"Гэта ж не справа, я ўжо не кажу пра год 75-годдзя Перамогі, што Германіі прадаюць прыродны газ да 70 долараў, а не за 127 долараў, як для Беларусі", - сказаў кіраўнік дзяржавы.
Карэспандэнт Sputnik Аляксей Сцяпанаў папрасіў расійскіх экспертаў энергетычнага рынку патлумачыць, чаму Еўропа купляе расійскі газ па больш выгадным цэнах.
Размовы пра агульную Перамогу - чыстая прагматыка
"Гэта кошты на спотавых рынках. Яны ёсць у розных краінах, але самая ліквідная - галандская TTF. І ён (Лукашэнка - Sputnik) проста бярэ бягучыя каціроўкі адтуль, а кошты там зараз сапраўды нізкія, таму што была цёплая зіма, адбыўся спад спажывання газу ў Азіі з-за каронавіруса, што прывяло да ператока паставак звадкаванага прыроднага газа з азіяцкіх рынкаў у Еўропу", - растлумачыў эксперт Фінансавага ўніверсітэта пры ўрадзе РФ, вядучы аналітык Фонда нацыянальнай энергетычнай бяспекі Ігар Юшкоў.
Ён распавёў, што ў сярэднім расійскі газ у лютым падаваўся ў Еўропу па 104,7 долараў за тыс. куб. м., у сакавіку ў 97,4 долараў, у красавіку ў 75,9 долараў. Але ў красавіку 2019 года расійскі газ у Еўропе каштаваў 176,1 долараў за тыс. куб. м.
"А на спотавых рынках - тое, пра што мабыць, кажа прэзідэнт Лукашэнка 13 мая кошты на самай справе былі ніжэй за 70 долараў за тыс. куб.м - на ZTP (Бельгія) - 56 долараў, на TTF (Галандыя) 58 долараў. У гэтым ён (Лукашэнка - Sputnik) правы. Іншае пытанне, што ўсе астатнія гады цана для Беларусі была ў два разы ніжэй, чым для Еўропы", - адзначыў расійскі эксперт.
Юшкоў нагадаў, што пытанне цэнаўтварэння расійскага газу ўздымалася таксама прадстаўнікамі Арменіі на канферэнцыі Фонду імя А.М. Гарчакова з міністрам замежных спраў РФ Сяргеем Лаўровым. "Для Арменіі фіксаваная цана на газ - 150 долараў за тыс. куб. м. Яны таксама пачалі гаварыць, што гэта дорага - у Еўропе ў два разы танней. На што Лаўроў сказаў: калі ў вас цэны былі ў два разы ніжэй, чым у Еўропе, вы ўспрымалі гэта як належнае, а калі рынкавая сітуацыя такая, пачынаеце абурацца".
Эксперт мяркуе, што "Газпром" мог бы пагадзіцца падпісаць з Беларуссю і Арменіяй новыя кантракты, але менавіта доўгатэрміновыя, упісаўшы ў іх прамую залежнасць ад спотавых пляцовак у Еўропе. Пры гэтым спецыяліст адзначае, важна прадказальнасць партнёра, каб не было частых запытаў на змены ўмоў паставак, калі раптам сусветныя цэны зноў пойдуць уверх.
"Для Германіі традыцыйна самыя нізкія цэны, паколькі ў іх з "Газпрамам" самая вялікая інтэграцыя. "Газпрам" валодае долямі ў збытавых кампаніях Германіі, а немцы долямі ў здабычы ў Расіі", - растлумачыў Ігар Юшкоў.
Цэны на газ упадуць самі
У сваю чаргу, кіраўнік энергетычнага дэпартамента фонду "Інстытут энергетыкі і фінансаў" Аляксей Громаў мяркуе, што праз пару месяцаў цэны на газ для Беларусі дакладна знізяцца, так як доўгатэрміновыя кантракты заўсёды ў выніку рэагуюць на ваганні на рынку.
"Сапраўды спотавыя цэны на газ на еўрапейскіх гандлёвых пляцоўках сёння блізкія да тых лічбаў, якія агучыў спадар Лукашэнка. Спецыфіка доўгатэрміновых кантрактаў заключаецца ў тым, што яны маюць больш складаную формулу цэнаўтварэння з прывязкай да цаны на нафту, але з лагам, гэта значыць з часовым адставаннем ад актуальнай дынамікі цэны на нафту ў 6-9 месяцаў. Гэта значыць расійскі газ, які паступае ў Беларусь, істотна патаннее, пачынаючы з другога паўгоддзя гэтага года, калі цэны будуць скарэктаваныя", - упэўнены расійскі эксперт.
Альтэрнатыўныя пастаўкі газу не будуць выгадныя Мінску, упэўнены эксперт.
"Можна купіць газ на еўрапейскіх гандлёвых пляцоўках, але тады прыйдзецца выплачваць няўстойку "Газпраму", таму што "Газпрам" пастаўляе газ на рынак Беларусі па ўмовах take-or-pay (бяры або плаці). Гэта значыць, калі Беларусь не выбірае газ па кантракце, то яна павінна ў любым выпадку аплаціць тыя магутнасці, якія "Газпрам" зарэзерваваў на пастаўку газа на тэрыторыю гэтай краіны", - кажа Аляксей Громаў і прапануе проста пацярпець пару месяцаў.
Што тычыцца расійскага газу для Германіі, эксперт, наадварот, мяркуе, што розніца з Беларуссю ў цэнаўтварэнні нязначная. "Я не магу сказаць, што расійскі газ для Гурманіі сёння стаіць так, як кажа беларускі прэзідэнт. Паводле маёй інфармацыі, датаванай красавіком гэтага года, расійскі газ у Германію паступаў па кошце каля 130 долараў за тыс. куб. м.".
"Іншая справа, што частку газа ў Еўропе "Газпрам" рэалізуе не па доўгатэрміновых кантрактах, а ў рамках сваіх трэйдынгавых аперацый у прывязцы ўжо да спотавых цэн. І нейкая частка газу, дарэчы, вельмі нязначная ў параўнанні з агульнымі аб'ёмамі паставак па доўгатэрміновых кантрактах, можа прадавацца ў той жа Германіі па цэнах блізкіх да коштаў еўрапейскіх газавых хабаў. Але падкрэсліваю, гэтая лічба будзе вельмі маленькая", - адзначыў Аляксей Громаў.
Бясплатнага газа не будзе
Унікальнай, але часовай цяперашнюю сітуацыю лічыць эксперт па энергетыцы Аляксандр Сабко. Нядаўна мы назіралі і адмоўныя цэны на нафту, але гэта ж не азначае, што імпарцёры могуць патрабаваць доўгатэрміновых паставак нафты з даплатай ад вытворцаў, кажа ён.
"Сапраўды, цяпер цэны на газ для еўрапейскага рынку аказваюцца ніжэй, чым цэны на газ для Беларусі. Чаму так атрымалася? У цяперашні час у Еўропе, ды і ў Азіі, біржавыя кошты на газ знаходзяцца на вельмі нізкім узроўні, што звязана з лішкам прапановы на фоне падзення попыту з-за каронавіруса. Гэта каля 2 долараў за млн брытанскіх цеплавых адзінак, што адпавядае прыкладна 70 долараў за тысячу кубаметраў. Магчыма і далейшае зніжэнне кошту", - пацвердзіў ён.
Але абмовіўся, што такія каціроўкі не адлюстроўваюць поўныя выдаткі вытворцаў, нават па аперацыйных расходах частка з іх працуе ўжо ў страту. Акрамя таго, частку газу (каля траціны паставак) "Газпром" прадае ў Еўропу з нафтавай цэнавай прывязкай, кошты там некалькі вышэй за біржавыя.
"Калі ж казаць пра "здаровыя" кошты на газ і СПГ для Еўропы, то яны павінны знаходзіцца на ўзроўні ніяк не менш 175 долараў за тыс. куб. м., што прыкметна больш, чым кошты для Беларусі. Пры гэтым цана для Беларусі фіксаваная, гэта значыць калі цэны на газ у Еўропе вырастуць, Мінск будзе атрымліваць газ па сваёй цане, якая ні ад чаго не залежыць", - нагадвае эксперт.
Эксперт распавёў, як першапачаткова сфармавалася гэтая цана. Значную частку сабекошту газа складаюць выдаткі на дастаўку. Яшчэ ў 2012 годзе цэны на газ для Беларусі былі ўстаноўлены амаль на ўзроўні коштаў для газ для Смаленскай вобласці і разлічваліся па падобным з расійскімі цэнамі методыкамі. Але пры гэтым транспартны тарыф для паставак у Беларусь быў зафіксаваны ў доларах. Калі рубель з прычыны дэвальвацыі аслабеў, гэта прывяло да таго, што цэны на газ (у пераліку на даляры) для заходніх рэгіёнаў Расіі і Беларусі моцна разышліся.
"Цяпер, дарэчы, і расійскія спажыўцы атрымліваюць газ па цэнах толькі нязначна ніжэй за еўрапейскія. Такія парадоксы цэнаўтварэння на кароткіх прамежках часу. На доўгай дыстанцыі ўсё расставіць па сваіх месцах. Дастаткова сказаць, што ў мінулым годзе сярэдняя цана рэалізацыі расійскага газу ў Еўропе склала 203 долара за тыс. куб. м., але Беларусь у любым выпадку атрымлівала газ па сваім кошце ў 127 долараў за тысячу кубаметраў", - адзначыў Аляксандр Сабко.