Вядомы расійскі пісьменнік, творы якога перакладзены на розныя мовы свету і запатрабаваныя за мяжой, педагог, лаўрэат прэміі "Нацыянальны бестселер" за раман "Стэпавыя багі", а таксама аўтар "Татальнай дыктоўкі - 2020" Андрэй Геласімаў распавёў карэспандэнту Sputnik пра тое, чаму прысвяціў тэкст для сусветнай акцыі праверкі пісьменнасці Канстанціну Цыялкоўскаму, што лічыць сваім самым першым літаратурным творам, а таксама аб вопыце працы ў кінематографе.
- Андрэй Валер'евіч, як вы ацэньваеце досвед працы ў папулярным праекце "Татальная дыктоўка - 2020"?
- Гэта было вельмі цікава і стала для мяне пэўным выклікам. У чэрвені 2019 года ад арганізатараў акцыі "Татальная дыктоўка" да мяне паступіла прапанова аб супрацоўніцтве, і ўжо неўзабаве я прыступіў да працы.
Задача складалася ў наступным: неабходна было напісаць чатыры ўрыўкі, аб'яднаныя адзінай сюжэтнай лініяй, аднак, у той жа час якія маюць самастойную, завершаную кампазіцыю.
Справа ў тым, што ўрыўкі падчас правядзення акцыі будуць чытацца ў розных рэгіёнах краіны і ў розны час. Да прыкладу, той, хто будзе пісаць другую частку дыктоўкі, не будзе ведаць пра тое, што было ў першай. І толькі пасля завяршэння "Татальнай дыктоўкі", яе публікацыі чытачы змогуць ўспрыняць тэкст як цэласны твор.
- Каму вы прысвяцілі тэкст "Татальнай дыктоўкі - 2020"?
- Я прысвяціў яго заснавальніку рускай тэарэтычнай касманаўтыкі Канстанціну Цыялкоўскаму.
Надо заўважыць, што арганізатары "Татальнай дыктоўкі" не прапаноўваюць якіх-небудзь тэм, таму выбар стаў толькі маім творчым рашэннем. Хоць, калі я агучыў прозвішча Цыялкоўскага, быў некаторы сумнеў: напэўна, гэта будзе нешта сумнаватае... Але я ўмомант развеяў усе сумневы, калі сказаў, што ў маім фокусе будзе знаходзіцца асоба гэтага выдатнага, цікавага чалавека, факты яго няпростага жыцця, без цені руціны і прапаганды.
Бо гэта настолькі цікава, як адзін маленькі глухі з дзяцінства чалавек з Калугі, якога сучаснікі ўспрымалі няйначай як гарадскога вар'ята і які знаходзіцца фактычна на абочыне кіпячага вакол жыцця, змог перавярнуць усю цывілізацыю проста сілай сваёй думкі!
Менавіта Цыялкоўскі прыдумаў лятальны апарат, і гэта яго чарцяжы трапілі на стол да легендарнага Сяргея Каралева, які быў на той момант яшчэ зусім маладым авіятарам.
- У чым заключаецца місія гэтай выдатнай акцыі пісьменнасці?
- Сёння, асабліва з боку філолагаў, мы сутыкаемся з высокім узроўнем трывожнасці з нагоды захавання чысціні рускай мовы. Думаю, на гэта ў велізарнай ступені ўплываюць сучасныя сродкі камунікацыі, калі мы не асабліва задумваемся не тое што пра коскі, а нават пра элементарныя правілы арфаграфіі.
"Татальная дыктоўка" заклікана акцэнтаваць увагу публікі на гэтых праблемах. Як кажуць мае студэнты, руская мова ловіць хайп. І гэта становіцца модным: татальныя дыктоўкі пішуць касманаўты на арбіце, палярнікі - у Антарктыдзе, падводнікі - у вантах падводных лодак.
- Калі вы адчулі сябе пісьменнікам і што лічыце сваім першым літаратурным творам?
- Гэта адбылося прыкладна каля гадоў сямі, калі я назіраў за гутаркай мамы і яе сябровак. Адна з іх, не разабраўшыся, пакрыўдзілася на словы мамы, якая, дарэчы, не мела аніякай благой думкі. Пазней, калі ўсе разышліся, я - маленькае сямігадовае дзіця, патлумачыў маці, што адбылося. Напэўна, гэта і быў той момант, калі я адчуў сябе будучым пісьменнікам, адчуў у сабе здольнасць разумення тонкасці псіхалагічных ўзаемаадносін людзей, пасля - персанажаў маіх твораў.
І хоць у пятнаццаць гадоў я ўжо спрабаваў нешта пісаць, усё ж першым сваім творам лічу справаздачу аб педагагічнай практыцы ў піянерскім лагеры (усміхаецца). Уся справа ў тым, што ў якасці старэйшага піянерважатага я правёў там дзве змены, вучыў педагогіцы хлопчыкаў і дзяўчынк, якія былі нязначна маладзейшы за мяне. Я быў сведкам неверагодных перыпетый рамантычных адносін: са слязамі, драмамі і разбітымі сэрцамі, што, уласна, і выклаў у сваёй справаздачы, ды так, што не заўважыў, як яна ператварылася ў аповесць. На загадчыцу кафедры гэта зрабіла настолькі моцнае ўражанне, што яна сабрала ўвесь курс і, ад душы смеючыся, чытала маё тварэнне.
- У аснове сюжэту рамана "Год падману", вашай самай папулярнай і распрадаванай кнігі, ляжыць класічны любоўны трохкутнік. Такі поспех кажа аб актуальнасці гэтай тэмы?
- Ведаеце, можна колькі заўгодна доўга разважаць, да прыкладу, пра нейкія філасофскія рэчы і узаемасувязі, але любоўная лінія заўсёды пераважвае і выклікае вялікую цікавасць у чытачоў. Што ўжо тут казаць, калі нават па версіі школьнікаў, самы сумны раман "Бацькі і дзеці" пабудаваны на эратычнай інтрызе. А любоўныя лініі Талстога, Тургенева, у якіх - суцэльныя жарсці...
Сюжэт для рамана "Год падману" падчас вечарынкі мне падказаў адзін чалавек: гэта была гісторыя пра маладога чалавека, які любіў клубнае жыццё, весялосць і зусім не любіў працаваць. Праз нейкі час мы сустрэліся зноў, і я пацікавіўся, што ж было потым, але мой прыяцель адказаў, што не ў курсе. Тады я вырашыў даць волю фантазіі і сам прыдумаў, што ж будзе далей.
Дарэчы, паводле рамана былі зняты два мастацкія фільмы: "Мой любімы раздаўбай" з Аляксеем Чадавым і Кацярынай Вілковай у галоўных ролях і серыял "Падмані, калі любіш".
- Па матывах вашага аповеду "Paradise Found" вядомы кінарэжысёр Сяргей Салаўёў зняў паўнаметражны мастацкі фільм "Ке-ды". Як гэта было?
- Гэта стала для мяне незвычайным вопытам, таму што, як правіла, спачатку мне тэлефануе рэжысёр і прапануе напісаць сцэнар для карціны, тут жа Сяргей Салаўёў, ужо здымаючы фільм, пацікавіўся, ці не супраць я (усміхаецца). Крыху пазней Сяргей Аляксандравіч патлумачыў мне гэта тым, што не любіць, калі пісьменнікі і сцэнарысты пачынаюць умешвацца ў працэс кінематаграфічнага творчасці.
Здымкі карціны праходзілі ў Севастопалі, і ў выніку атрымалася такая арт-хаусного стужка, не зусім падобная на мой аповед, таму што мой твор больш мэнстрымны і зразумелы для чытача, хоць у ім я выкарыстаў эксперыментальную тэхніку: тэкст напісаны ў форме блогаў (пастоў і коментаў). Гэта было няпроста, так як патрабавала пастаяннага разліку дакладнасці па часе.
- Што аб'ядноўвае вашы творы?
- Трыумф чалавека. Ведаеце, для мяне было заўсёды надзвычай цікавым, як чалавек, які знаходзіцца ў вельмі цяжкіх жыццёвых абставінах, паводзіць сябе ў той ці іншай сітуацыі, і што становіцца яго выбарам: зло ці дабро... Мяне не цікавяць ні палітыка, ні эканоміка - гэта для мяне занадта ясна і зразумела, а вось чалавек, у яго жыццёвым руху, заўсёды застаецца для мяне загадкай.
- Якія вашы творчыя планы?
- Зараз я глыбока і з цікавасцю пагружаны ў педагагічную дзейнасць, так як актыўна займаюся са студэнтамі Літаратурнага інстытута імя А.М. Горкага. Зусім нядаўна, у снежні, выйшаў мой раман "Чысты кайф" о русском рэпе. Пакуль яшчэ не ведаю, пра што будзе мая наступная кніга. Паглядзім.