Зоя і Алена працуюць педагогамі: выхавацелем у дзіцячым садзе і настаўнікам матэматыкі, фізікі і інфарматыкі ў сярэдняй школе. У Данбасе жывуць ужо не адзін дзесятак гадоў, таму добра памятаюць, як тут было пры Украіне, і могуць параўнаць з тым, што ёсць зараз – з жыццём у складзе Расіі.
Чаму засталіся ў Данбасе, нягледзячы на баявыя дзеянні? Што іх там трымае? Як удаецца не губляць сувязь з радзімай? Чаго чакаюць і на што спадзяюцца? Мы паразмаўлялі з ураджэнкамі Беларусі, якія захацелі назаўжды застацца жыць у рэгіёне, дзе ўжо шмат гадоў ідзе вайна.
Муж загінуў, а я засталася
Зоя Клюс нарадзілася ў Беларусь, дзе доўгі час жыла і працавала – выкладала гісторыю ў адной са школ. У 2000 годзе яна разам з мужам пераехала ў Луганск. Але ніколі нават уявіць не магла, што застанецца там назаўжды.
"Мой муж быў вайскоўцам, таму мы заўсёды ехалі туды, куды яго камандзіравалі. Адправілі ў Луганск у ваенную часць. Потым ён выйшаў на пенсію, адслужыўшы належны тэрмін, і мы засталіся тут жыць", - успамінае яна.
Зоя Клюс
© Sputnik / Виктор Толочко
У 2014 годзе ў рэгіёне, які тады ўжо быў абвешчаны народам як ЛНР, пачаліся баявыя дзеянні. Муж Зоі Мікалаеўны, як і многія тады мужчыны, узяў у рукі зброю, каб бараніць луганскі край ад украінскіх нацыяналістаў. Падчас аднаго з баёў ён загінуў.
"Муж загінуў, а я засталася, - робіць нядоўгую паўзу жанчына, пасля чаго працягвае. - Адразу пасля пачатку баявых дзеянняў я з’ехала ў Беларусь на радзіму. А ў 2015-м, калі ўжо больш-менш усё ўляглося, вярнулася назад. Бо мой дом тут ужо, атрымліваецца. Тут у мяне кватэра, праца – тут у мяне як бы ўсё".
Зоя Клюс
© Sputnik / Виктор Толочко
Страшна не за сябе – за дзяцей
Тое, як Украіна жорстка паступіла са сваімі грамадзянамі ў 2014 годзе, луганчане не забудуць ніколі. Гэта іх памяць, хаця і вельмі горкая.
"Мы імкнемся гэта забываць паволі. У Луганску цяпер, вядома, значна спакайней, чым на краі (у прыфрантавых раёнах - Sputnik), я б нават сказала – добра. Рамантуюцца дарогі, аднаўляюцца будынкі, адкрываюцца новыя школы", - адзначае субяседніца Sputnik.
Ужо шмат гадоў Зоя Мікалаеўна працуе выхавацелем у адным з дзіцячых садоў Луганска. Гаворыць, што вельмі любіць дзяцей, а яны адказваюць ёй узаемнасцю. Паводле яе слоў, нараджальнасць у рэгіёне павялічылася, выхаванцаў становіцца ўсё больш – гэта не можа не радаваць.
Луганскі дзіцячы яслі-сад №113 "Сонейка"
© Sputnik / Виктор Толочко
"Было страшна – і ў 2014-м, і ў 2022-м, калі пачалася спецыяльная ваенная аперацыя. Але больш было страшна не за сябе, а за дзяцей. Бо мы нясем за іх вялікую адказнасць. Калі мы чуем сігналы небяспекі, бяром дзетак і хаваем іх у бяспечнае месца, у нас ён маецца ў будынку дзіцячага сада. У гэты момант ужо не думаеш пра сваю сям’ю, толькі потым успамінаеш: "А як там дома?"
Пасля пачатку ваеннай спецаперацыі Расіі Данбас зноў пакінула вялізная колькасць людзей. Аднак на гэты раз думак аб вяртанні ў Беларусь у Зоі Клюс ужо не было.
Луганскі дзіцячы яслі-сад №113 "Сонейка"
© Sputnik / Виктор Толочко
"У мяне тут дом, праца, дарослы сын, у якога ўжо свая сям’я. Як я ўсё гэта пакіну?" - задаецца пытаннем жанчына.
Сувязь з Беларуссю Зоя Мікалаеўна, тым не менш, не страчвае. Раз у год прыязджае ў водпуск да сваякоў у Мінск, Віцебск і Лепель. Потым заязджае да сяброў у Магілёў і Гомель. А пасля гэтага вяртаецца да сябе дадому – у Луганск.
Зоя Клюс
© Sputnik / Виктор Толочко
У Беларусі не была больш за 30 гадоў
Алена Калінічэнка – яшчэ адна ўраджэнка Беларусі, з якой нам пашчасціла пазнаёміцца ў ЛНР. На Луганшчыну яна пераехала, яшчэ будучы дзіцем, у 1992 годзе. З таго часу тут і жыве.
"Да пераезду паспела скончыць два класы ў беларускай школе. Жылі мы ў Мінску, але пераехалі сюды – тут радзіма бацькі. Тут вучылася, уладкавалася на працу, выйшла замуж. Тут мой дом", - распавядае яна.
Алена Калінічэнка
© Sputnik / Виктор Толочко
Алена працуе настаўнікам: выкладае матэматыку, фізіку і інфарматыку ў Красной асноўнай школе ў сяле Красное, якое знаходзіцца недалёка ад мяжы ЛНР і Растоўскай вобласці.
"Ні разу з 1992 года – ужо больш за 30 гадоў – я не была на радзіме, і нават не было магчымасці выехаць. Вядома, часам мне хочацца з’ездзіць у Беларусь, паглядзець на цяперашні Мінск. Як усё змянілася за 30 гадоў, нават уявіць складана. У памяці да гэтага часу – вёска маёй маці ў Віцебскай вобласці, куды мы ездзілі кожнае лета, і школьная экскурсія ў "Хатынь". Цяпер, калі ідзе СВА, выехаць няпроста: мой муж вайсковец, і я хачу быць з ім побач", - тлумачыць жанчына.
Помнік у сяле Красное
© Sputnik / Виктор Толочко
Яна прызнаецца, што часта глядзіць па тэлевізары беларускія навіны і цікавіцца абстаноўкай у краіне.
"Падабаецца, як у Беларусі ўсё дакладна, усё пастаўлена. У нас, на жаль, не настолькі пакуль што ўсё добра ў рэспубліцы. А там у вас парадак", - адзначае субяседніца Sputnik.
Крама ў сяле Красное
© Sputnik / Виктор Толочко
Школу не кіну
У вёсцы Красное, дзе жыве і працуе Алена, ёсць тры галоўныя славутасці – мясцовы храм, які знаходзіцца на высокім узгорку (дарога да яго выбрукавана каменнымі прыступкамі), клуб і школа. Перапады вышынь тут складаюць некалькі соцень метраў, а манастырскі ўзгорак, дзе знаходзіцца царква, мясцовыя жыхары называюць Галгофай.
Манастырскі ўзгорак у сяле Красное
© Sputnik / Виктор Толочко
У чэрвені 2014 года каля вёскі пацярпеў крушэнне ўкраінскі Іл-76, збіты луганчанамі. Жыхары Краснога памятаюць, як 10 гадоў таму населены пункт абстрэльваўся ракетамі і артылерыйскімі снарадамі УСУ. Прылятае і зараз.
"Дагэтуль за вёскай збіваюць у нас ракеты, калі ляцяць на Краснадон. Былі "прылёты" па нашай цэнтральнай вуліцы, да гэтага часу ямы засталіся. Дасталася і школе трошачкі – асколкамі пасекла вокны і дах. Але ўсё аднавілі ўжо", - успамінае настаўніца.
Школа ў сяле Красное
© Sputnik / Виктор Толочко
Калісьці ў Красном функцыянаваў саўгас, а насельніцтва вёскі перавышала 500 чалавек. Цяпер людзей стала ў разы менш, а ў мясцовай школе вучацца ўсяго 36 дзяцей.
"Ёсць класы па тры чалавекі, ёсць па сем. Сёлета мы чакаем пяць першаклашак. Усё ідзе да таго, што хутка набор у першыя класы спыніцца, і школу закрыюць. Але пакуль што не закрылі, я яе не кіну і нікуды не з’еду" , - запэўнівае Алена.
Алена Калінічэнка
© Sputnik / Виктор Толочко
Прынцыпова навучальны працэс у населеным пункце ў прыфрантавой зоне нічым не адрозніваецца ад звычайнага. У мясцовай школе 9 класаў замест прывычных 11, "дыстанцыёнку" тут адмянілі ўжо даўно. Так, часам даводзіцца спускацца ў бамбасховішчы, але гэта справа звычкі – у нейкі момант гэты працэс выпрацоўваецца да аўтаматызму.
© Sputnik / Виктор Толочко
"Школа функцыянуе нармальна, настаўнікі ўсе неабходныя ёсць. Цяпер нам паднялі зарплаты – Расія адладзіла гэтую сістэму. Зроблены добры рамонт. Нашы выпускнікі па ведах нічым не саступаюць гарадскім, а часам нават пераўзыходзяць іх. Паступаюць у інстытуты і тэхнікумы на бюджэт. Вучацца, знаходзяць працу тут і ўжо нікуды не з’яжджаюць, як раней. Жыццё ў нас наладжваецца.
Хочаце яшчэ больш актуальных і цікавых навін – падпісвайцеся на Telegram-канал Sputnik Беларусь, чытайце нас у Дзэн, а таксама сачыце за намі ў сацсетках "Одноклассники" і "ВКонтакте"