Лейтэнант пасля першага ж бою ў Афганістане вырашыў хрысціцца

Выпускнік элітнага па змесце, а не статусу Вышэйшага каманднага агульнавайсковага вучылішча імя Кірава ў Ленінградзе Андрэй Сёмікаў не павінен быў ехаць у Афганістан, яго чакала куды больш прыемнае прызначэнне ў адну з краін Варшаўскага дагавора.

У сценах вучылішча толькі і было размоў аб тым, як яго ўчорашнія выпускнікі ўжо паспелі вызначыцца, выконваючы свой інтэрнацыянальны абавязак.

Малады лейтэнант думаў, што нічым не горшы за сваіх аднакашнікаў і павінен у што б там ні было стаць Героем Савецкага Саюза. Нават даў сабе абяцанне абавязкова забіць у баі 100 душманаў, але не атрымалася. Чытайце ў "палявых апавяданнях" на Sputnik, калі пачынаецца сапраўдная вайна і як на ёй не з’ехаць з глузду.

Наша пакаленне было выхавана на паняцці аб інтэрнацыянальным абавязку, які выконвалі нашы продкі, што ваявалі ў Іспаніі, Кітаі, В'етнаме. Я ведаў лётчыкаў, якія ваявалі ў Карэі, Егіпце. Я захапляўся імі, мне хацелася быць падобным да іх, да тых, хто ваяваў у Вялікую Айчынную вайну.

Мой бацька ў 17 гадоў, хоць у яго і была бронь, уцёк на фронт і быў на вайне. Мне хацелася быць вартым гэтага пакалення і паказаць, што наша пакаленне не горшае.

Мы павінны былі прыехаць у Афганістан 10 верасня 1980 года, але мы прыехалі ў 20-х чыслах жніўня. Мы баяліся, што вайна скончыцца і мы не паспеем паказаць сябе вартымі абаронцаў Айчыны. І ўжо 22 жніўня я быў першы раз паранены.

Па прыездзе ў Кабул мяне спачатку размеркавалі ў батальён аховы штаба арміі. Я падышоў да генерала і кажу: таварыш генерал, а можна мне ў Джэлалабад? А ён мне гаворыць, а ты ведаеш, што там самыя вялікія страты? Я кажу: ведаю.

Я хацеў паехаць у калоне, каб паглядзець мясцовасць. Жадаў у горны батальён, таму што ён лічыўся самым крутым у Афганістане. І я ведаў, што ён шмат ваюе і нясе вялікія страты. Мне хацелася кампенсаваць страты і быць з гэтымі рабятамі.

Паехалі мы па дарозе, і на выхадзе з Кабула зламалася адна машына БМД, потым у Сурубі яшчэ адна машына. Калі мы адыходзілі ад Сурубі, пачалося нападзенне на калону.

Я адразу нават не зразумеў, што гэта нападзенне. Я думаў, што наша БМП страляе, а потым гляджу ў лабавое шкло, люстэрка задняга віду, а ў кабіне дзіркі. Выскачыў і пачаў займаць абарону.

Там я атрымаў першае раненне ад кулямётнай чаргі – датычнае ў руку. Рукаў мне разарвалі, руку забінтавалі, і тут прапаршчык падбягае і кажа: таварыш лейтэнант, вы з афіцэраў адзін засталіся.

Я пачаў бегаць гарлапаніць, каб усе заводзілі машыны: калону трэба было выводзіць. БМД праскочыла мост, потым выбух. Пыл асеў, і мы глядзім, а палова моста абвалілася.

Сонца садзіцца, вакол горы, нічога не відаць, а зверху па нас вядуць агонь. Вылезлі адтуль з параненымі, у машынах усе скаты прабіты. БМД на хуткасці паехала з параненымі, бо рацыя не брала ў гарах. Да брыгады заставалася ўсяго 60 кіламетраў.

Мы вырашылі разведаць дарогу перад калонай. Праехалі ўсяго пару кіламетраў і нашу машыну падбілі. Пачалі сярод камянёў адстрэльвацца, і я гляджу – салдаты плачуць. Я ім кажу: рабяты, чаго здарылася? "Таварыш лейтэнант, у нас патроны скончыліся".

Дастаў ім па патроне і кажу: застрэліцеся па маёй камандзе. Мы ведалі, што ў палон трапляць не трэба. У нас быў салдат, яму пасмяротна далі Героя. Ён сябе спрабаваў застрэліць, але куля пры скарачэнні сэрца прайшла міма. Ён застаўся ў жывых, і "духі" яго катавалі: расплюшчылі пальцы, павыколвалі вочы, абрэзалі вушы і нос, адрэзалі палавыя органы і засунулі ў рот.

Мы разумелі, што ў палон здавацца нельга, таму што будуць наступствы. Кажу ім застрэліцца па маёй камандзе, а сам думаю, колькі мы пратрымаемся.

Пачаў маліцца і кажу: Божа, выратуй і захавай. Калі ты мяне выратуеш з гэтай сітуацыі, я прыеду ў Саюз і хрышчуся.

Мы засталіся жывыя, таму што тыя, хто прыехаў у брыгаду, выклікалі дапамогу і да нас прыйшла бронегрупа. Мы паўдня разбіралі машыны, потым увечары выставілі ахову, а раніцай прыйшла разведрота з коламі. Праз двое сутак мы гэтыя 60 кіламетраў прайшлі.

Калі я пасля чарговага шпіталя трапіў у Саюз да дзядзькі, я яму кажу: дзядзька Юра, вось так і так – слова афіцэра. Ён кажа: усё правільна, я таксама хрысціўся ў Порце Далёкім.

Мы з ім з’ездзілі ў сяло Мікольскае побач з горадам Рашалем. Мяне там і хрысцілі, і пасля гэтага ў мяне не было раненняў, мне ўвесь час шанцавала.

Мой таварыш па службе Валодзя Кандраценкаў (ён жа Кандрат) быў тры разы на тым свеце. Першы раз, калі войскі ўвайшлі ў Афганістан. У тунэлі заглухлі зенітчыкі, а за імі ішлі мотастралкі. Хтосьці адключыў вентыляцыю – і людзі сталі задыхацца.

Ён семярых салдат выцягнуў, якія задыхаліся, пайшоў за восьмым і застаўся ў тунэлі. Калі яго выцягнулі, то прынялі за мёртвага і адклалі ўбок. А на перавале было вельмі холадна, і ён хутка адышоўся. Гэта было яго першае вяртанне з таго свету.

Потым быў бой, і куля патрапіла яму ў каску па датычнай, трапіла ў заднюю сценку і па рыкашэце ў азадак. Твар заліты крывёй, уваходная адтуліна ёсць, а выхадная – у азадку. Вывад: наскрозь прабіты. Яго зноў у цень убок адклалі. Таксама выкараскаўся.

Трэці раз быў, калі ў Нахрыне полк афганскі перайшоў на бок душманаў. Наш батальён пайшоў ціснуць гэты полк. Кандрат ішоў у галаўной паходнай заставе на трох БМП.

Афганцы для прыкрыцця пакінулі супрацьтанкавую батарэю, якая складалася з трох ЗІС-3 (гэта 76-мм гармата ўзору 1942 года). Калі ён выскачыў на гэтую батарэю, дзве машыны ў яго папёрлі назад.

Кандрат скамандаваў механіку рухацца наперад і "віхляць". І ў гэты момант аператар-наводчык дакладвае, што спускі не працуюць. А гэта значыць, што БМП не можа страляць з гарматы. Афганцы ўжо паспелі даць некалькі залпаў, і Кандрат выскачыў на браню і проста стаў паліваць па іх з аўтаматаў.

"Духі" кінулі сваю батарэю і ўцяклі. Калі нашы асноўныя сілы пад’ехалі, Кандрат сядзеў каля батарэі і толькі паўтараў: магло забіць, магло забіць… Гэта было яго трэцяе вяртанне з таго свету.

Мы ў часці завялі малпу і назвалі яе Монька. У яе была цікавая асаблівасць характару: з ёй трэба было вельмі строга размаўляць. Як толькі ты пачынаў з ёй сюсюкацца, яна магла напасці і ўкусіць.

Быў выпадак, калі да нас сакратар партыйнай камісіі падышоў і кажа: Монечка-Монечка. Яна на яго ў адказ напала і паспрабавала ўкусіць.

А ў медроце жыў самец Яшка, і ён іх ахоўваў, калі нехта падыходзіў да іх палаткі.

Аднойчы, пакуль мы на абед хадзілі, Монька парвала і зжэрла карту ў штабе, і нам прыйшлося яе аддаць.

Нашага першага "языка" ўзялі, калі працавалі пад Асадабадам. Мы хадзілі некалькі разоў у начныя засады і нікога не маглі ўзяць. З Юрыем Шацкім вырашылі выйсці на сцежку і перахапіць кагосьці з пастухоў.

Мы высунуліся, расставілі асабовы склад уздоўж сцежкі. Я быў у групе захопу, а ён – у групе прыкрыцця. Але на сцежцы нікога акрамя бараноў не было. Было вырашана ісці ў вёску браць "языка".

У начны бінокль убачыў, што ў адной з хацін мігціць агонь. Юра праверыў знешні сектар, каб не было вартавых. Пасля гэтага я з салдатам выбіў дзверы ў хаце, і мы зайшлі.

Унутры каля агню апынуўся мужчына, які разаграваў на вогнішчы бляшанку. У куце ў яго стаяла вінтоўка Лі-Энфілд. І я не знаходжу нічога лепшага, чым спытаць, як у яго справы. А ён на мяне паглядзеў і сказаў: дзякуй, добра.

І тут ён устае, пераступае цераз агонь і здаецца такім вялікім... А ў мяне аўтамат на плячы. Ён мне нос зламаў нагой. А ў салдата ў адной руцэ аўтамат, у другой вінтоўка. Другі ўдар з развароту прыйшоўся яму.

У гэты момант я штурхнуў яго ў спіну і пачаў біць ручкай штыка па правым баку, потым аказалася, што я яму рэбры зламаў. Тут па знешнім сектары стала чуваць страляніну.

У гэты момант у халупу забягае Юрка і крычыць: Сэм, нас запяклі. Салдаты забеглі, забралі "духа", і мы пачалі драпаць. У нас загадзя былі падрыхтаваны агнявыя пазіцыі на выпадак нападзення і загараджальны агонь па трох маршрутах.

Самае цікавае, што ў "духаў" быў суцэльны бардак. Калі мы ўжо вырваліся пасля артналёту, "духі" пачалі драпаць. Яны сыходзілі ў горы і адзін аднаго абстрэльвалі.

Мы вярнуліся і здалі гэтага "духа", які аказаўся студэнтам трэцяга курса, завербаваным пакістанскай разведкай. Перакладчык сказаў, што ён іранскі студэнт. Ён прайшоў гадавую падрыхтоўку ў Пешавары і быў закінуты як мула для ўзняцця нацыянальнага рэвалюцыйнага руху.

Я некалькі разоў узаемадзейнічаў з афганскай разведротай. Перад выхадам у нас было шыхтаванне, а яны маліліся. І я тады пачынаю чытаць малітву перад строем. У канцы я перахрысціўся – і ўсе мае салдаты.

Пасля гэтага мы высоўваемся, а афганцы ў паходзе ў маіх салдат пытаюцца: у вас камандзір мула? А ім і адказваюць: так, камандзір мула.

У Афганістане ўсе салдаты дзяліліся на тры катэгорыі: рэксы, малпы і мулы. Мы раўняліся на ваеннае пакаленне і імкнуліся выконваць задачы, абараняць радзіму.

Салдаты рэксы пасля таго, як ты іх усяму навучыў, дзейнічаюць не горш за афіцэраў. Малпы – гэта ў асноўным або маладыя салдаты, неабстраляныя, або салдаты, якім цяжка сябе перамагчы.

Рэкс прыцэльваецца і плаўна націскае на спускавы кручок і можа забіць праціўніка. Малпа проста высоўваецца і дае чаргу ў бок ворага.

Трэцяя катэгорыя – гэта мулы. Яны ведаюць, што недзе там вораг, і страляюць, падняўшы рукі са сховішча. Мы іх у асноўным выкарыстоўвалі для пераноскі вады і боепрыпасаў, калі ішлі ў горы.

Рэксы ў такіх паходах ідуць наперадзе і ззаду калоны, калі рота ідзе ў поўным складзе. Калі мы дзейнічалі групамі, то бралі толькі рэксаў.

Мне па спецыфіцы маёй працы выкладчыка даводзіцца часта расказваць пра падзеі ў Афганістане, і гэта для мяне было нібыта ўчора. Таму што ты ўсё робіш на мяжы сваіх магчымасцей, і яно ўразаецца ў памяць.

У нас быў выпадак, калі расфігачылі першую роту, а потым мы адбілі гэты ўчастак, і пачаў адзін афіцэр збіраць свой асабісты склад у поліэтыленавыя мяшкі. Ён звар’яцеў, нервы не вытрымалі.

Я вёў такі прадмет – псіхалагічная ўстойлівасць у складаных стрэсавых сітуацыях – і распавядаў, што трэба рабіць, каб усё гэта спакойна ўспрымаць.

На сваім асабістым вопыце магу сказаць, што трэба засяродзіцца на працы, на тым, што табе неабходна наперадзе, не трэба глядзець на тое, што тут і цяпер.

Стрэс – гэта зваротная рэакцыя арганізма на знешняе ўздзеянне. Асноўныя два стрэсары, якія ўплываюць на чалавека – гэта страх і каханне.

Для таго, каб перамагчы страх, трэба засяродзіцца на выкананні баявой задачы. Калі ты засяроджаны на ёй, усё ідзе нармальна, бой скончаны.

Прыйшоў, здаў зброю, сеў сагнуўшыся – і цябе пачынае трэсці, калі ты ўспамінаеш. Дзякуй Богу, не падчас бою, а пасля, калі ты пачынаеш пракручваць, што было. Вось тады становіцца жудасна страшна.

У Савецкім Саюзе было дакладнае правіла, калі любы салдат, які захапіў больш за 30 "языкоў", падаваўся да звання Героя. Такой узнагародай павінен быў ганаравацца і Андрэй Сёмікаў.

Калі камандаванне спахапілася, што разведчык павінен быць узнагароджаны, высветлілася, што яго дакументы ўжо даўно адпраўлены ў Беларускую ваенную акругу, так гісторыя з зоркай Героя і адышла ў нябыт.

Былы вайсковец ужо пасля інтэрв’ю ўспамінаў, што ніхто з іх, тады маладых афіцэраў, не ехаў у Афганістан атрымліваць вялікія грошы. Імі ўсімі рухала толькі жаданне служыць Радзіме. Выхаванне абавязвала.

Цяпер Андрэй Сёмікаў выкладае ў Мінску, і навучэнцы ў калідорах вітаюцца з ім дакладна: "Здравия желаю". А ён хоча навучыць іх толькі аднаму – Радзіму любяць не за штосьці, а таму – што яна ёсць.