Нельга сказаць, што лёс быў непрыхільным да героя Sputnik. Ён нарадзіўся і вырас у цэнтры Мінска, атрымаў добрую прафесію, зарабляў вялікія грошы, а потым нешта пайшло не так.
Ліхія 90-я для ўсіх сталі экзаменам. І, як прызнаўся суразмоўца карэспандэнту Sputnik Тамары Зенінай, ці то не разгледзеў знакаў лёсу, ці то стаў закладнікам сваёй свабодалюбнай творчай натуры, толькі ў выніку ён страціў амаль усё.
І зараз змагаецца за апошняе, што ў яго засталося, - чалавечую годнасць.
Назвалі ў гонар знакамітага прадзеда
"Мяне столькі разоў у жыцці кідала, а каго з нас не кідала", - па-філасофску анансуе гісторыю свайго жыцця адзіны спадчыннік легендарнага Уладзіслава Галубка.
Мы гуляем з ім па вуліцы ў адным з новых спальных раёнаў Мінска, названай у гонар яго прадзеда, акцёра, рэжысёра, пісьменніка, мастака, мастацкага кіраўніка і дырэктара Беларускага дзяржаўнага тэатра і першага народнага артыста БССР. У гэтым месяцы спаўняецца 137 гадоў з дня яго нараджэння.
"Мяне назвалі ў гонар прадзеда", - прызнаецца суразмоўца, але поўнага імя і прозвішча просіць не называць.
Прычына стане зразумелая па меры развіцця драматычнага сюжэту яго жыцця.
"Родны брат Уладзіслава Галубка быў ад'ютантам у Блюхера. Самога прадзеда не стала яшчэ ў 1937 годзе. У яго да таго часу было тры сыны і тры дачкі.Усе сыны загінулі ў час вайны. Засталіся дочкі - Багуслава, Вільгельміна і мая бабуля Эмілія. Адна з дачок стала мастачкай, другая - урачом, а мая бабуля была звычайным кветкаводам", - дзеліцца Уладзіслаў.
З аповедаў бабулі ён ведае, што частым госцем у доме прадзеда быў Якуб Колас: "Паэт любіў бабуліны дранікі і яны падоўгу з прадзедам трапезнічалі".
Ужо будучы дарослым, Уладзіслаў спрабаваў даведацца, як менавіта скончыў свае дні яго прадзед.
"Была нават версія, што яго расстралялі ў Курапатах, але ні абвяржэння, ні пацверджання мы не знайшлі", - паціскае плячыма праўнук.
Муж Эміліі загінуў у першыя дні вайны. Дзяцей яна падымала сама. Свайго першага ўнука назвала ў гонар бацькі.
"Свайго бацьку я не памятаю. Мама мая была зубным урачом. А яе брат, мой дзядзька Генрых Ціхановіч, быў вядомым мастаком. Яго карціны сёння ёсць і ў Нацыянальным мастацкім музеі, і ў Беларускім музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны, і ў іншых музеях краіны", - распавядае суразмоўца.У дзяцінстве Уладзіслаў любіў перамалёваць ілюстрацыі з кніг. Убачыўшы малюнкі пляменніка, дзядзька параіў яму ісці ў мастацкую школу. Пасля школы ён скончыў мастацкае вучылішча імя Глебава.
Па заробак хадзіць забывалі
Пасля вучобы пачатковец-мастак працаваў афарміцелем на заводах.
"Маляваў шматметровыя лозунгі: прагрэс, перабудова, паскарэнне. Рабіў наглядную агітацыю тысячамі штук для дэманстрацый.
На адзін завод, хоць і патрабаваўся мастак, але ў штаце адзінкі такой не было. Таму мяне аформілі маляром транспартнага цэха. Я маляваў плакаты да таго часу, пакуль не прыйшоў новы начальнік цэха. Ён не захацеў ні ў што ўнікаць, і прымушаў мяне фарбаваць сцены", - успамінае Уладзіслаў.
Адмовіўшыся асвойваць будаўнічую прафесію, з завода прыйшлося звольніцца. Наступным месцам працы стаў Клуб самадзейных мастакоў Мінска.
"Я сыходзіў з завода з заробкам у 180 рублёў, а ў клуб уладкаваўся лабарантам на стаўку ў 70 рублёў. Жонка, вядома, не зразумела. А я, нарэшце, закінуў "афармілаўку" і пачаў пісаць карціны", - дзеліцца суразмоўца.
Ён сцвярджае, што менавіта ў пачатку 90-х, калі ўся краіна стаяла на раздарожжы і змагалася за выжыванне, у мастакоў быў зайздросны час.
"Як ні дзіўна, людзі сталі купляць карціны. Прычым куплялі, не таргуючыся, у сярэднім адна карціна каштавала 200 - 250 рублёў. Было шмат "аптовых" заказаў. Толькі адзін прафсаюз заказваў дзясяткі карцін на падарункі. Я быў вельмі радасны, акрылены, працаваў на ўздыме", - распавядае Уладзіслаў пра свае "залатыя" гады.
У той час "не члену Саюза мастакоў" прабіцца на вялікія вернісажы было нерэальна. Нават фарбы і пэндзлі прадаваліся ў спецыяльных крамах і толькі "для сяброў" творчага саюза. Балазе, дзядзька-мастак дапамагаў.
"Пазней я стаў кіраўніком клуба, і мы з калегам суткамі не адыходзілі ад мальбертаў, бамбілі карціны і думалі, што так будзе вечна: пакупнікі, вялікія грошы", - распавядае мастак.
Грошы і праўда былі вялікімі. Калі клуб перавялі на самаакупнасць, і мастакам прыйшлося набраць студыі па навучанні малявання, яны нават па заробак не хадзілі.
"Нам тэлефанавала бухгалтар і нагадвала. Мы забывалі пра 150 рублёў заробку, таму што ў кішэнях у кожнага было па паўтары-дзве тысячы!", - сумна ўсміхаецца Уладзіслаў.
Хтосьці сказаў, што Цой з'ехаў выпіўшым
Жыццю майго суразмоўцы ў тыя часы, мабыць, пазайздросцілі б многія.
"Машыну я не купіў, таму што заўсёды былі праблемы са зрокам. Але так ні ў чым сабе не адмаўляў. Напрыклад, я любіў на таксі з'ездзіць у Вільню папісаць эцюды. На выхадныя мы лёталі ў Рыгу адпачыць на Балтыцы. Білет на самалёт, па-мойму, каштаваў 27 рублёў. Для мяне тады гэта былі капейкі. Я не любіў Чорнае мора і ў Адэсу не ездзіў, а ў Прыбалтыку ездзіў да самых вядомых падзей. Любіў Рыжскае ўзмор'е - Дзінтары, Маёр... Мы спыняліся ў Булдуры. Любілі той самы рэстаран, у якім у 80-я гады выступала Лайма Вайкуле. Мы яе таксама неяк заспелі.
А яшчэ аднойчы мы выпадкова апынуліся ў кампаніі музыкаў гурта "Кіно". Гэта было літаральна напярэдадні трагедыі з Віктарам Цоем.
Яны таксама адпачывалі на Рыжскім узмор'і. Усю ноч напярэдадні шпацыравалі, пад раніцу мы далучыліся да іх кампаніі, але ўжо пасля таго, як паехаў Віктар.
Калі праз некалькі гадзін па дарозе ён разбіўся, не памятаю, хтосьці з гэтай кампаніі сказаў, што ад'язджаў Цой выпіўшым. Асабіста я Цоя не заспеў, толькі чуў, што ён паехаў літаральна гадзіну таму.
У Дзінтары быў санаторый для артыстаў. Там шмат каго можна было сустрэць. Раніцай я любіў гуляць па пляжы і некалькі разоў бачыў Аркадзя Райкіна, які рабіў зарадку", - дзеліцца ўспамінамі суразмоўца.
А потым, паводле яго слоў, у гасцей ў Прыбалтыцы з'явілася шмат праблем і паездкі спыніліся.
"Нават паесці ў сталовай немагчыма было, калі ты не меў карткі жыхара або гасцёўні. У рэстаране ўвесь час харчавацца таксама было немагчыма, там у меню была толькі вэнджаная курыца, каньяк "Напалеон" і Рыжскі бальзам.
Мы здымалі пакой у гаспадыні, і часам яна ішла з намі ў сталовую або магазін і дапамагала купіць ежу ці, дапусцім, таблетку анальгіну у аптэцы", - распавядае мастак.
"Сіксцінскую Мадонну" пісаў у натуральную велічыню
У Менску тым часам заказаў ўсё яшчэ было шмат. Уступіўшы ў эпоху развалу краіны, некаторыя паспявалі сабраць на абломках сапраўдныя багацці. Багатае жыццё патрабавала і адпаведных атрыбутаў.
"Замаўлялі копіі вядомых карцін, у адным катэджы пісаў "Сіксцінскую Мадонну" ў натуральную велічыню. Распісваў каміны цеплатрывалымі фарбамі, каб было "не як у суседа". Апошнім воплескам былі палякі, якія прыязджалі спецыяльна, каб замовіць копіі малых галандцаў", - успамінае Уладзіслаў.
Яго "прыгожае жыццё" працягвалася да сярэдзіны 90-х.
"Потым перасталі заказваць карціны, клуб наогул закрылі, выдаўшы нам трохмесяцовае дапаможнік... Вельмі цяжкім і ў нейкім сэнсе пераломным стаў 2000-ы год. Памерла мама, памёр стрыечны брат Ян, сын дзядзькі Генрыха. Сам ён не змог змірыцца са смерцю сына і таксама памёр", - пералічвае суразмоўца разам зваліліся трагедыі.
На пачатку новага стагоддзя ён уладкаваўся мастаком-афарміцелем у абласную бібліятэку імя Пушкіна. Афармляў выставы і паралельна абласныя фестывалі, у тым ліку першыя Дажынкі. Зноў сталі паступаць заказы, на гэты раз ад аблвыканкама на падарункі розным дэлегацыям.
Прапрацаваў там больш за 10 гадоў і сышоў з-за канфлікту.
"Там адкрылі выставачную зала і, каб не браць лішняга чалавека, мне прапанавалі і выставы афармляць, і квіткі прадаваць. Я адмовіўся быць квіткаром, сышоў у нікуды", - паціскае плячыма Уладзіслаў, тым не менш запэўніваючы, што нават цяпер ён не шкадуе аб тым сваім учынку.
Незаконныя туры ў запаведнік
Нейкі час былы мастак-афарміцель працаваў ахоўнікам на аўтастаянцы.
"Там быў графік - суткі праз трое, і ён пакідаў мне надзею на тое, што я ўсё-ткі ў вольны час буду пісаць карціны", - уздыхае суразмоўца.
Карціны ён больш не пісаў, з жонкай разышоўся, паспрабаваў небяспечны прысмак жыцця ў крэдыт. Адзін за адным крэдыты ў розных банках браў не для нейкіх махінацый, а проста, каб адны гасіць іншымі.
У дадатак да ўсяго, свой пакой у той самай бабулінай кватэры ў цэнтры Мінска, вырашыў прадаць. Частку грошай аддаў былой жонцы, на тыя, што засталіся купіў хатку ў вёсцы.
Нажаль, домік хоць і размешчаны ў маляўнічым месцы на беразе возера ў самога Бярэзінскага запаведніка, але да жыцця ў халодны час апынуўся нягодным.
"Летам я яшчэ сяк-так там жыву, а на зіму вымушаны шукаць сабе начлег", - прызнаецца Уладзіслаў.
Першы час, яшчэ працуючы на аўтастаянцы, ён спрабаваў здымаць жыллё. Потым усю "старую каманду" з аўтастаянкі вырашылі замяніць на больш маладую.
Застаўшыся без працы ў горадзе, Уладзіслаў паспрабаваў выжыць у той самай вёсцы.
"Першы раз пайшоў у лес за грыбамі, не заўважыў, як сонца села, і заблудзіўся. Двое сутак блудзіў, як потым апынулася ў радыусе усяго 20 кіламетраў. Еў мурашак, задрамаў на лапніку ўсяго пару гадзін. На зыходзе другіх сутак я раптам выйшаў і убачыў перад сабой паказальнік сваёй вёскі", - узгадвае мастак першы няўдалы досвед збіральніцтва.
Пасля гэтага ён стаў арыентавацца ў лесе не горш мясцовых, але шанцавала яму з ляснымі дарамі не часта.
"Уся вёска жыве з журавін. Сёй-той за сезон зарабляюць на ўвесь год. І я вырашыў паспрабаваць. Аблазіў усе агульнадаступныя балоты, але там ужо ўсё выбралі. А тут прыватнікі кожны дзень арганізоўвалі для ўсіх жадаючых незаконныя туры ў запаведнік, таму што там у балотах былі самыя ягадныя мясціны. Пры гэтым нас сумленна папярэджвалі: трапіцеся - вашыя праблемы. Мы збіралі журавіны і тут жа здавалі гэтаму чалавеку. І ён адразу плаціў. Былі дні, калі я атрымліваў за ягады па 50 рублёў у дзень. Але некалькі разоў мяне лавілі. Прычым, калі першы раз забралі ягады, то з другога пачалі даваць штрафы", - горка ўздыхае суразмоўца.
На вакзале жыць нялёгка
Момант, калі менавіта жыццё змяніла светлыя колеры на цёмныя, Уладзіслаў дакладна не памятае. Але за час тулянняў у апошнія гады яму давялося перажыць "і торбу і турму".
За нявыплату крэдытаў даўжніку далі два месяцы арышту.
"Не шмат, таму што ўлічылі маю незаплямленую біяграфію. Думаў, пашлюць працаваць, каб я хоць нейкія капейкі пачаў выплачваць. Але... я тупа сядзеў у арыштным доме, піў, еў і проста сядзеў", - здзіўляецца Уладзіслаў.
Да гэтага часу ў яго засталіся даўгі перад рознымі банкамі на суму невялікую, але ў дадзены момант для яго непад'ёмную.
Кожную восень, вяртаючыся ў Мінск, Уладзіслаў спрабуе шукаць працу. Задача ўскладнена тым, што пасля некалькіх пераездаў ён страціў папку з усімі дакументамі, у тым ліку з працоўнай кніжкай.
"Я прасіўся ў абласную бібліятэку дворнікам, адмовілі. Многія чуюць, што мне 55 гадоў, і адразу адпраўляюць. Красці я не ўмею, таму выжываў, як мог", - сумна канстатуе Уладзіслаў.
Адну зіму ён жыў на цэнтральным вакзале Мінска.
"Там жыць не проста, міліцыя ганяе. Дзень дзесьці швэндаешся, вечарам прыходзіш у залу чакання і робіш выгляд, што чакаеш цягніка.
Каб не прымалі за бамжа, трэба выглядаць як усе людзі. Я стараўся днём дзесьці памыць, пагаліцца. У бібліятэку знаёмы пускаў у туалет. Я набіраў ваду ў ракавіну і хутка мыў вопратку, потым пакідаў у гэтага знаёмага ў бакоўцы да вечара высыхаць.
Падкормлівалі... бамжы. Адна парачка, мужчына і жанчына, заўважылі мяне. Яны ж заўсёды жывуць на людзях, таму добра разбіраюцца ў людзях. Я амаль не спаў, як можна заснуць, калі навокал міліцыя. Амаль не еў... Яны зразумелі, што я бяздомны, мужчына падышоў і, нічога не пытаючыся, проста працягнуў кавалак хлеба. Потым пазнаёміліся, яго клікалі Славай. Ён разам з сяброўкай стаў прыносіць мне ежу.
А іх, у сваю чаргу, таксама нейкія людзі падкормлівалі. Напрыклад, адна жанчына заўсёды прыносіла прадукты, аднойчы нават латок сушы прынесла нам.
Там шмат бамжоў і я з некаторымі паспеў пазнаёміцца. Ёсць, вядома, наогул зняможаныя. А ёсць людзі, якія спрабуюць захаваць чалавечае аблічча, мыюцца, голяцца, сціраюць вопратку.
Выпадковы пасажыр не заўсёды адрозніць такога. Цікава, што за ўвесь час, пакуль мы размаўлялі, ні бамжы ў мяне не пыталіся ніякіх падрабязнасцяў, ні я ў іх. Там гэта не прынят ... ", - дзеліцца суразмоўца цяжкімі скажонасцямі лёсу.
Не дазваляю сабе выйсці непаголеным на працу
Гэтай зімой Уладзіслава ўзялі на выпрабавальны тэрмін у адну прыватную арганізацыю, якая займаецца уборкай тэрыторыі.
"Я месяц прыбіраў, а потым жанчына, якая абяцала мне грошы і далейшае працаўладкаванне, перастала браць трубку. Я паехаў у кантору і даведаўся, што яна апынулася махляркай, набрала такіх, як я, атрымала для нас грошы за выпрабавальны тэрмін, і з імі знікла", - распавядае мужчына яшчэ пра адну няўдачу.
На махлярку завялі крымінальную справу, а перад не адбыліся работнікамі папрасілі прабачэння, але на працу ўсіх узяць не змаглі.
Дворнікам Уладзіслаў ўсё ж такі уладкаваўся, у іншую арганізацыю, дзе не прасілі працоўную кніжку.
Ён прыбірае некалькі участкаў у розных раёнах Мінска і марыць, каб далі больш, таму што ад гэтага залежыць заробак.
Падобна на тое, у апошні час жыццё стала да яго больш добразычлівым. Сябры-мастакі дазволілі жыць у сваіх майстэрнях. З'явілася магчымасць зноў пісаць і прадаваць карціны.
"Быў перыяд, калі я моцна запіў, піў усякую гадасць. А потым спыніўся", - прызнаецца мужчына, які ахайна апрануты, паголены і дакладна не падобны на бяздомнага, які п'е.
"Сябры мне таксама кажуць, што я добра выглядаю на свае гады", - усміхаецца суразмоўца ў адказ на мой камплімент і прызнаецца, што не можа дазволіць сабе "даць слабіну, таму што скаціцца ўніз вельмі хутка".
"Я не дазваляю сабе выйсці непаголеным на працу, ну і што, што я дворнік! Разумею, калі перастану сачыць за сабой, страчу чалавечае аблічча. А гэтага я дапусціць не магу", - кажа ён.
На развітанне Уладзіслаў паказвае сямейныя фатаграфіі. Ён дастае іх з тэчкі, якую здолеў захаваць, нягледзячы на шматлікія пераезды і тулянні.