымасці адпачываць летам. Кожны год з мая па верасень усе дружна працуюць у агародзе, дзе трэба вырасціць 15 сотак бульбы. Затое потым і самі год ядуць, і бабуля да пенсіі прызаробак мае. На міні-кірмашы, дзе я купляю прадукты кожныя выхадныя, хатняя бульбачка каштуе ад рубля за кіло. Нятанна, але смачна!

Тавар бабулі Клаўдзіі не ідзе ні ў якое параўнанне з тым больш танным, які прапануюць у бліжэйшай краме.

У гіпермаркетах асартымент шырэйшы. Толькі ў адным з іх я налічыла тры віды замарожанай бульбы фры і пяць - свежай. Замарожаная - польская, а свежая - беларуская, наша родная, прычым з пяці відаў тры - фермерскія.

Адрозніць іх нескладана. Справа нават не ў кошце, хоць фермерская бульбачка амаль у два разы даражэйшая. За 10 хвілін, пакуль я назірала, практычна ўсе клалі ў свае каляскі прыгожую мытую гатункавую і акуратна спакаваную фермерскую. Толькі адзін пакупнік паспрабаваў выцягнуць сетку з безгатункавай калгаснай бульбай, але запэцкаў рукі аб зямлю і паспяшаўся пакласці назад.

Калі да гэтага дадаць яшчэ і колькасць адходаў на выхадзе, якая перавышае вагу прадукта, выбар відавочны.

Пройдзе ўсяго пару месяцаў, і асартымент бульбы ў сеткавых крамах зменіцца. Беларускай застанецца адзін-два віды не самай лепшай якасці. І пакупнікі будуць рабіць выбар на карысць егіпецкай, галандскай, македонскай, украінскай і, магчыма, расійскай.

У Беларусі, па перакананні гэтага менеджара, не ўмеюць захоўваць прадукт у міжсезонне, адсутнічаюць тэхналогіі давядзення яго да продажнага выгляду.

"У нас пасля Новага года вы ніякай бульбы не знойдзеце. А ў Егіпце знойдзеце, і па даступным кошце, і пастаўкі праз літоўскі тэрмінал адпрацаваны. Ва Украіне і Расіі знойдзеце, вымытую і расфасаваную", - удакладніў геаграфію імпарту прадстаўнік гандлёвага прадпрыемства.

У НПЦ НАН Беларусі па бульбаводстве і плодаагародніцтве, роўна як і ў Мінсяльгасхарчы, з меркаваннем "сеткавікаў" катэгарычна не згодныя.

"Мы можам захаваць практычна да новага ўраджаю 800 тысяч тон бульбы. Пры гэтым абсталяванне для каліброўкі, шліфоўкі, мыцця і фасоўкі ёсць у многіх гаспадарках", - запэўнівае намеснік генеральнага дырэктара НПЦ Вадзім Маханько.

"Сеткавыя крамы праводзяць дбайны адбор прадукцыі. Улічваючы іх патрабаванні да якасці, наогул не зразумела, адкуль яны бяруць тую самую бульбу з зямлёй, на якую скардзяцца ўсе пакупнікі!" - здзіўляюцца спецыялісты сектара па вытворчасці бульбы і плодаагародніннай прадукцыі Мінсельгасхарча. Сапраўды, адкуль?

Выдатную бульбу вырошчвае бабуля Клаўдзія і астатнія працавікі, ураджай якіх па традыцыі складае 80% у агульным вале краіны. Бабуля Клаўдзія сваі 3 тоны "сеткавікам" прапанаваць не можа. Аб'ёмы не тыя, ды і мыць-фасаваць яна не будзе. Ну і ў кошце яны наўрад ці сыдуцца. У бабулі і так усё раскупяць па рублі, а пазней і яшчэ даражэй.

Не менш якасную бульбу вырошчваюць фермеры. У іх і тэхналогіі, і аб'ёмы, і кошты аптовыя. Але ў беларускія гандлёвыя сеткі яны свой прадукт не аддадуць. І хай нікога не ўводзіць у зман тая мізерная колькасць фермерскай прадукцыі, якая цяпер ляжыць на прылаўках.

Уладзімір Радзевіч - кіраўнік сялянска-фермерскай гаспадаркі (СФГ) "Сула" са Стаўбцоўскага раёна. Гэта адзін з найбуйнейшых вытворцаў бульбы ў краіне з плошчай пасадак звыш тысячы гектараў. У топе таксама Талачынскі кансервавы завод і СФГ "Дыяна" са Шклоўскага раёна. Яшчэ прыкладна 15 гаспадарак засейваліся бульбай па 500-600 гектараў.

У "Суле" збіраюць больш за 30 тысяч тон бульбы. Па замове пакупнікоў агародніну мыюць і фасуюць. Гэтая прадукцыя ў гіпермаркеце сапраўды эфектна вылучаецца на фоне астатняй. Але фермер Радзевіч, як і большасць яго калег, аддае ў нашы гандлёвыя сеткі не больш за 10% свайго ўраджаю. Астатнюю смачную бульбу са Стаўбцоўскага раёна Беларусі ўсю зіму будуць есці ў Санкт-Пецярбургу і Маскве, Растове-на-Доне і Іванава, а яшчэ ў Данецку.

Нам, беларусам, у гэты перыяд застанецца толькі пажадаць ім усім смачна есці і адправіцца ў краму за егіпецкай з "мыльным" густам ці дарагой галандскай. Або тымі самымі рэшткамі безгатункавай, якую выгадавалі ў стратнай гаспадарцы.

Усе сяльгаспрадпрыемствы, незалежна ад формы ўласнасці, якія вырабляюць якасную прадукцыю, абавязкова адправяць яе на экспарт у Расію.

І з разлікамі, паводле яго слоў, беларускія "сеткавікі" не спяшаюцца. Яны працуюць нават не "па факце". Чаго не скажаш пра тых самых пакупнікоў з Расіі. Неверагодна, але яны спачатку пералічваюць грошы і ўжо потым дамаўляюцца пра дзень адгрузкі тавару. Як казаў вядомы герой Ільфа і Пятрова: раніцай грошы - увечары крэслы, і ніяк не наадварот.

Для таго каб у чыстым полі вырасціць 100 гектараў бульбы, - а гэта значыць закупіць насенне, тэхніку, уладкаваць захоўванне, набыць абсталяванне па дапрацоўцы, - патрэбен адзін мільён долараў! Кожныя наступныя 100 гектараў абыдуцца яшчэ ў 200-300 тысяч долараў.

Безумоўна, сабекошт у таго, хто сам прайшоў гэты складаны шлях, і ў датацыйнай дзяржаўнай гаспадаркі будзе розным.

Тыя самыя калгасы могуць дазволіць сабе пагадзіцца на закупачны аптовы кошт ад 22 капейкі за кілаграм.

Фермер лепш прадасць сваю бульбу больш выгадным пакупнікам з Расіі. Гандаль дарэчны ад 35 капеек за кілаграм.

Аптовыя кошты не варта блытаць з тымі, якія мы бачым у крамах. Купляючы там калгасную бульбу, мы аплачваем паслугі яшчэ і як мінімум трох пасярэднікаў.

З 2015 года Беларусь экспартуе крыху больш за 300 тысяч тон бульбы, 90% - у Расію. Малдаване нашу бульбу перапрадаюць ў Еўропу, дзе сёння здарыўся неўраджай.

Толькі ў Германіі і Польшчы недабор бульбы складае да 30%. Але афіцыйна мы ў Еўрасаюз пастаўляць агародніну не можам. А Малдова і Сербія могуць. І пастаўляюць.

Увозім мы бульбы не так шмат, у гэтым, як і ў мінулым годзе, менш за 10 тысяч тон. З Германіі, Галандыі і Польшчы - насенны матэрыял. З Польшчы і Расіі - прадукт для вытворчасці чыпсаў. З Германіі - па замове рэстаранаў для гурманаў трохі салатнай бескрахмальной бульбы, з Францыі - спецыяльнай дробнай, якую ядуць проста з лупінай.

У гэты аб'ём уваходзяць і тыя самыя егіпецкая, галандская, македонская і ўкраінская бульба, якую купляюць гандлёвыя сеткі. Паводле дадзеных Белстата, за імпарт бульбы з 2013 года мы штогод плацім ад 3 да 9 мільёнаў долараў. Але паводле фактаў гэтага можна і не рабіць.

"Існуе 4 кулінарныя тыпы бульбы ад А, які не разварваецца зусім, да D, які разварваецца вельмі моцна. У нас вырошчваюць бульбу усіх чатырох тыпаў. Тэхнічнае абсталяванне нашых гаспадарак дазваляе не толькі калібраваць, мыць і фасаваць, але нават вакууміраваць", - пералічвае годнасці айчыннай прадукцыі кандыдат сельскагаспадарчых навук Вадзім Маханько.

Паводле яго слоў, некаторыя гатункі нашай бульбы захоўваюцца ў вакуумнай упакоўцы без якіх-небудзь дадаткаў не як астатнія да 3, а да 10 сутак, што з'яўляецца бясспрэчнай перавагай для прадаўцоў. Тым не менш яны стаяць у чэргах не за нашай, а за імпартнай бульбай у вакууме.

"З 1960-х гадоў у нас вырошчваюць бульбу, прыдатную для вытворчасці чыпсаў. Прайшоў выпрабаванні спецыяльны гатунак для бульбы фры, праз два гады яго ўжо можна будзе браць у вытворчасць. Да гэтага часу Талачынскі кансервавы завод дабудуе і першае ў краіне прадпрыемства па вытворчасці бульбы фры", - распавёў Маханько.

Ён упэўнены, што сённяшні асартымент беларускай бульбы можа закрыць усе ўнутраныя патрэбы.

У нас ва ўжытку 150 гатункаў на любы густ. 75% беларусаў любяць паразварваныя бульбу. Cамые папулярныя гатункі: "Брыз", "Скарб" і "Журавінка".

Каля 15% хочуць бульбу з нізкім утрыманнем крухмалу. У вядомым усім "Скарбе" крухмалу - не больш за 10-12%. Хтосьці любіць бульбу з чырвонай лупінай, хтосьці - з жоўтай мякаццю, хтосьці - з белай.

"Цяпер на іспытах знаходзіцца нават бульбу з каляровай мякаццю, якая карыстаецца попытам ў краінах Паўднёвай Амерыкі. Мы прапануем яго для вытворчасці праз два гады", - дапоўніў навуковец.

У апошнія гады дыетолагі кардынальна змянілі сваё меркаванне аб бульбе. Даказана, што паўнеюць не ад яго, а ад спалучэння з мясам, то бок крухмалу з бялком.

Праз два гады завершацца дзяржаўныя выпрабаванні і так званай "бескрахмальнай" бульбы, у якой на самай справе крухмал змяшчаецца, але ў вельмі нізкай колькасці.

Не правы тыя, хто лічыць, што рынкам кіруе палітыка.

У мінулым годзе Украіна нарасціла экспарт бульбы ў 2,6 разы. Рост быў абумоўлены ў першую чаргу пастаўкамі ў Беларусь, якія, паводле дадзеных Дзяржаўнай фіскальнай службы, у грашовым выражэнні павялічыліся ў 2,1 разы - да 2,6 мільёна долараў. У цэлым, Беларусь закупіла больш за 75% усёй экспартнай ўкраінскай бульбы.

Прадстаўнікі беларускіх гандлёвых сетак сцвярджаюць, што ўкраінскі бульбяны рынак больш гнуткі. Там хутчэй пераймаюць і асвойваюць тэхналогіі, у тым ліку і па захоўванні. Таму бульбу ва Украіне можна купіць практычна ў любы час.

Беларускія навукоўцы сумняюцца ў тым, што агульны ўзровень бульбаводства ва Украіне вышэй, чым у нас. Проста суседзі для дасягнення камерцыйнай мэты выкарыстоўваюць не заўсёды сумленныя метады канкурэнцыі, напрыклад, актыўна дэмпінгуюць. Тым больш што наша краіна для ўкраінцаў, па словах удзельнікаў рынку, часта не канчатковая кропка продажу, а ўсяго толькі "абыходны шлях" на забаронены расійскі рынак.

У самой Расіі, дарэчы, сельскагаспадарчы рынак таксама развіваецца імклівымі тэмпамі. У іх ёсць сродкі на тое, каб не толькі пераймаць, але і тут жа ўкараняць ўсе найноўшыя тэхналогіі. Там будуюцца новыя прадпрыемствы і ствараюцца цэлыя карпарацыі.

У Расіі ўмеюць і вырошчваць, і захоўваць агародніну. А калі вясной кошт на старую расійскую бульбу пачынае выраўноўвацца з коштам маладой егіпецкай, на абарону свайго прадукта ўстаюць федэральныя службы.

"У красавіку ў Егіпце здымуць чарговы ўраджай. Па "традыцыі" ў сакавіку-красавіку Рассельгаснагляд "знойдзе" ў егіпецкай агародніне якога-небудзь узбуджальніка бактэрыяльнай гнілі або іншае небяспечнае захворванне і забароніць увоз егіпецкай бульбы, а таксама пад маркай рээкспарту і нашай", - распавялі мне няхітрую схему продажаў на адным з прадпрыемстваў, якія займаюцца імпартам прадуктаў у Беларусь.

У вясновы перыяд, як правіла, і на прылаўках нашых магазінаў з'яўляецца шмат расійскай бульбы.

"Ніякай палітыкі - чысты бізнес", - запэўнілі пастаўшчыкі.

А пакуль усе яны дзеляць наш рынак, пайду я звару сабе смачнай разварыстай беларускай бульбачкі, а то ж сапраўды хутка ўсю прададуць.