МІНСК, 29 мая – Sputnik. Дагавор аб стварэнні Еўразійскага эканамічнага саюза быў падпісаны 29 мая 2014 года ў Астане прэзідэнтамі Расіі, Беларусі і Казахстана.
Статус дзяржаў-членаў ЕАЭС маюць Арменія (з 2 студзеня 2015 года), Беларусь, Казахстан, Кыргызстан (з 12 жніўня 2015 года) і Расія. 14 мая 2018 года статус дзяржавы-наглядальніка атрымала Малдова. У снежні 2020 года статус наглядальнікаў пры Еўразійскім эканамічным саюзе далі Узбекістану і Кубе.
Плошча тэрыторыі краін ЕАЭС – больш за 20 млн квадратных кіламетраў (14% сусветнай сушы). Аб’ём ВУП краін ЕАЭС па выніках 2023 года склаў 2,4 трлн долараў, прамысловай вытворчасці – 1,4 трлн, вытворчасці прадукцыі сельскай гаспадаркі – 135,6 млрд.
ЕАЭС створаны на базе Мытнага саюза і Адзінай эканамічнай прасторы Беларусі, Казахстана і Расіі як міжнародная арганізацыя рэгіянальнай эканамічнай інтэграцыі, якая мае міжнародную правасуб’ектнасць. У рамках Саюза забяспечваюцца свабода руху тавараў, паслуг, капіталу і рабочай сілы, а таксама правядзенне скаардынаванай, узгодненай або адзінай палітыкі ў ключавых галінах эканомікі.
Асноўнымі мэтамі Саюза з’яўляюцца:
стварэнне ўмоў для стабільнага развіцця эканомік дзяржаў членаў у інтарэсах павышэння жыццёвага ўзроўню іх насельніцтва,
фарміраванне адзінага рынку тавараў, паслуг, капіталу і працоўных рэсурсаў,
усебаковая мадэрнізацыя, кааперацыя і павышэнне канкурэнтаздольнасці нацыянальных эканомік.
Вышэйшым органам ЕАЭС з’яўляецца Вышэйшы Еўразійскі эканамічны савет (ВЕЭС), у склад якога ўваходзяць кіраўнікі дзяржаў-членаў або кіраўнікі ўрадаў краін-членаў, яны маюць паўнамоцтвы прымаць рашэнні па пытаннях, якія ўваходзяць у кампетэнцыю Вышэйшага савета. ВЕЭС разглядае прынцыповыя пытанні дзейнасці Саюза, вызначае стратэгію, напрамкі і перспектывы развіцця інтэграцыі і прымае рашэнні, накіраваныя на рэалізацыю мэт Саюза. Пасяджэнні Вышэйшага савета праводзяцца не радзей аднаго разу ў год. Для вырашэння неадкладных пытанняў дзейнасці Саюза па ініцыятыве любой з дзяржаў-членаў або старшыні Вышэйшага савета могуць склікацца пазачарговыя пасяджэнні Вышэйшага савета.
Рэалізацыю і кантроль за выкананнем Дагавора ЕАЭС, міжнародных дагавораў у рамках Саюза і рашэнняў Вышэйшага савета забяспечвае Міжурадавы савет (ЕМС), які складаецца з кіраўнікоў урадаў дзяржаў-членаў. Пасяджэнні Міжурадавага савета праводзяцца па меры неабходнасці, але не радзей як два разы ў год.
Еўразійская эканамічная камісія (ЕЭК) – пастаянна дзеючы наднацыянальны рэгулюючы орган Саюза са штаб-кватэрай у Маскве. Асноўныя задачы камісіі – забеспячэнне ўмоў функцыянавання і развіцця Саюза, а таксама распрацоўка прапаноў у сферы эканамічнай інтэграцыі.
Суд Саюза – судовы орган Саюза, які забяспечвае прымяненне дзяржавамі-членамі і органамі Саюза Дагавора аб ЕАЭС і іншых міжнародных дагавораў у яго рамках.
Фінансаванне дзейнасці органаў Саюза ажыццяўляецца за кошт сродкаў бюджэту Саюза, які фарміруецца ў расійскіх рублях за кошт долевых узносаў дзяржаў-членаў.
Старшынства ў ВЕЭС, ЕМС і Савеце ЕЭК (узровень віцэ-прэм’ераў) ажыццяўляецца на ратацыйнай аснове ў парадку рускага алфавіта адной дзяржавай-членам на працягу аднаго каляндарнага года без права прадаўжэння.
З 1 студзеня 2024 года старшынства ў Еўразійскім эканамічным саюзе перайшло да Арменіі.
Саюз адкрыты для ўступлення любой дзяржавы, якая раздзяляе яе мэты і прынцыпы, на ўмовах, узгодненых дзяржавамі-членамі.
У ЕАЭС прымяняецца адзіны мытны тарыф, ажыццяўляюцца адзінае мытнае рэгуляванне і адміністраванне, адбываецца свабоднае перамяшчэнне тавараў паміж тэрыторыямі дзяржаў-членаў без прымянення мытнага дэкларавання і дзяржаўнага кантролю (транспартнага, санітарнага, ветэрынарна-санітарнага, каранціннага фітасанітарнага) за выключэннем выпадкаў, прадугледжаных Дагаворам.
У рамках Саюза рэалізуецца адзіная знешнегандлёвая палітыка (заключэнне пагадненняў з трэцімі краінамі магчыма толькі ад імя ЕАЭС і яго дзяржаў-членаў), ажыццяўляецца адзінае тэхнічнае рэгуляванне, прымяняюцца адзіныя санітарныя, ветэрынарна-санітарныя і каранцінныя фітасанітарныя меры. Акрамя таго, краіны "пяцёркі" праводзяць узгодненую макраэканамічную, прамысловую, аграпрамысловую, транспартную палітыку, працуюць над фарміраваннем адзінай лічбавай прасторы. На тэрыторыях дзяржаў-членаў Саюза функцыянуе таксама агульны рынак працы.
Дагаворам таксама закладзены асновы для эфектыўнага выкарыстання супольнага энергетычнага патэнцыялу і аптымізацыі міждзяржаўных паставак энергетычных рэсурсаў, абазначаны планы фарміравання да 1 студзеня 2025 года агульных электраэнергетычнага і газавага рынкаў, рынку нафты і нафтапрадуктаў.
>>> Хочаце яшчэ больш актуальных і цікавых навін – падпісвайцеся на Telegram-канал Sputnik Беларусь, чытайце нас у Дзэн, а таксама сачыце за намі ў сацсетках "Одноклассники" і "ВКонтакте"