Быць ці не быць адзінай валюце Беларусі і Расіі? Ёсць меркаванні і "за", і "супраць", але ў дадзены перыяд і скептыкі, і аптымісты схіляюцца да таго, што час не самы падыходзячы для падобных рашэнняў. Эканамісты лічаць важным спачатку вырашыць больш надзённыя пытанні ў эканоміцы і грашова-фінансавай сферы.
Sputnik даведаўся меркаванні расійскага і беларускага экспертаў з нагоды таго, наколькі актуальна сёння ўвядзенне адзінай валюты.
Інтэгравацца паслядоўна
Кіраўнік Цэнтра беларускіх даследаванняў Інстытута Еўропы РАН, доктар эканамічных навук Мікалай Мяжэвіч вылучыў некалькі палітычных момантаў, якія для любых дзяржаў могуць быць стрымліваючымі фактарамі.
У Расіі набліжаюцца парламенцкія выбары, і гэта не самы лепшы час для прыняцця сур'ёзных эканамічных рашэнняў, тым больш такога важнага, як пашырэнне зоны дзеяння нацыянальнай валюты на іншую дзяржаву.
Па словах эксперта, магчымыя эканамічныя эфекты, звязаныя з увядзеннем адзінай валюты, досыць стрымана ацэньваюцца расійскімі эканамістамі, нават калі яны прытрымліваюцца палярных меркаванняў з нагоды паглыбленага супрацоўніцтва з Беларуссю.
"Казаць аб палітычным і эканамічным спакоі ў Беларусі зараз нельга. Амаль год прайшоў пасля выбараў. Улада захоўвае кантроль над палітычнай прасторай у краіне, але відавочна і тое, што апазіцыя існуе не толькі ў Вільнюсе, Варшаве і Кіеве, але і ў Мінску. І, калі яна не выходзіць з лозунгамі на вуліцы, гэта не азначае, што яе няма. Увядзенне адзінай валюты мяркуе кансэнсус. Ні ў Беларусі, ні ў Расіі яго пакуль няма", - рэзюмуе аналітык.
Суразмоўца прыводзіць у прыклад Польшчу, якая пакуль балансуе паміж аптымізмам і песімізмам у дачыненні да Еўрасаюза. Мікалай Мяжэвіч нагадвае, што шматразовыя пажаданні Бруселя і Берліна па пашырэнні валютнага зоны на Польшчу ні да чаго не прывялі.
"Дональд Туск (былы прэм'ер-міністр Польшчы і экс-кіраўнік Еўрапейскага савета - Sputnik) прыязджаў павіншаваць тады прэзідэнта Літвы Далю Грыбаўскайтэ з увядзеннем еўра. Шмат хто ў самой Літве ўспрынялі гэта як насмешку. Палітык на той момант ужо прадстаўляў еўрапейскую інстытуцыю, але, быўшы раней кіраўніком польскага ўрада, лічыў, што Варшаве не трэба быць у зоне еўра", - заўважае доктар эканамічных навук.
Ёсць прыклады яшчэ больш эканамічна развітых краін - Даніі і Швецыі, якія адмовіліся ад адзінага валютнага саюза.
"Ці варта спяшацца нам, маючы аб'ектыўныя складанасці, калі мы не выйшлі на той узровень сацыяльна-эканамічнай інтэграцыі, якія ёсць у Варшавы, Капенгагена і Стакгольма ў адносінах да ЕС?", - задае заканамернае пытанне Мяжэвіч.
Расійскі эканаміст прапануе вырашаць праблемы паслядоўна. "Возьмем, да прыкладу, машынабудаванне, больш канкрэтна - вытворчасць сельгастэхнікі, яшчэ больш канкрэтна - стварэнне ўмоў для пісьменнага падзелу працы і прамысловай кааперацыі паміж "Брансксельмаш" і "Гомсельмашам". Вось калі ў нас атрымаецца, то будзем рухацца па ўзыходзячай. І калісьці на гэтай узыходзячай дарозе нам сустрэнецца пытанне валютнай інтэграцыі", - тлумачыць сваю пазіцыю эксперт.
Спецыяліст прапануе не парушаць класічную паслядоўнасць манцёра Мечнікава з "Дванаццаці крэслаў" ( "раніцай - крэслы, вечарам - грошы") і не прыдумляць ровар, калі ў яго няма колаў.
"Пра якую адзіную валюту можна казаць ва ўмовах, калі ў нас яшчэ не адменены роўмінг!" - усклікае суразмоўца і, успамінаючы першую канферэнцыю на дадзеную тэму прыкладна пяць гадоў таму, канстатуе адсутнасць прагрэсу. "Так, цяпер у Мінск можна прыехаць без рызыкі згалець, але сувязь усё роўна дарагая", - адзначае эканаміст.
Аналітык упэўнены, што трэба паступова дамагацца больш істотных вынікаў у эканоміцы, і, калі людзі ўбачаць канкрэтныя крокі, можна рухацца далей. Многія спрэчкі і сумневы могуць адпасьці самі сабой.
Важней лічбавыя фінансавыя інструменты
Яшчэ больш песімістычны ў ацэнках беларускі эканаміст, прафесар Міхаіл Кавалёў. Доктар фізіка-матэматычных навук лічыць, што ў сучасных умовах важней ствараць надбудовачныя фінансавыя інструменты ў выглядзе лічбавых валют для ўзаемаразлікаў у дзвюх краінах.
"Мы яшчэ нават не інтэгравалі нашы плацежныя сістэмы, выкарыстоўваем той жа SWIFT, дзе патэнцыйна існуе пагроза адключэння. Расіянін ў Беларусі, беларус у Расіі карыстаюцца пластыкавымі картках Visa і Mastercard. Павінна быць гэтак жа зручная альтэрнатыва, каб мы ў любым банкамаце на тэрыторыі дзвюх дзяржаў маглі здымаць грошы без камісіі", - падкрэслівае аналітык.
Ці могуць пры увядзенні расійскага рубля быць карысныя Беларусі элементы эмісіі, якія выкарыстоўваюцца ў ЕС (крэдытаванне банкаў і праграмы па выкупе каштоўных папер)? Эканаміст прапануе не забываць, што ў Еўрасаюзе шмат ўраўнаважваючых адзін аднаго дзяржаў.
Расія ж прыкметна наперадзе Беларусі па любым эканамічнаму паказчыку, і могуць быць нераўназначныя выгады ад эмісіі адзінага расійскага рубля.
Спецыяліст упэўнены, што галоўнае ў пытанні інтэграцыі не валюта, а адзіныя рынкі не толькі тавараў, але і паслуг, а таксама супастаўныя цэны на энерганосьбіты. Сёння, напрыклад, энергаёмістыя беларускія прадпрыемствы дрэваапрацоўкі, будаўнічай галіны або харчовай прамысловасці марнуюць на вытворчасць нашмат больш, чым расійскія.
"Калі б Масква сказала, што пры пераходзе на расійскі рубель мы будзем атрымліваць нафту і газ па ўнутрырасійскіх цэнах, і разлікі пачнуць весці ў расійскіх рублях, то, можа, цікавасць Мінска да адзінай валюты павысілася б, што, зрэшты, не адмяняе неабходнасць пралічыць магчымыя страты і набыцця", - падкрэсліў Міхаіл Кавалёў.
Таксама эксперт лічыць, што расійскі рубель павінен стаць больш стабільным. Пры яго высокай валацільнасць і залежнасці ад кошту нафты, пераходзячы на адзіную валюту і не здабываючы сваёй сыравіны, Беларусь становіцца закладнікам коштаў на "чорнае золата".
Што гаварылі лідэры дзвюх краін?
Нядаўна прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін выказаўся на гэтую тэму, адзначыўшы вопыт Еўрасаюза, дзе пры захаванні суверэнітэту краіны маюць агульную валюту і мытню.
"Там адзіная валюта ёсць і фактычна вельмі магутны мытны саюз, і гэтак далей, і гэтак далей. І адзіная прастора перамяшчэння. Там усё ёсць такое, чаго мы пакуль не дасягнулі", - адзначыў расійскі лідэр.
Паводле яго слоў, такая форма інтэграцыі робіць жыццё для людзей лягчэй, стварае ўмовы для эканамічнага развіцця і павышае агульную канкурэнтаздольнасць.
Больш адназначна з гэтай нагоды заўсёды выказваўся Дзмітрый Мядзведзеў, у тым ліку і ў перыяд свайго прэзідэнцтва. "Нам трэба інтэгравацца цясней і рэалізоўваць увесь патэнцыял саюзнай дамовы, у тым ліку тыя элементы збліжэння, злучэння патэнцыялу нашых эканомік, якія туды закладзеныя. А гэта самыя розныя пытанні, аж да адзінай валюты", - заявіў ён у лютым 2021 года ўжо ў якасці намесніка кіраўніка Савета бяспекі Расіі.
Аляксандр Лукашэнка ў пачатку 2021 году казаў, што Мінску і Маскве патрэбна глыбокая інтэграцыя ў эканоміцы, але краіны не адчуваюць праблемаў з-за адсутнасці адзінай валюты. Тады прэзідэнт Беларусі адзначаў, што валютны саюз дзвюх краін пакуль моцна не распрацоўваўся, таму што гэта павінна стаць вянком інтэграцыйных працэсаў.