У Вялікім тэатры оперы і балета для кожнага спектакля вырабляецца ўласны рэквізіт, таму што дзеянне адбываецца ў розныя эпохі, дапушчальныя розныя меры ўмоўнасці. Зараз, напрыклад, майстры працуюць над афармленнем аперэты "Лятучая мыш", прэм'ера якой адбудзецца 16 красавіка.
Для аднаго спектакля можа спатрэбіцца больш за сотню адзінак рэквізіту: ад букетаў да мэблі, ад кішэнных гадзіннікаў да дзевяціметровых калон. І ўсё гэта лепяць, выпілоўваюць, склейваюць, часам нават зварваюць сваімі рукамі пяць чалавек, якія працуюць у бутафорскім цэху.
Галоўнае - увесці гледача ў "зман"
Галоўны бутафор Вялікага тэатра Таццяна Байдалава жартуе, што іх задача - стварыць ілюзію, па-майстэрску ўвесці гледачоў у "зман".
Таццяна лічыць, што знайсці "правільнага" бутафора непроста, таму што для яго важныя не толькі ўменні, але фантазія, цікаўнасць і нават рызыка. У прафесіі бутафора немагчыма вывучыць адну аперацыю і паўтараць яе, як на заводзе. Мастакі-бутафоры, якія працуюць над спектаклямі, пастаянна вынаходзяць нейкія новыя тэхналогіі.
"Калі ты толькі прыходзіш сюды, табе, вядома, вельмі цяжка і страшна. З пап'е-машэ ты апошні раз сутыкаўся ў дзіцячым садзе. Табе даюць эскіз, і ты ў жаху, таму што ты не ведаеш тэхналогій, матэрыялаў - нічога", - успамінае Таццяна аб самым пачатку сваёй кар'еры.
Паводле яе слоў, нягледзячы на багацце новых матэрыялаў, пап'е-машэ нікуды не сыходзіць - гэта самы просты і дзейсны спосаб надаць прадмету аб'ём і фактуру. Аднак маскі з пап'е-машэ не заўсёды зручныя акцёру - жорсткія, ціснуць. І Таццяна Байдалава воляй выпадку знайшла выйсце з сітуацыі.
"Аднойчы Юрый Грыгаровіч прывёз корцік і папрасіў мяне зрабіць 20 такіх для балета. Цэлы месяц я не магла зразумець, з чаго і як ён зроблены: не расклейваўся, не разломваўся. Я ледзь не звар'яцела. Я перастала спаць. У рэшце рэшт пачала спрабаваць нешта сваё і атрымала такі ж, але да гэтага часу не магу сказаць, як быў зроблены той", - смяецца Таццяна.
Новы матэрыял, гнуткі і трывалы, атрымаў развіццё - з яго цяпер робяць маскі, якія садзяцца на любы твар, якія не ламаюцца, не б'юцца, не мнутся.
Наіўны нанайскi хлопчык
Зараз многія рэчы можна вырабляць пры дапамозе 3D-прынтэра, аднак Таццяна ўпэўненая, што ён для бутафора не надта карысны.
"Можа быць, з дапамогай 3D-прынтэра мы б рабілі дробныя рэчы, якія тыражуюцца. Але бутафоры ўкладаюць у працу эмоцыі і сілы, і гэта заўсёды адчуваюць гледачы. Калі робіць майстар, прадмет першапачаткова надзелены душой, жыццём", - кажа Таццяна.
Для таго каб дакладней перадаць вобраз, стан, атмасферу, бутафор можа гуляць з прапорцыямі, памерам, колерам. Спецыфіка работы мастакоў-бутафораў у тэатры, кіно, на тэлебачанні вельмі адрозніваецца.
Зараз у Вялікім поўным ходам ідзе падрыхтоўка да прэм'еры аперэты "Лятучая мыш". Яе рэжысёр-пастаноўшчык і мастакі прыехалі ў Беларусь з Венгрыі. На сталах у бутафорскай - элементы дэкору, якія трэба будзе яшчэ абляпіць пап'е-машэ і пафарбаваць.
На пытанне, як яна ставіцца да сучаснага бачання класічных спектакляў, Таццяна адказвае так:
"Я - чалавек-выканаўца. Мая задача - адгадаць ідэю мастака як мага дакладней і выказаць тое, што ён хацеў перадаць. Уласнае "я" пакідаю дома ў шафе".
Не абыдзецца без наватарскіх ідэй і "Лятучая мыш". Стваральнікі абяцаюць, што мыш будзе, і не толькі лятучая. Яна будзе проста велізарнай, але мы захаваем інтрыгу да прэм'еры - прыходзьце ў тэатр і самі ўсё ўбачыце.
"Іх рубіш, а яны не адвальваюцца"
Таццяна Байдалава перыядычна "ўжываецца ў ролю" сама, калі гэта можа дапамагчы акцёрам разабрацца з рэквізітам. Ёсць рэчы, якія патрабуюць выпрабаванняў, рэпетыцый і эксперыментаў. Аднойчы для пастаноўкі спатрэбілася зрабіць рукі, якія адсякаюць герою ў канцы спектакля.
"Я іх зрабіла такімі натуральнымі, што акцёр, які іграў ката, адмаўляўся секчы. Прыйшлося на рэпетыцыі выйсці замест ката з гэтымі мячамі. Толькі тады акцёры пагадзіліся паспрабаваць", - успамінае Таццяна.
Не ўсё ў бутафорыі атрымліваецца з першага разу. З тымі самымі рукамі прыйшлося павазіцца - далёка не адразу атрымалася дамагчыся патрэбнага эфекту. Аднак бутафор упэўненая: не існуе невыканальных задач:
"Мастак, як і рэжысёр, мае права патрабаваць тое, што неабходна для стварэння вобраза. Добры бутафор зможа ўвасобіць самыя неверагодныя ідэі, для яго няма слова "немагчыма".
Аднак далёка не кожны мастак і бутафор могуць знайсці агульную мову. Вольнасці ў працы бутафора дапушчальныя толькі тады, калі ён валодае вялікім вопытам і можа абгрунтаваць свае ідэі.
Часам кемлівасць бутафора ратуе калі не ад правалу спектакля, то ад непрыемных неспадзяванак, ад якіх ніхто не застрахаваны. Напрыклад, аднойчы перад самым спектаклем аказалася, што ў скульптуры, якую са сховішча дэкарацый прынеслі на сцэну, няма кісці рукі.
"Спачатку, вядома, становіцца блага, паніка: як, калі, у цябе няма часу ляпіць. І ты бяжыш некуды, панікуеш, а потым бачыш пальчатку прыбіральшчыцы, набіў, падфарбаваў - і гатова", - распавядае Таццяна.
Пра тое, хто есць паралонавую садавіну, як бутафоры аднаўляюць рэквізіт і мастакі распісваюць гіганцкія дэкарацыі, чытайце ў наступным матэрыяле Sputnik пра закуліссе Вялікага тэатра.