МІНСК, 19 жні - Sputnik, Данара Курманова. 24 жніўня Украіна святкуе 30-годдзе незалежнасці. У гэты дзень Кіеў чакае шэраг патрыятычных мерапрыемстваў - парад Узброеных сіл і шоу "Незалежнасць ў нашай ДНК". Але справаздачы Дзяржаўнай службы статыстыкі Украіны кажуць адваротнае: з кожным годам Кіеў усё больш губляе свабоду - перш за ўсё, эканамічную.
Чаму краіна гадамі не можа выйсці са стану крызісу і як антырасійская рыторыка ператварае Украіну ў сыравінны прыдатак Захаду - чытайце ў аглядзе Sputnik.
Праблемы растуць
Украінскі Джяржстат мільгае негатыўнымі ацэнкамі. З пачатку года рост спажывецкіх цэн склаў 6,5%. Даражэе ўсё: толькі за ліпень кошт цукру павялічыўся амаль на 7%, алкагольных напояў і тытунёвых вырабаў - на 0,8%, бытавой тэхнікі - на 0,4%.
Не адстаюць электраэнергія і газ, што падаражэлі на 0,6%, растуць цэны на сувязь (0,1%), транспарт (1,1%), а таксама ахова здароўя (0,1%). І гэта не мяжа - па прагнозах Нацбанка Украіны, да канца года рост цэн складзе 9,6%. Таму, хоць улады і кажуць пра рост сярэдняй заработнай платы (а ў 2021 годзе яна праўда вырасла з 423$ да 532$), шараговыя ўкраінцы гэтай прыбаўкі папросту не адчуваюць.
У цэлым за 10 гадоў кошт тавараў у краіне вырас амаль на 200%. Вялікі рост дэманструюць і даўгі простых грамадзян. За паслугі ЖКГ украінцы запазычылі больш за $2 млрд, больш за ўсё - за электраэнергію, бо льготныя тарыфы для шматдзетных сем'яў і дзіцячых дамоў адмянілі, а яны - найменш плацежаздольная частка насельніцтва краіны.
Традыцыя - вінаваціць ва ўсім Расію
Аднак усе гэтыя праблемы, здаецца, хвалююць толькі народ. Таму што 11 жніўня на сайце прэзідэнта Украіны Уладзіміра Зяленскага з'явілася навіна: кіраўнік краіны прыняў Стратэгію эканамічнай бяспекі да 2025 года, і "важнае месца" ў дакуменце займае Расія. Згодна Стратэгіі, "разбурэнне эканомікі Украіны" - "свядомае і мэтанакіраванае дзеянне РФ", адсюль і сацыяльнае напружанне ва ўкраінскім грамадстве.
Уся гэтая канцэпцыя не мае дачынення ні да эканомікі, ні да рэальнасці, лічыць доктар эканамічных навук, прарэктар Фінансавага ўніверсітэта пры ўрадзе РФ Аляксей Зубец.
"Спроба назваць Расію крыніцай праблем задаволіць толькі прапагандыстаў і людзей, якія не разбіраюцца ў эканоміцы, - кажа эксперт. - Асноўная пагроза для эканомікі Украіны - гэта няздольнасць яе ж уладаў выконваць свае сацыяльныя абавязкі перад грамадзянамі. Бюджэт краіны ў жахлівым стане - пра гэта сведчыць факт, што на сусветным рынку падаражэў вугаль, які патрэбны Украіне, таму што электрычнасць яна вырабляе на вугальных электрастанцыях. А краіна не можа яго закупіць ".
Аналагічнае меркаванне выказвае і сустаршыня ўкраінскага Фонду энергетычных стратэгій Дзмітрый Маруніч, у інтэрв'ю Sputnik ён назваў Стратэгію эканамічнай бяспекі "проста паперай". Нават калі ўлады кажуць, што гандаль з Расіяй стварае пагрозы для Украіны, усе разумеюць, што банальна без закупак расійскага вугалю краіне не абысціся.
"Ці не прывязем мы вугаль з Расіі - дык заўтра па ўсёй Украіне адключаць святло, усё гэта выдатна разумеюць, - кажа Маруніч. - Замясціць пастаўкі расійскага вугалю немагчыма, іншым краінам давядзецца плаціць не толькі за вугаль, але і за транспарціроўку, да таго ж парты няздольныя столькі перавезці. Будзе калапс. І атрымліваецца дзіўная штука: Украіна усё ад Расіі адмаўляецца, а гэта - немагчыма ".
Калі бізнэс - галоўны вораг
Пачатак ўсіх існуючым праблемах паклалі працэсы, запушчаныя шмат гадоў таму, лічыць Аляксей Зубец.
"Грошы на падтрыманне краіны можа даць эканоміка, якая вырабляе тэхналагічна складаную прадукцыю, - тлумачыць ён. - Аднак прамысловы патэнцыял Украіна аборазгубіла, або свядома ліквідавала. А без прамысловага падмурка забяспечваць якасць жыцця для грамадзян складана".
Пералічваць ліквідаваныя прамысловыя аб'екты Незалежнай можна доўга. Многія прадпрыемствы Украіны былі арыентаваны на расійскі рынак і сутыкнуліся з самым моцным крызісам толькі ў 2014 годзе, калі краіна вырашыла разарваць адносіны з Расіяй.
У выніку ў 2014 годзе зачыніўся знакаміты Львоўскі аўтобусны завод (ЛАЗ), у 2018 абвясціў аб банкруцтве Запарожскі аўтамабілебудаўнічы завод, для якога Расія была асноўным рынкам збыту (89% паставак прадукцыі ў 2007-2012 гадах прыпадала на Расію). У гэтым годзе афіцыйна ліквідавалі Чарнаморскі суднабудаўнічы завод у Нікалаеве, які пабудаваў усё авіяносныякрэйсеры Саюза.
Крызіс перажывае і ракетна-касмічнае прадпрыемства "Южмаш", якое раней супрацоўнічала з Расіяй. У мінулым годзе ўладам Украіны прыйшлося вылучыць з дзяржбюджэту каля $8 млн на пагашэнне запазычанасці "Южмаш" па выдачы зарплаты супрацоўнікам. Авіязавод "Антонаў", калі перастаў закупляць камплектуючыя ў Расіі, з 2016 па 2019 год не выпусціў ні аднаго самалёта.
Масавае закрыццё вытворчасці, безумоўна, б'е па эканоміцы Украіны. Сёння краіна лічыцца самай беднай краінай Еўропы і адной з самых бедных краін былога СССР. Дадзены факт вымушаны прызнаць нават у кіруючай партыі "Слуга народа".
"Калі мы параўнаем ўзровень ВУП Украіны на душу насельніцтва з польскай - нам, каб дагнаць Польшчу, трэба дзесьці 30-40 гадоў пры ўмове, што Польшча будзе стаяць на месцы", - заявіў дэпутат "Слугі народа", кіраўнік парламенцкага камітэта па фінансах Данііл Гетманцаў.
Еўропа не дапаможа
Дэіндустрыялізацыя, якая працягваецца, ператварае Ўкраіну ў сыравінны прыдатак Захаду, мяркуе Аляксей Зубец. Цяпер Украіна развівае вытворчасць збожжавых і спадзяецца на замежных інвестараў у сельскай гаспадарцы. Раней эксперт неаднаразова казаў пра тое, што вытворчасць харчавання можа расці за кошт міжнародных кампаній. Аднак важна разумець, што вытворчасць збожжа не патрабуе вялікай колькасці працоўнай сілы.
Атрымліваецца, працоўнымі месцамі гэтая галіна эканомікі украінцаў не забяспечыць - і міграцыйны крызіс працягнецца. На сённяшні дзень 1,5 млн украінцаў знаходзіцца на заробках у Польшчы. Нямала ўкраінскіх мігрантаў і ў Расіі: з 2016 па 2020 гады амаль мільён украінцаў прынялі расійскае грамадзянства.
Аб напружанай дэмаграфічнай абстаноўцы сведчыць і справаздача Дзяржстата: з пачатку года колькасць насельніцтва Украіны скарацілася больш чым на 180 тысяч чалавек і зараз складае 41,4 мільёны чалавек. У 2013 годзе гэты паказчык перавышаў 45 млн.
Калі дэмаграфічная сітуацыя не выраўнуецца, праз 10-15 гадоў краіне пагражае дэфолт, таму што краіна мае патрэбу ў чалавечых рэсурсах раней заявіў дарадца кіраўніка Федэрацыі працадаўцаў Украіны па эканамічных пытаннях Павел Вярніўскі.
"У першую чаргу абрынецца Пенсійны фонд. Узрасце пазыковая нагрузка на кожнага асобнага падаткаплацельшчыка, што павялічыць рызыку дэфолту", - растлумачыў ён.
Аб небяспецы дэфолту кажа і Аляксей Зубец. "Цяпер Украіна па стане блізка Расіі ўзору 1996-1997 гадоў", - адзначае эксперт. Ці атрымаецца пазбегнуць эканамічнага краху - пытанне. За 30 гадоў незалежнасці рэспубліка так і не выбралася з крызісу.
Людзі, якія зрабілі калісьці Украіну індустрыяльным лідэрам СССР, пастарэлі - у краіне больш за 11 млн пенсіянераў. А новае пакаленне не можа знайсці працу, бо пасля закрыцця заводаў яе проста-проста няма: у 2020 годзе афіцыйную зарплату атрымалі толькі 11,3 млн грамадзян Украіны.