Зацяжны энергетычны і фінансавы крызіс, які ахапіў планету, лагічна выйшаў на наступную стадыю, калі дзяржавы, якія валодаюць дастатковымі рэсурсамі і воляй, пачынаюць перакройваць сусветную карту. Што характэрна, без ужывання танкаў і баявой авіяцыі.
Як паведамляе амерыканскае Упраўленне энергетычнай інфармацыі (EIA), Злучаныя Штаты ўжо ў пачатку надыходзячага года збіраюцца імклівым кідком стаць галоўным экспарцёрам звадкаванага прыроднага газу ў свеце, абагнаўшы Аўстралію і Катар.
Падзея гэта мае ані не меншае значэнне, чым, напрыклад, прыняцце на ўзбраенне гіпергукавой ракеты і атамнай падлодкі новага пакалення - і вось чаму.
Па стане на сярэдзіну снежня кошты на энерганосьбіты перасталі ставіць рэкорды, праўда, спускацца са свайго гістарычнага пастамента пакуль таксама не спяшаюцца. У Еўропе ў цэлым кошт тысячы кубаметраў прыроднага газу па спотавых кантрактах спынілася на адзнацы ў 1400 долараў, а менавіта ў Германіі кошт адной мегават-гадзіны электраэнергіі пераадолела ўзровень у дзве сотні еўра.
Здавалася б, не можа быць больш нагляднага доказу дабратворнасці і выгады доўгатэрміновых кантрактаў на пастаўкі энерганосьбітаў, якія стандартна прапануюць расійскія кампаніі. Але няма, як паказвае практыка, энергетыкі і палітыкі жывуць у розных, не перасякальных мірах. Стала вядома, што Еўракамісія ў найбліжэйшы час забароніць заключэнне доўгатэрміновых кантрактаў, дакладней, краіны і дзяржаўныя кампаніі будуць паступова прымушаць адмаўляцца ад такіх таварна-грашовых адносін, каб поўнасцю іх спыніць ужо да 2049 года.
Брусэль нават не хавае, што робіцца гэта для нанясення страт Расіі, якая, зыходзячы з дадзеных на канец 2020 года, пастаўляе трэць усяго прыроднага газу, які спажываецца Еўропай. Сама ідэя масавых спотавых кантрактаў першапачаткова падавалася шырокай грамадскасці як інструмент зніжэння бюджэтных выдаткаў, бо сучасная рынкавая тэорыя сцвярджае, што разавыя кантракты не даюць фармавацца манаполіям (чытай - расійскай) і заўсёды прыводзяць да зніжэння коштаў. Год, які сыходзіць, паказаў, што ні адно правіла не можа лічыцца аксіёмай, але Брусель у яго русафобіі было ўжо не спыніць.
З боку падобныя падзеі заўсёды падаюцца спантаннымі, аднак гэта не так. Рынкавыя гульцы даўно назіралі зараджэнне гэтай асабліва палітычнай і эканамічна абсурднай схемы. І свае планы будавалі на разуменні новых, першапачаткова незаўважных тэндэнцый.
Аддадзімамерыканцам належнае. Штаты, у якіх справы вайсковыя пасля ўцёкаў з Аўганістана ідуць адкрыта не вельмі, правільна ўлавілі змену глабальнага фінансавага ветра. І геапалітычнага, вядома, таксама - бо вагу на сусветнай арэне маюць толькі тыя, у каго дастаткова рэсурсаў.
ЗША яшчэ ў 2020 годзе ўвайшлі ў тройку галоўных сусветных экспарцёраў ЗПГ. Сёння наперадзе толькі Аўстралія і Катар, якія з пачатку года прадалі за мяжу 75,8 і 73,4 мільёна тон звадкаванага газу адпаведна. У амерыканцаў гэты ж паказчык склаў 66,5 мільёна тон, ці 91 мільярд кубаметраў, што вельмі нямала. Больш за тое, у бліжэйшыя месяцы Штаты гатовы пацясніць усіх канкурэнтаў.
У Луізіяне ўжо ўведзена ў эксплуатацыю шостая чарга завода па вытворчасці ЗПГ Sabine Pass магутнасцю 5,2 мільёна тон, на падыходзе таксама камбінат Calcasieu Pass – на дзесяць мільёнаў тон. Больш за тое, на днях Федэральная камісія па рэгуляванні ў галіне энергетыкі (FERC) адобрыла павелічэнне аб'ёмаў вытворчасці на заводзе Corpus Christi у штаце Тэхас. У планах таксама лічыцца будаўніцтва зусім новага прадпрыемства Golden Pass з гарызонтам запуску ў 2024 годзе.
Як бачым, Вашынгтон падышоў да пытання з максімальным размахам і дбайнасцю. У якасці дадатковай навіны можна згадаць і прамую забарону, днямі падпісаную Джо Байдэнам, на ўкладанне амерыканскіх сродкаў у будаўніцтва новых энергетычных прадпрыемстваў за мяжой. Размова нібыта ідзе аб абароне экалогіі, зніжэнні спажывання вугалю і згортванні "вугляродна-інтэнсіўных вытворчасцей". Аднак ён чамусьці не забараняе інвестыцыі ў рэгазіфікацыйныя тэрміналы для прыёму ЗПГ, хоць любы эколаг скажа, што пры транспартаванні і пераўтварэнні звадкаванага газу маюць месца ўцечкі метану, які ў дзясяткі разоў больш шкодны для атмасферы, чым звычайная двухвокіс вугляроду.
Што наконт гэтага думаюць Аўстралія і Катар, пакуль невядома, але можна не сумнявацца, што проста так саступаць свае долі рынку і прыбытку ніхто не будзе.
Змяненне сусветнай кан'юнктуры зразумелі і іншыя. Напрыклад, касцюм іграка сусветнага ўзроўню на сябе прымярае Егіпет. Яго ЗПГ-праекты да нядаўняга часу буксавалі - спачатку з-за так званай арабскай вясны, якая палала на Блізкім Усходзе, а пазней з-за супрацьстаяння з Турцыяй. Аднак на днях стала вядома, што егіпецкая кампанія EGAS LNG закрыла ўсе тэндэрныя здзелкі да канца года ўключна, гэта значыць увесь егіпецкі ЗПГ раскуплены. У рэгіёне з найбагацейшымі запасамі вуглевадародаў назіраецца энергетычны крызіс, прычым настолькі моцны, што нядаўна прэм'ер-міністр Лівана афіцыйна звярнуўся да прэзідэнта Егіпта з просьбай забяспечыць дадатковыя пастаўкі газу, бо ў краіне назіраецца татальны энергадэфіцыт.
Каір выдатна зразумеў тую выгаду, якую абяцае статут экспарцёра, і для дасягнення гэтай мэты пайшоў на беспрэцэдэнтныя крокі. Для павелічэння аб'ёмаў вытворчасці Егіпет стаў закупляць газ у Ізраіля - у прыватнасці, быў пабудаваны газаправод ад ізраільскага порта Ашкелон у егіпецкі Эль-Арыш.
Егіпцяне настолькі ўвайшлі ў густ, што прама зараз вядуць перамовы з Кіпрам аб будаўніцтве яшчэ адной магістралі, па якой на егіпецкія тэрміналы звадкавання будзе прыходзіць прыродны газ. Зрэшты, нічога дзіўнага - попыт і зааблочныя цэны нараджаюць прапанову.
А што ж Расія, няўжо мы зноў усё праміргалі?
Зусім не. Зусім нядаўна кампанія "Новатэк" заключыла пагадненне з замежнымі інвестарамі на суму больш за дваццаць мільярдаў долараў. Сумесны праект "Арктык ЗПГ — 2" мае на ўвазе будаўніцтва завода па звадкаванні прыроднага газу, які пастаўляецца з радовішчаў Салманаўскае і Штармавое, сукупнай магутнасцю 19,5 мільёна тон, або 27 мільярдаў кубаметраў. Усе тры вытворчыя лініі будуць уведзены ў строй да 2025 года і падвояць аб'ём ЗПГ, які атрымліваецца на Ямале.
Вяртаючыся да пачатку нашай сённяшняй размовы, адзначым, што ЗША, роўна як Аўстралія і Катар, сваім асноўным рынкам бачаць Азію, якая традыцыйна хутка расце ў прамысловым і дэмаграфічным плане. Расіі ж па змаўчанні дастаецца Еўропа, якая з упартасцю, вартай іншага прымянення, патрабуе пераходу на спотавыя кантракты і таму будзе вымушана звыш плана плаціць усё тым жа рускім. Проста таму, што іншы ЗПГ у Стары Свет ніхто масава завозіць і не плануе.
У якасці пацверджання можна прывесці свежы факт. На днях у порт Клайпеды прыбыў газавоз Coral Fungia, які даставіў у Літву ўжо другую за тыдзень партыю расійскага паліва. У тую самую Літву, якую зараз дзве яе прыбалтыйскія суседкі спрабуюць прымусіць аднавіць транзіт электрычнасці з Расіі і Беларусі.
Еўропа проста асуджаная на супрацоўніцтва з нашай краінай - і яно, улічваючы бягучыя тэндэнцыі, будзе выгадна як мінімум для аднаго з бакоў.