Польшчы патрэбен Калінінград: канфлікт ужо пачаўся

Прама цяпер у адной з краін былога Варшаўскага блока разгортваюцца падзеі, якія патэнцыйна могуць цалкам перафармаціраваць энергетычную і, што важней, геапалітычную карту Еўропы. Сітуацыю, якая складваецца, аналізаваў аглядальнік РІА Навіны Сяргей Саўчук
Sputnik
Гаворка ідзе пра Польшчу. Як пішуць еўрапейскія сродкі масавай інфармацыі, у гонку энергетычнага пераўзбраення краіны ўключыліся два мясцовыя алігархі і прыналежныя ім кампаніі. Адзін з гульцоў - Міхал Салаўёў і яго кампанія Synthos, у сферу інтарэсаў якой уваходзіць хімічная прамысловасць. Яго апанентам выступае польскі медыямагнат Зыгмунт Салорж-Жак, якому належыць канцэрн ZE PAK.
Месяц таму Салаўёў абвясціў аб заключэнні прынцыповага пагаднення, у рамках якога амерыканскі канцэрн GE Hitachi Nuclear Energy абавязаўся ў перыяд 2033-2043 гадоў пабудаваць на тэрыторыі Польшчы чатыры малыя атамныя рэактары магутнасцю ад аднаго да 1,6 гігаваты кожны. Яго візаві выступае з ініцыятывай, якая значна больш лагічная і рэалізуемая, але на яе шляху знаходзіцца хранічная польская русафобія. Салорж-Жак прапануе - ні многа ні мала - ўкласціся ў будаўніцтва Балтыйскай АЭС, размешчанай у Калінінградскай вобласці, і такім чынам не толькі зачыніць усе праблемы Польшчы, але яшчэ і стаць ключавым рэгіянальным іграком на рынку паставак электраэнергіі.
Бягучая сітуацыя сваімі каранямі сыходзіць у гісторыю і навамодную экалагічную позву. Справа ў тым, што Польшча - адна з нямногіх краін былой Варшаўскай дамовы, каму ў спадчыну ад памерлага СССР не дасталася хоць бы адна старэнькая АЭС. Польская энергетыка цалкам і поўнасцю грунтуецца на вугалі. Па дадзеных за 2019 год, вугаль стаў асновай вытворчасці амаль семдзесят чатырох працэнтаў электраэнергіі - той самы вугаль, які ў заходнім (ды і не толькі) свеце абвешчаны лютым ворагам экалогіі і забойцам палярных льдоў.
Бягучае становішча рэчаў, натуральна, вельмі не задавальняе Еўрасаюз, але палякі з году ў год адбіваюцца ад ўсіх патрабаванняў "азеляніць" уласную энергетыку, справядліва паказваючы, што замяніць дзве траціны генерацыі не самай маленькай краіны ветракамі і сонечнымі панэлямі проста нерэальна. Гэты палітычны цягні-штурхай паміж Брусэлем і Варшавай доўжыцца не першы год, але з улікам таго, што польскі бюджэт штогод атрымлівае з еўрапейскай казны незваротныя датацыі ў памеры 15-20 мільярдаў еўра, урад Польшчы вымушаны шукаць спосабы задаволіць патрабаванні донараў.
З існуючых у наяўнасці выкапнёвых рэсурсаў Польшча багатая толькі вуглём і яшчэ трохі прыродным газам. Запасы апошняга, зрэшты, досыць абмежаваныя, і ўнутраная здабыча пакрывае толькі палову патрэб. Адсутнічаючыя рэсурсы ў аб'ёме дзевяці мільярдаў кубаметраў у год палякі атрымліваюць з Расіі па магістральным газаправодзе "Ямал". Пастаўкі ж звадкаванага газу са Злучаных Штатаў так і не сталі збаўчай панацэяй, склаўшы сціплыя сем працэнтаў ад агульнай патрэбы.
Пры гэтым ні для каго не сакрэт, што Польшча - даўні і заўзяты праціўнік любых расійскіх энергетычных праектаў у Еўропе. Варшава са сталасцю, годнай іншага прымянення, заяўляе, што ўжо зусім хутка яна цалкам адмовіцца ад закупак расійскага газу, і ў саюзе з краінамі Прыбалтыкі стварае ўсе мажлівыя перашкоды для рэалізацыі "Паўночнага патоку - 2", гэта значыць тарпедуе спробы Германіі і Аўстрыі стаць галоўнымі газавымі хабамі Еўропы.
У Варшавы, загнанай у вузкія рамкі ўласнай антырасійскай палітыкі, застаецца вельмі абмежаваны выбар інструментаў для выхаду з сітуацыі, якая склалася. Дакладней кажучы, варыянт усяго адзін - атамная энергетыка.
Логіка, эканоміка, геаграфія і фізіка падказваюць, што палякам трэба адкласці ў бок сваю нелюбоў да Расіі і пачаць з ёй супрацоўнічаць.
Польшча - краіна энергадэфіцытная. Гэта азначае, што яна самастойна вырабляе менш электраэнергіі, чым неабходна для забеспячэння сваёй жыццядзейнасці. Лічбы рэч упартая, а яны кажуць, што пры штогадовым спажыванні 165,5 тераватт-гадзіны яшчэ трынаццаць Варшава купляе за мяжой. Груба кажучы, кожны дзесяты кілават у польскай энергасістэме - імпартны. Але гэта не ўсё. Калі ўзяць карту Польшчы і накласці на яе размяшчэнне электрастанцый, няўзброеным вокам будзе відаць, што на паўночным усходзе краіны - у Аўгустоўскім павяце і Падляскім ваяводстве - наогул няма аб'ектаў генерацыі. Бліжэйшыя ЦЭС размешчаны на поўдзень ад Варшавы і на захад ад Гданьска. Балтыйская АЭС, хоць і размешчана ля мяжы з Літвой, асабліва геаграфічна значна бліжэй да двух польскіх рэгіёнаў, якія перажываюць хранічны дэфіцыт электрычнасці. Пабудова жа магістральнай ЛЭП да мяжы з Польшчай задача цалкам вырашальная пры сучасным узроўні тэхналогій.
Калі параўноўваць прапанову амерыканцаў і атамную станцыю ў Калінінградзе, то і тут будзе гульня ў адны вароты. Дабудова Балтыйскай АЭС, чыя фізічная інфраструктура, па афіцыйных ацэнках, гатова на 12-15 працэнтаў, абыйдзецца ў сем мільярдаў еўра, у той час як амерыканскі праект, толькі па папярэдніх прыкідках, будзе каштаваць 23 мільярды. Яшчэ адзін крытычна важны фактар ​​- час. Калі аб'ект у Калінінградзе зусім рэальна ўвесці ў строй ужо ў 2028-м ці 2029 годзе, то Synthos з амерыканцамі толькі плануюць пачаць працы пасля 2030-га.
І яшчэ адзін момант, пра які трэба абавязкова згадаць. Будаўніцтва атамнай электрастанцыі - працэс вельмі складаны, і першая праблема заключаецца ў пошуку прыдатнага з пункту гледжання сейсмікі месца. На геолагаразведачныя работы, палявыя пошукі і ўзгадненні можа сысці не адзін год. Гэты комплекс работ пад амерыканскія рэактары не тое што не пачынаўся - пакуль нават не агучаны гарызонт іх планавання. У Балтыйскай АЭС такі ўчастак ёсць, ён даследаваны і прайшоў зацвярджэнне міжнародным рэгулятарам. Больш за тое, на будаўніцтве станцыі пройдзены так званы нулявы цыкл, калі бетонам заліты пляцоўкі будучых энергаблокаў і спраектавана размяшчэнне іншых ключавых аб'ектаў.
Дарэчы, галоўная іронія сітуацыі - у тым, што менавіта дзеянні Польшчы (і Літвы) у 2013 годзе спынілі будаўніцтва АЭС у раёне Нёмана. Пасля ўз'яднання Крыма з Расіяй Варшава і Вільнюс разарвалі дамовы аб закупках электраэнергіі са станцыі. Было адменена будаўніцтва цэлага шэрага ЛЭП, уключаючы NordBalt (праз Літву ў Швецыю), LitPol Link (праз Літву ў Польшчу), Estlink (праз Літву ў Эстонію і Фінляндыю) і прамога энергамоста ў Польшчу. Відавочна, што польскія энергетыкі ўжо тады разумелі безальтэрнатыўнасць супрацоўніцтва з Расіяй і не лічылі ганебным закупляць электрычнасць з Калінінграда - але ўмяшалася вялікая палітыка. Польшча і Прыбалтыка зрабілі стаўку на ўдушэнне расійскага эксклава і лішаку магутнасцей АЭС, якая ўзводзіцца, чыю прадукцыю раптам стала няма каму прадаваць. Аднак разлік не апраўдаўся.
Расія замарозіла будаўніцтва Балтыйскай АЭС - не адмяніла, а менавіта прыпыніла. На аб'екце былі праведзены работы па кансервацыі, і ён да гэтага часу знаходзіцца ў стане, калі дазволіце, анабіёзу, чакаючы свайго часу і таго, каму будуць неабходныя яго 2,8 гігаваты магутнасці. Страціўшы два атамныя рэактары, Расія ў адказ ўжыла сваё ўжо стаўшае легендарным "асіметрычнае дзюдо" - у Калінінградскай вобласці за мінулыя гады былі пабудаваныя Талахоўская, Прэгольская, Маякоўская цеплаэлектрастанцыі і Праўдзінскай ГЭС. Сёння рэгіён поўнасцю забяспечаны энергіяй, і гэты факт адкрывае для патэнцыйных інвестараў практычна бязмежнае поле магчымасцей.
Паколькі на ўнутраным рынку прадукцыя Балтыйскай АЭС не патрэбна, яе можна цалкам арыентаваць на экспарт электраэнергіі. Калі дапусціць, што ў Польшчы атрымае перавагу розум, то нашы заходнія суседзі атрымаюць у рукі наймагутны інструмент і крыніцу даходу. Без неабходнасці паставак у адзіную энергасістэму Расіі станцыю можна сінхранізаваць адразу з энергасістэмай Еўрасаюза. Пры гэтым не патрабуюцца ўстаўкі пастаяннага току - абавязковы тэхнічны элемент пры экспарце расійскіх кілават-гадзін за мяжу. Паўночна-ўсходнія рэгіёны Польшчы атрымаюць мора даступнай і таннай электраэнергіі, чаму яркае пацвярджэнне - Беларуская АЭС. Ужо як ні супраціўляўся тандэм Польшча - Прыбалтыка яе будаўніцтву, а працэс ідзе поўным ходам, роўна як ажыццяўляюцца ператокі з Беларусі, напрыклад, на Украіну.
Павярхоўны аналіз і гісторыя расійска-польскіх адносін могуць наштурхнуць на думку, што Варшава ў чарговы раз праігнаруе відавочнае і працягне свой выдатковы шлях русафобіі. Але тут, як і заўсёды ў вялікай палітыцы, дзе замяшаны ўласныя інтарэсы, вялікія грошы і вялікія магчымасці, усё не так адназначна.
Салорж-Жак збіраецца дабудоўваць Балтыйскую АЭС не ў адзіночку, а сумесна з венгерскай дзяржаўнай кампаніяй MVM, якая па выпадковым збегу абставін не проста адказвае за мадэрнізацыю адзінай у краіне АЭС "Пакш", але ўжо аддала прыярытэтнае права на яе "Расатаму". Больш за тое, прэм'ер-міністр Венгрыі Віктар Орбан некалькі разоў сустракаўся са сваім польскім калегам Матэушам Маравецкім - і зусім не сакрэт, што адным з ключавых пытанняў была магчымасць сумеснай дабудоўкі АЭС у Калінінградзе. Разлік гранічна просты: пры заключэнні трохбаковага пагаднення паміж Расіяй, Польшчай і Венгрыяй кожнай з удзельніц праекта досыць укласці ўсяго па два мільярды еўра, каб у бліжэйшай перспектыве атрымаць станцыю, якая будзе працаваць выключна ў інтарэсах двух апошніх, папаўняючы пры гэтым расійскую казну.
Самае цікавае, што Польшча да гэтага часу не адмовілася ад гэтай прапановы.