Яблык разладу: чаму беларускую садавіну не знайсці на паліцах супермаркетаў

Калі добра вывучыць асартымент сталічных крам, то ў частцы садавіны вымалёўваецца цалкам звыклая для беларусаў карціна: нават яблыкі і грушы ў нас імпартныя. За рэдкім выключэннем.

З яблыкамі наогул дзіўная сітуацыя: іх няма амаль заўсёды, нават калі год выдаўся ўраджайным.

А тут бяда: у гэтым годзе яблыкаў вырасла не так шмат, як у мінулы сезон. І што цяпер, мясцовую садавіну цяпер дакладна не купіш у краме?

Карэспандэнт Sputnik пабываў у аграгаспадарцы, дзе вырошчваюць яблыкі. Даведаўся, чаму гандлёвыя сеткі неахвотна бяруць беларускае і што будзе з пладамі, калі іх не возьмуць на рэалізацыю ў магазіны.

У садаводаў зараз адказны час: пачалася актыўная ўборка ўраджаю. У агракамбінаце "Ждановічы" толькі-толькі пачалі запаўняць сховішчы для садавіны.

Работнікі прадпрыемства актыўна прыбіраюць "Антонаўку". Збіраюць рукамі, беражліва складаючы ў драўляныя скрыні. Гэты гатунак на прылавак не будуць адпраўляць. Кажуць, ён доўга не захоўваецца.

"Гэтыя яблыкі пойдуць на мачэнне ў бочках, а потым на рэалізацыю. Захоўваемы мы пазнейшыя гатункі, іх ужо будзем закладваць у сховішчы. Там яны да красавіка ляжаць змогуць і будуць мець выдатны таварны выгляд", - кажа вядучы аграном па ахове раслін агракамбіната "Ждановічы" Аляксандр Лук'янаў.

Яблычны ўраджай гэтага года садаводаў трохі засмуціў. Віной усяму, як заўсёды, надвор'е. Ды і парша папсавала шмат пладоў і дрэў.

"Парша псуе знешні выгляд яблыка, а значыць, ты яго наўрад ці прадасі. Але не гэта самае страшнае. Праблема ў тым, што ў выніку памяншаецца тэрмін захоўвання. Таму шмат яблыкаў ідзе на перапрацоўку", - адзначае суразмоўца .

За велізарным садам агракамбіната памерам у 400 га сочаць дзясяткі спецыялістаў. Усяго ж тут стройнымі радамі расце парадку 30 гатункаў яблыкаў. Дарэчы, беларускай селекцыі - адны з самых лепшых, кажуць мясцовыя работнікі.

"Таму што ўстойлівыя", - адзначаюць яны.

Беларускія пазнейшыя гатункі - гэта "Алеся", "Беларускае салодкае", "Імант". З больш ранніх удалымі называюць "Юбіляр" і "Слава пераможцам".

У сярэднім з аднаго гектара ў гэтым садзе збіраюць каля 20-25 тон ураджаю. Але ўсё, вядома, залежыць і ад тэхналогіі доглядуза дрэвам.

"Прыбіраць - справа клапотная. Гэтыя дрэвы - сярэднеросты, часам да макушкі прыходзіцца людзям па лесвіцы цягнуцца. Гэта час, сілы. Таму будзем паступова пераходзіць на маленькія дрэвы. Прасцей за імі даглядаць, прасцей збіраць ураджай. І колькасць дрэў на гектар пабольш будзе - парадку 3 тысяч адзінак. Гэта значыць больш шчыльная пасадка", - распавядае Лук'янаў.

У агракамбінаце "Ждановічы" пра свае яблыкі кажуць коратка - "без хіміі". І гэтым вельмі ганарацца. Можа, не заўсёды плод атрымоўваецца роўным, бліскучым, як польскі. Але затое беларускае значна больш карыснае, адзначаюць на аграпрадпрыемстве.

"Палякі шмат хіміі сыплюць, яны здымаюць яблык у перыяд, калі яно цалкам зялёнае. Там нічога каштоўнага і карыснага няма. Я лічу, што наша больш натуральнае", - упэўнены вядучы аграном агракамбіната.

Дарэчы, тут сабраныя яблыкі, як правіла, на экспарт не пастаўляюць. Кажуць, большасць для ўнутранага рынку.

Рэалізуюць сваю прадукцыю ў асноўным праз аптовых пакупнікоў. У гэтым годзе закупачная цана нядрэнная - да 2,5 рублі за кіло.

А вось зрухі ў рабоце з гандлёвымі сеткамі пакуль невялікія. Зрэшты, цяжкасці з рэалізацыяй яблыкаў праз рэтэйл адчувае большасць удзельнікаў плодаагародніннага рынку.

"Сецявікі патрабуюць не толькі ідэальны яблык па форме і памеру, а яшчэ каб колер быў яркі. А ў беларускім клімаце не заўсёды яблык бывае яркім. Але гэта ж не значыць, што ён дрэнны", - кажуць на прадпрыемстве.

Прыватнікі таксама скардзяцца на рэтэйл. З іх слоў, гандлёвыя сеткі могуць партыю яблыкаў забраць, а потым частку вярнуць - маўляў, гнілыя, неліквіды.

І такіх выпадкаў было нямала. Таму што многія гандлёвыя сеткі часам прапісваюць адказнасць фермера за яблыкі не да моманту пастаўкі ў краму, а да самога продажу. І на гэтай падставе прыватніку могуць вярнуць любую колькасць тавару, які будзе няякасным. За гэта могуць ўвесці і штрафныя санкцыі.

Самі ж прадстаўнікі гандлёвых сетак адмаўляюць, што ім беларускія яблыкі не падабаюцца.

"Нас задавальняе беларускі яблык. Але трэба разумець, што мы працуем са сваімі фермерскімі гаспадаркамі, з якімі супрацоўнічаем доўгія гады. І мы маем ўвесь асартыментны пералік яблыкаў, які неабходны па законе", - адзначыў прадстаўнік буйной рознічнага сеткі Мінска.

Да фермераў у рэтэйла таксама нямала пытанняў. Да прыкладу, для закупкі ў іх часам папросту не хапае патрэбных суправаджальных дакументаў.

"А працаваць па прынцыпе - прыязджай і забірай, мы не можам. Так ужо даўно ніхто не працуе. Прыватнік сам вязе сваю прадукцыю нам, і мы купляем. Таму што фермер павінен быць зацікаўлены ў рэалізацыі свайго тавару", - адзначылі там.

У Мінсельгасхарчы не раз казалі, што вытворцам і перапрацоўшчыкам, каб не ашукацца з рэалізацыяй тавару, трэба надаваць вялікую ўвагу паглыбленай перапрацоўцы. Як ні круці, а гэта дабаўленая вартасць. Ды і пашырэнне асартыменту, што дазваляе рэалізаваць больш прадукцыі.

На агракамбінаце "Ждановічы" не толькі фармуюць яблычныя стабфонды, закладваючы сотні тон пладоў на зіму. У мінулым годзе тут запусцілі лінію па перапрацоўцы яблыкаў. Робяць з садавіны сок.

У невялікім памяшканні ўстаноўлена лінія, на якой і вырабляюць прадукт з беларускіх яблыкаў.

"Сюды плод з кантэйнера трапляе на інспекцыю, так званую праверку. Мыецца двойчы. Потым трапляе ў драбнілку і пад прэс. І наўпрост выціснуты сок ідзе ў пастэрызатар, дзе апрацоўваецца пад тэмпературай у раёне 80 градусаў, а потым разліваецца", - распавядае асаблівасці вытворчасці соку начальнік цэха захоўвання прадукцыі Ігар Грытчэнка.

Паводле яго слоў, у сок ніякія кансерванты, у тым ліку цукар, не ідуць, не дадаецца і вада.

"Мы змешваем розныя гатункі яблыкаў. Больш кіслыя і больш салодкія. І такім чынам дамагаемся патрэбных смакавых якасцяў", - адзначае Грытчэнка.

Галоўнае ў вытворчасці соку - гэта каб яблык не быў падгнілы. "Інакш смакавыя якасці будуць не вельмі, бо гэта прадукт прамога адціскання", - падкрэслівае ён.

Ужо толькі ў гэтым сезоне на прадпрыемстве разлілі больш за 10 тысяч літраў соку.

"Мы на сок адпраўляем адсартаваныя яблыкі, гэта значыць тыя плады, якія па вонкавым выглядзе не вельмі падыходзяць на продаж, а калі ўлічыць, што сезон збору ўраджаю толькі пачаўся, то соку будзе яшчэ шмат", - падкрэсліваюць у агракамбінаце.

Рэалізуюць увесь тавар, выраблены на агракамбінаце, пераважна праз сваю гандлёвую сетку. І ў гэтым плане "Ждановічам" прасцей.

Многія беларускія фермеры доўгія гады шукаюць паразумення з гандлёвымі сеткамі. А вось расійскія аптавікі і гандлёвыя кампаніі з задавальненнем скупляюць беларускі ўраджай. Прыязджаюць на сваіх аўто, дамаўляюцца па цане і вязуць, пры гэтым адразу расплачваюцца. Асаблівай папулярнасцю беларускія яблыкі пачалі карыстацца з 2014 года, калі было ўведзена расійскае эмбарга на заходнюю гародніну і садавіну.

Так што беларускім фермерам на руку такія абмежаванні. Прычым папулярна айчынная садавіна не толькі ў Маскве і Санкт-Пецярбургу. Кажуць, вязуць у Екацерынбург, Нарыльск і Мурманск.

Па дадзеных з адкрытых крыніц, толькі у 2019 годзе рэспубліка на продажы яблыкаў за мяжу (пераважна ў РФ) змагла зарабіць больш за 11 мільёнаў долараў. Краіна ўвайшла ў топ-30 дзяржаў са спісу найбуйнейшых сусветных экспарцёраў яблыкаў.

Праўда, пад выглядам беларускіх некаторыя кампаніі ўвозілі ў РФ і польскія яблыкі. Такія выпадкі фіксаваліся неаднаразова. За што ўводзілася частковае эмбарга ў дачыненні да цэлых беларускіх рэгіёнаў. Дарэчы, з 20 жніўня - зялёнае святло. Рассельгаснагляд цалкам зняў часовую забарону. А значыць, свежыя яблыкі з Беларусі ў Расію могуць увозіцца без абмежаванняў.