Sputnik, Марыя Навуменка. Краіны Еўразійскага эканамічнага саюза (ЕАЭС) дамовіліся з 2021 па 2025 гады стварыць спадарожнікавую групоўку з 13 апаратаў, каб разам праводзіць назіранні за паверхняй Зямлі і збіраць усю інфармацыю ў агульную базу дадзеных. Як будзе працаваць аб'яднаная спадарожнікавая сістэма і што абяцае краінам ЕАЭС інтэграцыя ў космасе - у матэрыяле Sputnik.
Ствараць спадарожнікі будуць усе пяць краін ЕАЭС
Глабальны праект краін ЕАЭС па прадастаўленні касмічных і геаінфармацыйных паслуг на аснове дадзеных дыстанцыйнага зандзіравання Зямлі ўжо ўхваліла Калегія Еўразійскай эканамічнай камісіі (ЕЭК). Цяпер яе павінен разгледзець Савет ЕЭК, а затым зацвердзіць - Еўразійскі міжурадавы савет на ўзроўні кіраўнікоў урадаў.
Спадарожнікі дапамагаюць папярэдзіць надзвычайныя сітуацыі і кантраляваць змены клімату. Тэхналогіі дыстанцыйнага зандзіравання Зямлі дазваляюць выявіць рашэнні для павышэння эфектыўнасці разведкі і здабычы карысных выкапняў.
Удзельнікі саюза, у прыватнасці Расійская Федэрацыя, Беларусь і Казахстан, маюць намер аб'яднаць спадарожнікі па дыстанцыйным зандзіраванні Зямлі, якія мае кожная краіна. Групоўка касмічных апаратаў будзе кіравацца як адзіная касмічная інтэграваная сістэма. За кошт гэтага павялічыцца плошча пакрыцця назіранай тэрыторыі, падвысіцца перыядычнасць агляду і аператыўнасць перадачы спажыўцам інфармацыі.
"Напрыклад, два расійскія спадарожнікі на пэўнай арбіце могуць ажыццяўляць здымку тэрыторыі ў залежнасці ад вышыні арбіты, выкажам здагадку, раз на тыдзень. А калі мы падключым сюды яшчэ беларускія і казахстанскія спадарожнікі, мы зможам адсочваць не раз на тыдзень, а кожны дзень. Адпаведна, змены, якія адбываюцца, асабліва, калі гэта нейкія катаклізмы, вывяржэнне вулкана, землятрус, паводка, пажары - такая інфармацыя чым часцей, чым аператыўнае яна атрымліваецца, апрацоўваецца, тым рэзультатыўна", - тлумачыць акадэмік Расійскай акадэміі касманаўтыкі імя К. Э. Цыялкоўскага Ігар Марынін.
Для папаўнення адзінай групоўкі на арбіту трэба будзе вывесці 4 новыя спадарожнікі.
"Да 2025 года мы атрымаем 13 касмічных апаратаў, што дазволіць нам практычна ўдвая павялічыць колькасць інфармацыі для апрацоўкі. Таксама істотна выгадуе якасць апрацоўванай інфармацыі", - расказаў міністр Еўразійскай эканамічнай камісіі па прамысловасці і аграрна-прамысловым комплексе Артак Камалян.
Член ЕЭК адзначыў, што ўдзельнічаць у распрацоўцы новых спадарожнікаў будуць усе пяць краін саюза.
"Мы ствараем касмічныя сродкі, беспрэцэдэнтныя, на самай справе, па сваіх тэхнічных характарыстыках з пункту гледжання магчымай здольнасці, паласы захопу, агляду і інтэграцыі наземнай інфраструктуру з праграмнымі комплексамі, якія дазваляюць скаардынавана весці здымку, планаваць здымку аб'ектаў па ўсім зямным шары і аптымальна размяркоўваць рэсурсы касмічных груповак ўсіх краін", - дадае старшыня савета Кансорцыума Еўразійскай тэхналагічнай платформы "Касмічныя і геаінфармацыйныя тэхналогіі" Андрэй Данелян.
Здымкі са спадарожнікаў будуць купляць трэція краіны
Артак Камалян падкрэслівае, адзіны банк дадзеных ЕАЭС па матэрыялах аб'яднанай касмічнай здымкі дазволіць "выйсці на рынкі трэціх краін і прапаноўваць свае паслугі ў частцы адпаведных дадзеных". Паводле яго слоў, сёння доля саюза на сусветным рынку па аказанні гэтага віду паслуг складае 0,5 працэнта. Гэты паказчык плануецца павялічыць у 10 разоў.
На думку Марыніна, новая групоўка касмічных апаратаў павінна стаць канкурэнтаздольнай за кошт апрацаваных спадарожнікавых здымкаў па замове пэўных ведамстваў. Зараз на міжнародным рынку такія кадры асабліва цэняцца.
"Напрыклад, можна здымаць у інфрачырвоным дыяпазоне тэрыторыю і выдзяляць з дапамогай спецыяльных праграм месцы, дзе падвышаны цёпла, гэта значыць там знаходзяцца крыніцы пажараў. Ці, выкарыстоўваючы адмысловыя фільтры, прапускаючы праз камп'ютарныя праграмы, вызначаць заражанасць лясоў караедам. Таму, перш за ўсё, усім пяці краінам трэба развіваць цэнтры па апрацоўцы інфармацыі", - лічыць акадэмік.
Марынін лічыць, што ў гэтым праекце краінам-удзельніцам неабходна вырашыць арганізацыйныя пытанні, наладзіць каардынацыю, каб не ўзнікала рознагалоссяў, у які момант і на якой тэрыторыі будуць праводзіцца здымкі.
"Цэнтр кіравання палётамі кіруе не толькі траекторыяй спадарожніка, але яшчэ і апаратурай, якая на ім усталяваная, цэнтр уключае і выключае яе. Напрыклад, калі МНС адной краіны хвалюе паводка, то няма неабходнасці ўключаць апаратуру над пусткамі. Дык вось, каб інтарэсы пяці дзяржаў не перашкаджалі адзін аднаму, трэба гэта ўсё цэнтралізаваць. Спадарожнікі павінны цэнтралізавана кіравацца з нейкага аднаго цэнтра адной дзяржавы, але для ўсіх краін. Таму што адных больш надвор'е хвалюе, іншых - пажары, трэцім, як Казахстану напр мер, цікавая ўраджайнасць іх палёў і засаленне глебы", - кажа акадэмік.
На думку палітолага, старшыні Еўразійскай аналітычнага клуба Мікіты Мендковича, ядром сістэмы спадарожнікавага кантролю і маніторынгу краін ЕАЭС можа стаць Расія.
Прыбытак у мільёны долараў
Ігар Марынін упэўнены, спадарожнікавая групоўка - перспектыўны праект, які прынясе прыбытак краінам ЕАЭС.
"Беларусы з паўгода таму апублікавалі цікавую рэч: выкарыстанне аднаго спадарожніка на тэрыторыі рэспублікі дало эканамічны эфект больш за пяць мільёнаў долараў. Атрымліваецца, ён сябе акупіў і плюс яшчэ даў прыбытак у пяць мільёнаў. Гэта адзін спадарожнік, а калі цэлая групоўка?! То бок, гэта будзе нашмат больш эфектыўна і для спажыўцоў любой інфармацыі, і для вытворцаў", - разважае Марынін.
Мікіта Мендковіч адзначае, пераход краін ЕАЭС да інтэграцыі спадарожнікавых сістэм з'яўляецца "лагічным, чаканым і пазітыўным крокам". Паводле яго слоў, у Арменіі і Кыргызстана, "краін, у якіх цяпер няма рэальнай магчымасці ўдзельнічаць у гэтым праекце тэхналагічна, ўкладуць у агульны еўразійскі кацёл нейкімі іншымі сродкамі, напрыклад, палітычнымі рашэннямі".
"На бягучы момант усе дзяржавы стаяць перад пагрозай крызісу, таму ў дадзеным праекце шэраг краін не змогуць укласці нешта істотнае. І яны паспрабуюць кампенсаваць гэтую немагчымасць на іншых пляцоўках, у тым ліку за кошт палітычных рашэнняў, якія тычацца агульнай позвы Еўразійскай саюза. І ў сферах эканомікі і, можа быць, у сферах палітыкі і бяспекі зроблены нейкія крокі ў падзяку за тое, што больш тэхналагічна паспяховыя краіны робяць ўклад у агульную справу, у тым ліку ў іх інтарэсах", - мяркуе Мендковіч.
Акадэмік Ігар Марынін лічыць, што кожная краіна ЕАЭС зробіць свой унёсак ў гэты праект.
"Калі той жа Арменіі мы даем магчымасць бясплатна карыстацца агульнай базай дадзеных, то Ерэван павінен зрабіць свой уклад, прапарцыйны іх патрэбам: або фінансавы, або стварыць цэнтры прыёмаў апрацоўкі інфармацыі, што вельмі дорага і патрабуе высокай кваліфікацыі. Неабходна, каб краіны зафіксавалі не толькі жаданне ўдзельнічаць у праекце, але і свой уклад. Напрыклад, адны запускаюць і вырабляюць спадарожнікі, іншыя - робяць апаратуру, трэція спецыялізуюцца на апрацоўцы інфармацыі", - сказаў на заканчэнне спецыяліст.