МІНСК, 30 мая - Sputnik. Для большасці мінчан сёння звычайны дзень. Дарослыя спяшаюцца на працу, студэнты - на заняткі. Яны спакойна ідуць у метро на станцыю "Няміга" па тым самым падземным пераходзе, дзе роўна 20 гадоў таму загінулі 53 чалавекі. Толькі некаторыя нясуць сюды кветкі і спыняюцца ля помніка з імёнамі загінуўшых, не разумеючы, як паспелі праляцець гады.
У гадавіну трагедыі на Нямізе карэспандэнт Sputnik Ірына Букас пабывала на тым самым злашчасным месцы, дзе з-за недарэчнага збегу абставінаў абарвалася жыццё паўсотні маладых беларусаў.
Белыя шары і пунсовыя ружы
Жанчына з велізарным звязкам белых геліевых шароў пры ўваходзе на станцыю метро "Няміга" прыкметная здалёку. Гледзячы на яе, адразу разумееш, што нагода, з якой яна іх купіла, зусім не святочная. У гэтым месцы 30 мая 1999 года памерла яе дачка.
"Дайце мне пастаяць спакойна. Я мама Машанькі, я не магу з шарыкамі пайсці ў царкву на службу. Хацелася б, але... Не магу гаварыць... Не магу...", - адварочваючыся і хаваючы слёзы, кажа яна.
Сёння многія, хто прыйшоў сюды, каб ушанаваць памяць 53-х загінулых у цісканіне на Нямізе, не могуць гаварыць. Боль людзей, якія страцілі тут сваіх блізкіх, не сціх і праз 20 гадоў. Калі ад успамінаў душаць слёзы, захоплівае дыханне, а ў горле - камяк, голас зрываецца.
Сярод мінчан, якія сёння прыйшлі ўшанаваць памяць загінулых, - Уладзімір Васільевіч Ярмошын. Менавіта ён быў старшынёй Мінгарвыканкама, калі здарылася трагедыя. Тады ён узяў адказнасць за тое, што здарылася, на сябе і пісаў заяву аб адстаўцы на імя Аляксандра Лукашэнкі, але кіраўнік дзяржавы яе не прыняў.
У яго ў руках - пунсовыя ружы. Гібель на Нямізе людзей стала для яго асабістай трагедыяй.
"Што сказаць? Ну што сказаць? Смерць... Асабіста ў мяне кожны год гэты дзень такі, што хоць падай. Катастрофа, вядома. Я ў В'етнаме быў, бачыў там усё падчас вайны, але такога я не бачыў", - качае галавой Уладзімір Васільевіч.
Ён да гэтага часу не разумее, як такое магло адбыцца. Бо побач быў будынак, у якім можна было схавацца ад стыхіі.
"Маладыя людзі, прычым спакойнае месца ж... У гэты Дом фізкультурніка я зараз нагой як шарахнуў бы! І ўсе былі б жывыя", - спрабуючы справіцца з эмоцыямі, кажа былы мэр, і, махнуўшы рукой, сыходзіць.
Олечка і Танечка
Галіна Іванаўна таксама прыехала да помніка з кветкамі, нават не гледзячы на сталы ўзрост і самаадчуванне. У цісканіне на Нямізе яна страціла пляменніцу.
"У мяне тут загінула пляменніца Олечка. Яна вучылася ў Акадэміі музыкі на чацвёртым курсе. На акардэоне грала. Ёй было 22 гады, яна сябравала з хлопчыкам, на пятым курсе яны хацелі ажаніцца. Яна прыйшла да мяне 29 мая, мы збіраліся ехаць на радзіму, у Віцебскую вобласць. Там яе бацькі. Я білеты ўжо ўзяла, а яна сказала, што прыедзе ў суботу. А ў нядзелю загінула, - зрываецца на слёзы жанчына. - Вось такі лёс...", - разводзіць яна рукамі.
Вольга пахавана на радзіме - у Віцебскай вобласці. Учора родныя збіраліся ўшанаваць яе памяць на могілках, кажа пенсіянерка. Яна не можа без слёз успамінаць пра тое, што здарылася.
"У яе старэйшай сястры Светы акурат 30 мая дзень нараджэння. А тут такое... Як раз была Тройца. Вы ведаеце, нейкая сіла ёсць. Я працавала тут за ракой, памятаю, як з аднаго боку званы б'юць, а з другога - музыка грыміць. Тут быў дождж і град, а я прыехала дадому, там ні кроплі не было. А раніцай выступае міністр унутраных спраў і кажа, што адбылося. Думаю: "А як жа Оля?" А яна, аказваецца, з кансерваторыі з заняткаў ішла ў інтэрнат праз пераход, нават на тым канцэрце не была. Сяброўку яе да сценкі прыціснулі, а Оля звалілася, яе затапталі... Мы калі ў бальніцу хадзілі на апазнанне, было страшна", - выціраючы вочы хусткай, кажа Галіна Іванаўна.
Міма помніка праходзяць людзі.
"Няўжо дваццаць гадоў ужо прайшло? Калі гэта час праляцеў?" - здзіўляюцца яны.
"20 гадоў... Нішто сабе", - зняўшы шапку, хлопец спыніўся ля помніка. Трохі памаўчаў і сышоў.
У гэты момант на адной з прыступак застыла жанчына ў цёмных акулярах. Яна падпаліла лампадку і проста стаяла, дакрануўшыся рукой да мармуровай сцяны пераходу. На яе немагчыма глядзець без слёз. Зінаіда Міхайлаўна прыйшла да дачкі.
"Тут загінула мая дачка Таццяна Раманоўская. Ёй было 24. Яна была спакойнай дзяўчынкай, добрай, яна не магла прайсці міма якога-небудзь жабрака. Вы разумееце, што такое - перанесці хваробу, а потым памерці жывой? Бо іх затапталі, гэтых дзяцей, затапталі ўжывую... Ніхто не мог дапамагчы", - з цяжкасцю стрымліваючы рыданні, распавядае яна.
Жанчына да гэтага часу не можа паверыць, што яе дзяўчынкі няма ў жывых.
"Я кожны дзень прачынаюся і кажу: "Дачушка, добрай раніцы!", жадаю ёй спакойнай ночы. Я не магу яе пахаваць. Для мяне яна жывая. Яна проста сышла, дзверы зачыніла і вось-вось прыйдзе. Я ж працую толькі для таго, каб быць сярод людзей, адна я паміраю", - прызналася мама загінулай.
Яна нават не заўважыла, як праляцелі гэтыя гады.
"20 гадоў... Гэта неймаверна! Як быццам гэта было ўчора. Як так атрымалася, чаму, за што? Чамусьці іх тут сабрала нейкая сіла ў адну купку, гэтых дзяцей. Бо ў вайну людзі ратаваліся, а гэта мірны час. Усе абыякавыя, напэўна", - плача Зінаіда Міхайлаўна.
Людзі жывыя, пакуль жыве памяць пра іх
Людзі здзіўлена глядзяць на лампады, расстаўленыя на прыступках, і спяшаюцца па сваіх справах. У нейкі момант да помніка з кветкамі падыходзіць мужчына ў цёмных акулярах. У той дзень ён працаваў тут, але дзяліцца ўспамінамі не гатовы.
"Я вам нічога не скажу. Уся інфармацыя, што ёсць, ужо вядомая", - лаканічна абарваў размову ён.
Праз хвіліну на гэтым жа месцы кветкі ўсклаў малады хлопец.
"Адносіны да трагедыі я не маю, але з дзяцінства чуў пра гэта. Ёсць знаёмы, у якога сястра ледзь не загінула тут. 53 беларусы трагічна недарэчна загінулі. Гэта страшна. Перад працай была магчымасць, і я прыехаў сюды", - падзяліўся Дзяніс.
Ён спадзяецца, што гэты суровы ўрок 1999 года вывучылі ўсе беларусы.
"Зараз, калі праходзяць масавыя мерапрыемствы, супрацоўнікі органаў МУС і супрацоўнікі метрапалітэна робяць усё, каб такое не паўтарылася. І людзі сталі абачлівей", - адзначыў ён.
Ушанаваць памяць загінулых прыехалі чыноўнікі. Яны сабраліся цэлай групай, каб ускласці кветкі. Смутак ад асобы Мінгарвыканкама выказала намеснік старшыні камітэта па працы, занятасцi i сацыяльнай абароне Ірына Дудка.
"У такія дні вельмі цяжка размаўляць. Жыццё 53-х сем'яў у адзін вечар перакулілася. Мы, жыхары Мінска і ўсёй Беларусі, заўсёды будзем памятаць гэтых рабят. Пакуль мы памятаем людзей, яны сярод нас", - падкрэсліла яна.
Жанчына распавяла, што добра памятае той трагічны дзень.
"Гэта быў гарачы выхадны. У мяне муж вайсковец, таму мы былі дома, а пра трагедыю даведаліся з навін. Вядома, гэта было страшна, не верылася адразу. Потым, працуючы ў органах сацыяльнай абароны, я наведвала сем'і, якія страцілі дзяцей, сутыкалася з гэтым болем. Вядома, вельмі хочацца, каб такія дні ў нашай краіне больш не паўтараліся", - адзначыла Дудка.
З самай раніцы ў Мінскім Свята-Духавым кафедральным саборы адпявалі загінуўшых. Пасля людзі прайшлі з хросным ходам да таго самага месца, дзе ўсё адбылося.
"Прайшло 20 гадоў з той самай страшнай трагедыі, калі тут па злой прычыне цяжкага року, менавіта таму, як людзі ставіліся адзін да аднаго. Мы, вядома ж, не маем права нікога судзіць, вінаваціць, таму што тут ёсць чалавечы фактар. Зноў і зноў мы ў думках пераносімся ў той страшны дзень 30-га мая 1999 года, калі адбылася гэтая падзея. Людскі смутак, памяць пра гэтыя падзеі застаецца з намі заўсёды", - такімі словамі завяршыў службу протаіерэй Уладзімір Увараў.
Белыя шары, выпушчаныя роднымі загінуўшых, паляцелі ўгору.
"Як чыстыя душы нашы дзяцей", - заплакала адна з мам, страціўшых сваіх дачок і сыноў.
Жыццё працягваецца
20 мая 2019 года над Нямігай чыстае неба. Мінчане спяшаюцца па сваіх справах, паднімаючыся і спускаючыся па тых самых прыступак, дзе ляжалі загінуўшыя. Натоўп тых, хто прыйшоў ушанаваць памяць дзяцей, якім проста не пашанцавала апынуцца ў гэтым месцы ў той дзень, радзее. Толькі зрэдку клапатлівыя мінакі ўскідваюць вочы на помнік. А над Свіслаччу з крыкамі носяцца чайкі. Жыццё працягваецца…