Летняе сонцастаянне - 2024: традыцыі і прыкметы

Яшчэ нашы продкі без тэлескопаў і сучасных касмічных спадарожнікаў ведалі, што напачатку трэццяй дэкады чэрвеня адбываецца нешта незвычайнае: сонца даўжэй звычайнага трымаецца ў небе. Ужо пазней летняе сонцастаянне атрымала навуковае тлумачэнне — у гэты дзень нахіл восі кручэння планеты ў напрамку да Сонца прымае найменшае значэнне. Але задоўга да гэтага вакол летняга сонцастаяння з'явілася мноства легенд, прыкмет і традыцый, пра якія і распавядае Sputnik.

Свята летняга сонцастаяння нашы продкі адзначалі вельмі даўно: яшчэ ў язычніцкія часы многія верылі, што самая кароткая ноч у годзе — апагей лета і адно з самых галоўных гадавых свят, з якім можна параўнаць толькі святкаванне надыходу новага года, якое ў некаторых народаў адбывалася ў канцы кастрычніка — пачатку лістапада.

Ва ўсходніх славян летняе сонцастаянне святкавалі пад назвай Іван Купала — ці больш знаёмае нашаму вуху Купалле. Пасля змены календароў свята "пераехала" на першую дэкаду ліпеня, аднак сутнасць яго засталася тая ж і праз многія стагоддзі.

Традыцыі ў славян на Купалле былі цесна звязаны з агнём і вадой — трэба было скакаць праз вогнішча ў знак ачышчэння і плаваць у рэках або азёрах, каб быць бліжэй да прыроды. Праводзіліся ў летняе сонцастаянне ў нашых продкаў мноства абрадаў: у тым ліку варажба — на ўраджай і на каханне.

Падобны дзень адзначаюць і фіны — у іх летняе сонцастаянне называюць святам Юханус, а сярод абавязковых атрыбутаў таксама прысутнічаюць распальванне вогнішчаў і купанне. У шведаў гэты дзень — Мідсамар (сярэдзіна лета) адзначалі задоўга да з'яўлення хрысціянства: таксама з вогнішчамі, скокамі і ўсхваленнем багоў.

Дарэчы, знакамітая п'еса Уільяма Шэкспіра "Сон у летнюю ноч" таксама звязана з летнім сонцастаяннем — менавіта падчас яго багі і мелі зносіны з людзьмі, а таксама адкрыта ў свеце з'яўляліся феі і іншыя істоты.

Летняе сонцастаянне у 2024-м выпала на чацвер. Працягласць светлавога дня сёння складзе прыкладна 17 гадзін 12 хвілін. Таму, хто ўжо ў водпуску, самы час выбрацца на прыроду і рушыць услед за шматвекавымі традыцыямі. Менавіта ў гэты дзень праводзілі мноства абрадаў і варажбы — лічылася, што ў сонцастаянне ўсе яны выключна праўдзівыя.

Скакаць праз вогнішча продкі раілі для паспяховага года, а хто зможа вышэй за ўсіх падскочыць над полымем — таго чакаюць сапраўдныя поспехі. Акрамя таго, такім рытуалам нашы продкі спрабавалі дамагчыся добрага ўраджаю.

Па народных павер'ях, пара можа скокнуць разам праз вогнішча — і калі закаханыя не разажмуць у скачку рук, то іх чакае доўгі і шчаслівы шлюб. Калі з вогнішча яшчэ і іскры паляцяць — то гэта вельмі добры знак для пачатку сямейнага жыцця.

Абавязковым абрадам на летняе сонцастаянне было і купанне на світанку, калі вада, паводле павер'яў, гаючая і змывае хваробы, а таксама стомленасць і паганае вока.

Розныя народы ў летняе сонцастаянне варажылі па-свойму: адны раскідвалі руны, іншыя — карты Таро, трэція — плялі неймаверныя ўзоры на тканіне ў спробе даведацца пра свой лёс.

Па 20 чэрвеня вызначалі надвор'е — сяляне асабліва спадзяваліся на тое, што хутка пойдуць дажджы, таму што калі будзе суха, калоссе загіне і не будзе ураджаю.

А вось шум у лесе, а таксама дым ад вогнішча, які сцеліцца нізка па зямлі, маглі прадказаць доўгую непагадзь.

Таксама з дня летняга сонцавароту пачынаўся перыяд збору лекавых траў. Продкі верылі, што ў самую кароткую ноч травы набываюць магічную сілу, і ішлі на луг і ў лес, каб назбіраць "зёлак" на цэлы год.