Для мяне ўся вайна - бой: гісторыя хлопца, якому вайна не дала пастарэць

Ваенны лёс палкоўніка міліцыі ў адстаўцы мінчаніна Андрэя Васільевіча Ламаносава падобны на лёс мільёнаў юнакоў, якія нарадзіліся ў 1924-25-х гадах. Менавіта іх потым назавуць "хлопчыкамі вайны", якія, ледзь дасягнуўшы паўналецця, замянілі на палях бітваў загінуўшых у баях дзядоў і бацькоў.

Яшчэ некалькі дзесяцігоддзяў таму франтавая гісторыя палкоўніка ў адстаўцы Андрэя Васільевіча Ламаносава не была чымсьці ўнікальным - такіх, як ён, былі сотні тысяч. Пайшоў на фронт у 18, пасля вызвалення Беларусі, і ўвесь гэты час пракрочыў у салдацкім шынялі. Але ў 2021 годзе, калі яму ўжо 96 і ветэранаў з кожным годам становіцца ўсё менш, самая звычайны лёс здаецца подзвігам. І кожны жывы ўспамін, кожны нюанс становяцца каштоўным.

Наш герой нарадзіўся на поўдні Беларусі ў Лельчыцкім раёне Гомельскай вобласці. У школу пайшоў у 6 гадоў, хоць у тыя часы ў першы клас дзяцей бралі з васьмі. Па заканчэнні 10-годкі паўстала пытанне, што рабіць далей - у тыя даваенныя часы падлеткаў у 16 гадоў не бралі ні ў інстытут, ні на сур'ёзную працу.

Да 26 чэрвеня 1944 гады ён знаходзіўся на акупаванай нацыстамі тэрыторыі і займаўся сельскай гаспадаркай.

Калі пасля вызвалення Беларусі пачалася масавая мабілізацыя, юны Андрэй Ламаносаў пайшоў на фронт.

"У чэрвені 1944 году я быў мабілізаваны, адправілі разам з іншымі хлопцамі на зборны пункт у Бабруйск. Там было прыкладна дзве сотні хлопцаў, нас вызначылі ў запасны полк, якому далі загад ісці ў бок Мінска", - успамінае ветэран.

Паводле яго слоў, у той перыяд, хоць Чырвоная Армія ўжо пераможна наступала па ўсёй лініі фронту, былі вялікія людскія страты.

"Прыязджалі афіцэры і набіралі маладое папаўненне ў тыя дывізіі, якія панеслі асабліва сур'ёзныя людскія страты. Мяне вызначылі ў артылерыйскі полк у штабную батарэю сувязістам", - распавёў Андрэй Васільевіч. Прычым пачаў ваяваць ён у цывільным адзенні, толькі потым інтэнданты выдалі салдацкае абмундзіраванне.

Ветэран дзеліцца рознымі ваеннымі ўспамінамі, памятае, як ішлі ад аднаго горада да іншага, у бок Польшчы, як павярнулі ў бок Балтыкі. А вось якім быў першы бой, памяць не захавала.

Узнагароды ветэрана

"Свой першы бой мне цяжка ўспомніць. Я быў сувязістам, падтрымліваў сувязь перадавых нашых дывізіёнаў са штабам палка. Тады на нашым кірунку ўвесь час былі моцныя баі. Але такіх баёў, каб я ішоў у атаку, у мяне не было. Таму што я падтрымліваў сувязь. Ішоў з пяхотай. Мне даводзілася перадаваць у штаб усе баявыя навіны. Таму сказаць, што памятаю свой першы бой, мне цяжка. Для мяне ўся вайна - быў бой", - дзеліцца ўспамінамі ветэран.

Андрэй Васільевіч расказаў, што часткі Трэцяга Беларускага фронту, у якім ён ваяваў, крыху не дайшлі да Кенігсберга.

"Як пачался наступленне мы прасунуліся крыху на захад ад Кенігсберга, наша дывізія перад самым заканчэннем вайны выйшла на бераг Балтыйскага мора. Але баі ішлі яшчэ вельмі жорсткія, самалёты ворага бамбілі ўвесь час. Тады, ужо ў самым канцы вайны, шмат нашых хлопцаў палегла", - распавёў ён.

Ветэран добра памятае, дзе яго заспела навіна пра Перамогу.

"9 траўня 1945 гады нас знялі з акопаў і аб'явілі, што скончылася вайна. Вось для мяне, мабыць, вайна скончылася ў акопе, на беразе Балтыйскага мора. Але ў сам Кенігсберг мы не патрапілі", - сказаў ён.

Радавы Ламаносаў быў паранены і прайшоў тры шпіталі, у тым ліку і на тэрыторыі Прусіі.

"Калі наш полк трапіў у акружэнне і немцы выйшлі нам у тыл, мяне параніла ў левую нагу. Памятаю, як немцы косяць трасіруючымі кулямі, як ляжу паранены, чую размову немцаў. Потым частка нашых хлопцаў вярнулася і падабрала мяне", - распавёў ветэран.

Адразу пасля заканчэння Вялікай Айчыннай вайны радавога Ламаносава адправілі ў Краснадарскі край, дзе ён і яшчэ сотні такіх маладых салдат, якія прыйшлі з палёў ваенных бітваў, дапамагалі будаваць новае мірнае жыццё. Прыбіралі ўраджай, аднаўлялі разбураныя вёскі і гарады. А ў сакавіку 1948-га пасля дэмабілізацыі ён вярнуўся ў родную Беларусь. У Бабруйску скончыў тэхнікум, пайшоў працаваць у ДАІ, паступіў ва Усесаюзны юрыдычны завочны інстытут, але выпускаўся ўжо юрыстам з БДУ.

Напярэдадні 9 траўня Андрэя Васільевіча прыйшлі павіншаваць супрацоўнікі Акадэміі МУС

Тады юрыдычная прафесія ў міліцыі была справай рэдкай. Андрэй Ламаносаў займаўся падрыхтоўкай кадраў, падымаўся па службовай лесвіцы, атрымліваў новыя міліцэйскія званні. З 1968 года амаль 10 гадоў прапрацаваў у кіраўніцтве ДАІ Мінскай вобласці, потым працаваў на кіруючай пасады ў ДАІ МУС, у 1984 годзе скончыў службу ў званні палкоўніка.

Палкоўнік у адстаўцы 96-гадовы Андрэй Васільевіч Ламаносаў у яго шаноўным узросце жыве адзін, у аднапакаёвай кватэры на ўскраіне Мінска. Любімая жонка, з якой ён пазнаёміўся ў пасляваенным Бабруйску ў тэатры і пражыў амаль 60 гадоў у шлюбе, памерла 11 гадоў таму. У Андрэя Васільевіча двое сыноў і дарослы ўнук Арцём. Напярэдадні 9 траўня яго прыйшлі павіншаваць супрацоўнікі Акадэміі МУС.

Ветэран шкадуе, што на 9 Траўня не зможа падняць франтавыя сто грам. "Ужо сілы не тыя, ды і лекі п'ю. І вось руку нядаўна зламаў, медсестрычка да мяне прыходзіць на перавязку. Гэта ўсё глупства, галоўнае - мы перамаглі тады, у траўні 45-га", - кажа Андрэй Васільевіч на развітанне.