Нягледзячы на змену кіраўніка Нацыянальнага алімпійскага камітэта (НАК) Беларусі (пост Аляксандра Лукашэнкі заняў Віктар Лукашэнка), Міжнародны алімпійскі камітэт (МАК) пакінуў у сіле часовыя санкцыі ў дачыненні да беларускага НАК.
Ці бывала нешта падобнае ў сусветнай гісторыі і што гэта тоіць у сабе, разбіраўся Sputnik.
Пачнем з галоўнага: пагрозу, якая навісла над беларускім НАК, нельга недаацэньваць: МАК - арганізацыя вельмі сур'ёзная, уплывовая, ды да таго ж багатая. У яе склад уваходзіць 206 краін свету (у ААН - 193). Агульная сума актываў МАК на канец снежня 2019 года ацэньваецца ў 5,3 мільярда долараў.
90% сваіх даходаў МАК размяркоўвае ў нацыянальныя алімпійскія камітэты і федэрацыі, у падтрымку алімпійскага руху, а таксама асобных спартсменаў, якім вылучаюцца спецыяльныя стыпендыі.
Усе правы на Алімпійскія гульні належаць менавіта МАК. Гэта азначае, што арганізацыя папросту можа ўвесці санкцыі супраць парушальнікаў Алімпійскай хартыі або антыдопінгавых правіл - ад штрафаў да звальнення з Гульняў.
Што адбылося з НАК Беларусі. Храналогія падзей
7 снежня 2020 года МАК прыняў рашэнне ўвесці часовыя санкцыі ў дачыненні да НАК Беларусі. Адзін з пунктаў: забарона ўсім членам выканаўчага камітэта і старшыні НАК на ўдзел у мерапрыемствах МАК, уключаючы Алімпійскія гульні.
Падставай для такога рашэння сталі шматлікія "трывожныя паведамленні", якія паступалі ў МАК пасля прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі. У іх гаварылася пра тое, што беларускія спартсмены падвяргаюцца дыскрымінацыі па палітычных матывах.
26 лютага дэлегаты Алімпійскага сходу аднагалосна абралі новага прэзідэнта НАК Беларусі. Ім стаў старэйшы сын Аляксандра Лукашэнкі - Віктар. Да гэтага ён быў першым віцэ-прэзідэнтам НАК.
На сходзе кіраўнік дзяржавы адмовіўся стаць ганаровым прэзідэнтам НАК, якім ён нязменна кіраваў з 1997 года.
Таксама Алімпійскі сход Беларусі быў пераназваны ў Генеральную асамблею. У новы склад Выканкама НАК са старога перайшлі Віктар Лукашэнка, Дзмітрый Даўгалёнак, Дзмітрый Баскаў і Любоў Чаркашына.
Пасля гэтага камісія спартсменаў пры НАК Беларусі накіравала ліст у МАК. У дакуменце змяшчаецца інфармацыя аб выніках выбараў кіраўніка Нацыянальнага алімпійскага камітэта, а таксама сцвярджэнне аб тым, што ў краіне адсутнічае дыскрымінацыя спартсменаў па палітычнай прыкмеце.
8 сакавіка Выканкам МАК так і не прызнаў абранне Віктара Лукашэнкі новым прэзідэнтам НАК Беларусі, а абранне Дзмітрыя Баскава - членам Выканаўчага камітэта НАК.
"МАК расчараваны, што НАК не ўлічыў інфармацыю з нашага папярэдняга рашэння ад 7 снежня, дзе мы паказвалі, што кіраўніцтва НАК Беларусі робіць недастаткова для абароны спартсменаў ад дыскрымінацыі па палітычнай прыкмеце", - гаворыцца ў заяве МАК.
9 сакавіка НАК Беларусі распаўсюдзіў заяву, у якой паказана, што рашэнне МАК носіць "цалкам палітычны характар" і парушае прынцып "спорт па-за палітыкай".
У НАК Беларусі падкрэслілі, што заява МАК не з'яўляецца падставай для таго, каб паўнамоцтвы прэзідэнта НАК Беларусі Віктара Лукашэнкі і члена Выканкама Дзмітрыя Баскава былі спынены.
Працяг відавочна будзе...
Магчымыя наступствы
Калі МАК вырашае, што нейкая краіна ці асобны спартсмен парушылі Алімпійскую хартыю, Сусветны антыдопінгавы кодэкс, Кодэкс Алімпійскага руху па прадухіленні маніпуляцый на спаборніцтвах, могуць рушыць услед наступныя санкцыі.
У дачыненні да НАК:
- часовае адхіленне (праз рашэнне Выканкама МАК). У кожным канкрэтным выпадку Выканкам вызначае наступствы для НАК і яго спартсменаў;
- пазбаўленне папярэдняга прызнання (Выканкам МАК);
- пазбаўленне канчатковага прызнання (Сесія). У дадзеным выпадку НАК губляе ўсе правы, якія яму падаюцца ў адпаведнасці з Алімпійскай хартыяй.
У дачыненні да асобных спартсменаў і каманд:
- часовае або пастаяннае пазбаўленне права ўдзельнічаць у Алімпійскіх гульнях або выключэнне з Алімпійскіх гульняў, дыскваліфікацыя або пазбаўленне акрэдытацыі;
- у выпадку дыскваліфікацыі або выключэння медалі і дыпломы, атрыманыя ў сувязі з парушэннем Алімпійскай хартыі, павінны быць вернутыя ў МАК;
- акрамя гэтага, па меркаванні Выканкама МАК, спартсмен або каманда можа страціць месца, атрыманыя ў іншых спаборніцтвах тых Алімпійскіх гульняў, у якіх спартсмен або каманда былі дыскваліфікаваны або выключаны, у гэтым выпадку атрыманыя медалі і дыпломы вяртаюцца ў МАК (Выканкам).
У дачыненні да афіцыйных асоб, кіраўніцтва і іншых членаў любой дэлегацыі, а таксама суддзяў і членаў журы:
- часовае або пастаяннае пазбаўленне права ўдзельнічаць у Алімпійскіх гульнях або выключэнне з Алімпійскіх гульняў (Выканкам МАК).
Што да Беларусі, то перад краінай рэальна маячыць малапрыемная перспектыва выступення ў Токіо, а затым і ў Пекіне пад нейтральным сцягам.
Кароткая гісторыя санкцый з боку МАК выглядае наступным чынам.
Адхіленне з-за развязвання войнаў
У першай палове XX стагоддзя Міжнародны алімпійскі камітэт адхіляў краіны, якія ўдзельнічалі ў Першай і Другой сусветных войнах. Гэта тычылася тых дзяржаў, якія былі адказныя за развязванне войнаў.
Алімпійскія гульні 1920 года ў Антвэрпэне прайшлі без Германіі, Аўстрыі, Венгрыі, Турцыі і Балгарыі. Германія прапусціла таксама Алімпіяду-1924 у Парыжы. Гульні-1948 у Лондане былі зачынены для Японіі і Германіі.
Выключэнне ПАР з-за палітыкі апартэіду
Тым не менш з 1968 года сяброўства НАК ПАР усё ж было прыпынена, а краіне забаранілі ўдзельнічаць у Алімпійскіх гульнях. Толькі ў 1992 годзе каманда ПАР зноў змагла прыняць удзел у Гульнях.
Байкот Алімпіяд 80 і 84
Самым рэзанансным атрымаўся байкот летніх Алімпійскіх гульняў у Маскве ў 1980 годзе.
Спачатку прэзідэнт ЗША Джымі Картэр заявіў пра байкот Гульняў у якасці меры ў адказ на ўвядзенне савецкіх войскаў у Афганістан. Затым рашэнне зацвердзіў НАК ЗША. Пасля чаго амерыканцы звярнуліся за падтрымкай да саюзнікаў.
У агульнай складанасці ў байкоце ўдзельнічалі 65 краін з ліку запрошаных. Сярод іх былі ФРГ, Японія, КНР, Канада, Нарвегія, Аргенціна, Іран і нават сацыялістычная Румынія.
На цырымоніі адкрыцця і закрыцця Алімпіяды 15 зборных, уключаючы Аўстралію, Бельгію, Вялікабрытанію, Нідэрланды, Іспанію, Італію, Партугалію, Францыю і Швейцарыю ішлі пад алімпійскім сцягам. Пры ўручэнні медалёў атлетам з гэтых краін гучаў алімпійскі гімн.
У ЗША у гэты час адбыліся так званыя Алімпійскія гульні байкоту, у якіх прынялі ўдзел спартсмены з 29 краін, якія адмовіліся ад удзелу ў маскоўскіх Гульнях.
У якасці меры ў адказ Савецкі Саюз і яго саюзнікі байкатавалі летнія Алімпійскія гульні 1984 года ў Лос-Анжэлесе. Сацыялістычныя краіны правялі ўласныя гульні "Дружба-84".
Непад'ёмны допінг для балгар
Напярэдадні Алімпійскіх гульняў 2008 года выліўся скандал з балгарскімі цяжкаатлетамі. На перадалімпійскім чэмпіянаце свету балгары заваявалі чатыры ўзнагароды, з якіх адна - залатая. А потым усё павалілася. З-за допінгавых скандалаў у гэтай краіне проста не аказалася "чыстых" штангістаў.
Напярэдадні Гульняў у Пекіне адразу ў 11 цяжкаатлетаў, якія праходзілі зборы на адной са спартыўных баз у сябе на радзіме, быў знойдзены анабалічны прэпарат.
У выніку было вырашана цалкам забараніць балгарскай нацыянальнай камандзе па цяжкай атлетыцы ляцець на Гульні ў Кітай.
Індыі вярнулі сцяг прама падчас Алімпіяды
Краіна была пазбаўлена права ўдзелу ў Алімпіядзе 2014 года ў Сочы, але тром яе спартсменам МАК дазволіў выступіць пад алімпійскім сцягам.
Пасля таго, як у НАК Індыі быў абраны новы прэзідэнт, прама падчас Гульняў з краіны была знята забарона на ўдзел у Алімпіядзе, а дэлегацыі дазволілі выступаць пад сваім сцягам. У Алімпійскай вёсцы нават прайшла спецыяльная цырымонія ўзняцця індыйскага сцяга.
Першы чэмпіён пад алімпійскім сцягам
Самае цікавае, што стралок з Кувейта Фехаід аль Дыхані стаў першым у гісторыі алімпійскім чэмпіёнам, які прадстаўляў каманду незалежных атлетаў. Ён заваяваў залаты медаль у стэндавай стральбе.
Праз год НАК Кувейта быў адноўлены ў правах.
Санкцыі супраць Расіі за допінг у Сочы
У Рыа-дэ-Жанейра зборная Расіі адправілася ва ўсечаным складзе з-за допінгавага скандалу, які ўзнік пасля абвінавачванняў у замене допінг-проб на зімовай Алімпіядзе-2014 у Сочы. Незалежная камісія Сусветнага антыдопінгавага агенцтва (WADA) рэкамендавала МАК адхіліць ад Алімпіяды расійскую каманду цалкам.
Тым не менш на Гульні зборная Расіі адправілася. Хоць і не ў поўным складзе: у Бразілію не змаглі паехаць лёгкаатлеты, весляры і цяжкаатлеты (акрамя тых, хто пагадзіўся выступаць пад нейтральным сцягам і атрымаў допуск ад МАК).
Крыху пазней справа з допінгам атрымала далейшую раскурутку. На зімовую Алімпіяду ў Карэю расіяне змаглі паехаць толькі пад нейтральным сцягам і шыльдай "Алімпійскія атлеты з Расіі". Замест нацыянальных гімна і сцяга для расіян выкарыстоўваліся сімвалы МАК. Алімпійскі камітэт Расіі атрымаў дыскваліфікацыю.
На Гульні былі запрошаны толькі "чыстыя" расійскія спартсмены, адабраныя спецыяльнай камісіяй МАК.
МАК усё ж прадугледжваў магчымасць зняцця дыскваліфікацыі ДКР і праходу расійскіх спартсменаў падчас цырымоніі закрыцця Гульняў пад сваім сцягам. Аднак у апошні дзень Алімпіяды на сесіі МАК было прынята рашэнне сцяг не вяртаць, паколькі на Гульнях у расіян былі зафіксаваны два допінгавых выпадкі.
Як забанілі беларускіх весляроў
Перад Алімпіядай у Бразіліі Міжнародная федэрацыя каноэ (ICF) забаніла ўсю беларускую мужчынскую зборную па веславанні на байдарках і каноэ. Пад раздачу патрапілі таксама прадстаўнікі зборнай Румыніі і Казахстана. Спартсмены гэтых краін былі абвінавачаны ва ўжыванні забароненых прэпаратаў.
На беларусаў падазрэнне выпала пасля паліцэйскага вобыска падчас вучэбна-трэніровачнага збору ў Францыі.
НАК і Мінспорту Беларусі выступілі з заявай, у якой рашэнне выканкама ICF назвалі "абсалютна нічым не абгрунтаваным і вынясенным на падставе надуманай прычыны". Было ўказана, што ні аднаму з членаў нацыянальнай каманды "не было прад'яўлена ніякіх абвінавачванняў, пасяджэнняў суда не было, віна спартсменаў і трэнераў не ўсталявана, прынцып прэзумпцыі невінаватасці груба парушаны".
Крыху пазней Спартыўны арбітражны суд у Лазане (CAS) пакінуў рашэнне ICF у сіле.
Гэта стала моцным ударам па медальным перспектывам беларускіх весляроў, якія рэгулярна прыносілі ўзнагароды ў скарбонку зборнай краіны.
Пад эмблемай АКР
На Алімпійскіх гульнях у Токіо і Пекіне расійскія спартсмены будуць выступаць пад абрэвіятурай Алімпійскага камітэта Расіі - Russian Olympic Committee (ROC). Пры гэтым поўная назва арганізацыі забаронена.
Па рашэнні Спартыўнага арбітражнага суда (CAS), які разгледзеў спрэчку паміж WADA і Расійскім антыдопінгавым агенцтвам, расійскія спартсмены не змогуць выступаць на Алімпійскіх і Паралімпійскіх гульнях, а таксама чэмпіянатах свету пад сцягам Расіі да 16 снежня 2022 года.
Летнія Алімпійскія гульні ў Токіо пройдуць з 23 ліпеня па 8 жніўня, зімовыя Гульні ў Пекіне адбудуцца з 4 по 20 лютага 2022 года.
У якім складзе і пад якім сцягам на гэтыя Гульні адправіцца беларуская дэлегацыя пакуль не вельмі зразумела. Выканкам МАК працягвае сачыць за сітуацыяй у Беларусі і, як паведаміла прэс-служба арганізацыі, "пакідае за сабой права разгледзець любыя далейшыя дзеянні або адмяніць любыя з гэтых часовых мер - у залежнасці ад развіцця сітуацыі".
Чытайце таксама:
- НАК Беларусі: пазіцыю МАК па Лукашэнку і Баскаву лічым неабгрунтаванай
- МАК не прызнаў Віктара Лукашэнку прэзідэнтам НАК Беларусі
- Віктар Лукашэнка змяніў бацьку на чале НАК Беларусі