Рашэнне аб стварэнні Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта было прынята роўна 100 гадоў назад - 25 лютага 1919 года. Першыя заняткі прайшлі тут 30 кастрычніка 1921, і менавіта з гэтай даты адлічваюць гісторыю ў самой ВНУ, аднак стварэннем яе заняліся задоўга да таго, як першы лектар выступіў перад першым наборам студэнтаў.
Пачатак універсітэта
На стварэнне ўніверсітэта, як сведчыць прыняты 25 лютага 1919 года дэкрэт за подпісам кіраўніцы ЦВК БССР Аляксандра Мяснікова, быў выдзелены мільён рублёў - велізарныя грошы па мерках таго часу.
Стварэнне ўніверсітэта некалькі зацягнулася з-за акупацыі горада. Зрэшты, ужо ў 1921 годзе ў для працы ў БДУ былі сабраныя выкладчыкі з Масквы, Кіева і Казані. Быў у ВНУ і рэктар - прафесар Уладзімір Іванавіч Пічэта.
Першых студэнтаў набіралі на працоўны факультэт. Урачысты сход у гонар старту вучобы прайшоў у БДУ 30 кастрычніка 1921 года.
Тут мог працаваць Эйнштэйн
Многія вядомыя не толькі ў Беларусі, але і за мяжой дзеячы так ці інакш звязаныя з Белдзяржуніверсітэтам. Ледзь было не стаў выкладчыкам БДУ легендарны фізік Альберт Эйнштэйн: праз сем гадоў пасля адкрыцця ўніверсітэта ў яго прыехаў працаваць доктар навук, ураджэнец Беларусі і вучань Эйнштэйна Якаў Громер.
Громер, даведаўшыся пра рашэнне Эйнштэйна пакінуць Германію, прапанаваў запрасіць яго ў БДУ - і такая ідэя была горача ўспрынятая многімі навукоўцамі.
Аднак кіраўніцтва СССР вырашыла не клікаць вядомага фізіка выкладаць у БДУ. У выніку лёс яго працягнуўся не ў Беларусі, а ў ЗША.
Доўгі час быў адзіным
Аж да 1969 года іншых універсітэтаў у Беларусі не было - да таго, як адкрыўся Гомельскі ўніверсітэт. Многіх ВНУ ў рэспубліцы без БДУ і зусім бы не было - ён з'яўляецца свайго роду "бацькам" для цэлага шэрагу навучальных устаноў.
Фактычна з бібліятэкі БДУ стваралася і першая нацыянальная бібліятэка краіны. З гадамі з'яўлялася ўсё больш факультэтаў, яны ператвараліся ў інстытуты - некаторыя пазней і вылучаліся ў асобныя навучальныя ўстановы і НДІ. На базе адной з універсітэцкіх клінік з'явілася першая гарадская бальніца.
Сёння ў БДУ функцыянуюць 27 факультэтаў, навучальных інстытутаў і адукацыйных устаноў, 180 кафедраў, а таксама дзесяткі лабараторый, навуковых цэнтраў і унітарных прадпрыемстваў.
Падрыхтоўка лепшых
Выпускнікі і работнікі БДУ распрацоўваюць лекі ад раку, працуюць над стварэннем спадарожнікаў і супрацоўнічаюць з ЦЕРН - тым самым цэнтрам, у якім працуе вялікі адронны калайдэр.
БДУ, які займае сёння першае месца сярод усіх беларускіх ВНУ ў міжнародных рэйтынгах і апераджае многія замежныя ўніверсітэты, ганарыцца многімі сваімі выпускнікамі - імёны некаторых ведае ўвесь свет.
Дарэчы, цікава, што ў свой час дапрызыўную падрыхтоўку ў БДУ вёў будучы маршал Савецкага саюза Георгій Жукаў. Выкладалі ў ВНУ і многія вядомыя беларускія пісьменнікі. Сёння яго як альма-матэр выбіраюць у тым ліку і дзеці топ-чыноўнікаў: напрыклад, універсітэт скончылі старэйшыя сыны прэзідэнта Аляксандра Лукашэнкі. Многія сённяшнія кіраўнікі міністэрстваў і ведамстваў таксама з'яўляюцца выпускнікамі ВНУ.