Аб ўмяшанні еўрапейскіх краін у справы Мінска і іх дачыненні да былога кандыдата ў беларускія прэзідэнты Святланы Ціханоўскай, аб нестасоўках ў справе Навальнага і рэакцыі на іх Бруселя ў інтэрв'ю карэспандэнту РІА "Новости" Марыі Князевай распавёў пастаянны прадстаўнік РФ пры ЕС Уладзімір Чыжоў.
- Набліжаецца саміт кіраўнікоў дзяржаў ЕС, дзе будзе абмяркоўвацца сітуацыя ў Беларусі. Як вы ацэньваеце пазіцыю Еўрасаюза па Беларусі?
- Крытычна, таму што, уголас заяўляючы пра тое, што ЕС супраць любога знешняга ўмяшання, ён на самай справе займаецца гэтым самым умяшаннем. Еўрапейскія палітыкі ходзяць вакол спадарыні Ціханоўскай, прабачце, як каты вакол смятаны. Калі яны хацелі проста на яе паглядзець - гэта адно, а калі хочуць даць ёй нейкія палітычныя авансы - гэта ўжо іншае.
- Атрымліваецца, чыноўнікі ЕС спрабуюць падцяпліць сітуацыю ў краіне?
- З аднаго боку, падцяпліць, а з другога боку - поўная дэстабілізацыя наўрад ці адпавядае іх інтарэсам. Менш за ўсё ў ЕС хочуць, каб у выніку гэтага крызісу Беларусь яшчэ больш зблізілася з Расіяй. Таму яны кажуць, што лічаць вынікі прэзідэнцкіх выбараў сфальсіфікаванымі, аднак пры гэтым не дзяруць дыпламатычныя адносіны з гэтай краінай.
Акрамя таго, яны не заявілі аб прызнанні спадарыні Ціханоўскай законна абраным прэзідэнтам. А ЗША, да прыкладу, нават не адмаўляюцца ад намеру прызначыць пасла ў Беларусі, у сувязі з чым узнікае пытанне: а ў каго Вашынгтон будзе запытваць агрэман, і каму пасол будзе ўручаць даверчыя граматы?
- У ЕС раней заяўлялі пра тое, што не жадаюць паўтарэння ў Беларусі ўкраінскага майдана...
- Гэта лепш у іх спытаць, чаго б яны хацелі, а чаго б не хацелі. Мы дакладна не хочам, каб у Беларусі паўтарыўся ўкраінскі сцэнар. Гэта я вам магу сказаць з усёй адказнасцю і глыбокай перакананасцю.
- Адносіны з Турцыяй таксама будуць абмяркоўвацца на гэтым саміце?
- Так. З Турцыяй ЕС неабходна вызначацца. Акрамя таго, на вырашэнне гэтага пытаньня аказалася завязана і ўвядзенне новых санкцый па Беларусі.
- А якія ў ЕС ёсць варыянты дзеянняў для таго, каб Турцыя змяніла сваю палітыку ва ўсходнім Міжземнамор'і?
- Яны могуць, да прыкладу, увесці дадатковыя санкцыі ці зрабіць іх увядзенне адтэрмінаваным, могуць паклікаць прэзідэнта Турцыі Рэджэпа Таіп Эрдагана на сустрэчу, могуць стварыць нейкую сумесную марскую аперацыю для абароны інтарэсаў Грэцыі і Кіпра, могуць паспрабаваць фізічна перашкодзіць геолагаразведачным работам Турцыі ў Міжземнамор'і, могуць ануляваць здзелку па міграцыі ад 2016 года і ўзяць парадку 4,5 мільёна бежанцаў, якія, па наяўных дадзеных, знаходзяцца на тэрыторыі Турцыі. А могуць і не зрабіць усяго гэтага.
- Ці магчыма ўзгадненне новых абмежавальных мер ЕС па Беларусі, бо, як паведамляюць крыніцы, гэтаму перашкаджае Кіпр?
- Так, што тычыцца Кіпра - гэта так. Але я не буду гадаць аб магчымасці ўзгаднення санкцый. Дарэчы, на гэтым фоне ў ЕС у чарговы раз разгарнулася дыскусія, якую падагрэла старшыня Еўракамісіі Урсула фон дэр Ляен, пра тое, што пара, маўляў, пераходзіць у пытанні выпрацоўкі шэрагу рашэнняў унутры ЕС ад аднагалоснасці да кваліфікаванай большасці.
Ідэя не новая. У прынцыпе дзеючая дагаворная база, якая ляжыць у аснове ЕС, дапускае гэта. Аднак пакуль вялікага жадання ў кіраўніцтва ЕС усё ж мяняць сістэму галасавання няма. Калі яны зараз паспрабуюць такія адчувальныя пытанні, як санкцыйныя, перавесці на кваліфікаваную большасць, то нам будзе цікава паглядзець.
- Але я так разумею, што ў цяперашняй сітуацыі гэта будзе складана зрабіць - перавесці вырашэнне пытання ўвядзення якіх-небудзь санкцый ЕС ад аднагалоснасці ўсіх краін Саюза на кваліфікаваную большасць?
- Я думаю, што ў вашых развагах ёсць зерне логікі.
- Калі дазволіце, я вярнуся да Турцыі. Ці можа Еўрасаюз рэальна паўплываць на сітуацыю ва ўсходнім Міжземнамор'і?
- Гэта залежыць ад узроўню палітычнай волі. У ЕС 27 краін, і калі некаторыя з іх больш рашуча і, магчыма, больш шчыра выступаюць у абарону сваіх саюзнікаў - Грэцыі і Кіпра - у іх канфлікце з Турцыяй, то іншыя гэта робяць хутчэй фармальна. Вядома, напрыклад, што Германія аддае перавагу выступаць у ролі свайго роду пасярэдніка паміж Грэцыяй і Турцыяй. А вось у Францыі больш прагрэчаская пазіцыя.
- Так ці варта чакаць ад саміту ЕС нейкіх рашэнняў па Турцыі?
- Думаю, гадаць не варта. Бо рашэнняў чакалі і пасля пасяджэння Савета міністраў замежных спраў дзяржаў Еўрасаюза, які прайшоў не так даўно, 21 верасня. Але яны не змаглі іх прыняць. Паглядзім, што будзе на ўзроўні лідараў. Вядома, успышка напружанасці ў Нагорным Карабаху - і асабліва роля Турцыі - дадае вострага падліўкі ў гэтую страву.
- Сталае прадстаўніцтва Расіі пры ЕС раней апублікавала шэраг пытанняў, я б сказала нестыковак, звязаных са справай Аляксея Навальнага. І з таго часу ні на адно з гэтых пытанняў адказу ніадкуль не было. А вы размаўлялі з прадстаўнікамі ЕС па тэме Навальнага? Прапаноўвалі ім адказаць на гэтыя пытанні?
- Вядома. І пакуль нічога. Але мы будзем працягваць гэтую працу. Аднак пакуль што ў асноўным зваротная аргументацыя зводзіцца да спроб прыкрыцца аўтарытэтам германскіх лабараторый, АЗХЗ і нават канцлера ФРГ Ангелы Меркель.
- ЕС хоча, каб Расія правяла расследаванне справы Навальнага. А чаму ЕС не настойвае на тым, каб Германія раскрыла наяўную ў яе інфармацыю па гэтай справе?
- Гэта добрае пытанне. Тут шмат пытанняў, якія дагэтуль застаюцца без адказу. Напрыклад, яшчэ адно: нам кажуць, што Расія павінна ўзаемадзейнічаць з АЗХЗ па гэтай справе, а ў АЗХЗ кажуць, што не маюць дачынення да гэтага і што мы павінны звяртацца да Германіі. Калі я тлумачу ўсе гэтыя нестыкоўкі Еўрасаюзу, то ўпіраюся не тое каб у бетонную, але ў нейкую ватовую сцяну: ніхто мае пытанні не адкідае і довады не абвяргае, але ніякага адказу я таксама не атрымліваю.
- А што ў гэтым кантэксце з "Паўночным патокам - 2"?
- Ёсць спробы прывязаць будаўніцтва гэтага газаправода да справы Навальнага. Але пры ўсім жаданні ніякай сувязі паміж імі мне, напрыклад, знайсці не атрымоўваецца. "Паўночны паток - 2" - гэта праект, які, як вядома, сутыкаецца з перашкодамі. Мы ведаем, хто стварае і ствараў гэтыя перашкоды, і як яны пераадольваліся. Да завяршэння будаўніцтва газаправода засталося зусім крыху.
Я думаю, што не толькі для Германіі, але і для Еўропы гэта пытанне гонару. Еўрасаюз рэгулярна пацвярджае зацікаўленасць у тым, каб прасоўваць сваю стратэгічную аўтаномію. У сферы энергетыкі гэта азначае мець дастаткова сур'ёзную аснову забеспячэння сваёй энергабяспекі, уключаючы, натуральна, атрыманне надзейных паставак энерганосьбітаў па даступных цэнах.
- Як вы глядзіце на перспектывы завяршэння гэтага праекта?
- Я ўпэўнены, што ён будзе дабудаваны і будзе працаваць.