Выканаўчы дырэктар расійскага фонду "Историческая память" Наталля Сялюкіна выступіла ў якасці сведкі-эксперта ў Вярхоўным судзе Беларусі, дзе пасмяротна судзяць за генацыд карніка Восіпа Вінніцкага.
Вярхоўны суд на мінулым тыдні пачаў разглядаць крымінальную справу ў дачыненні да Вінніцкага, які ў гады Вялікай Айчыннай вайны быў камандзірам 1-й роты 118-га батальёна ахоўнай паліцыі. Ён памёр у Канадзе ў 1997 годзе.
Выпіска з архіўных дакументаў аб Восіпе Вінніцкім
© Photo : Предоставлено Н. Селюкиной
Па справе праходзяць больш за 50 сведак. Адной з першых, хто даў паказанні ў судзе, была расійскі гісторык Наталля Сялюкіна. У інтэрв’ю Sputnik яна распавяла аб тым, як ёй удалося знайсці інфармацыю аб Вінніцкім, справу якога расследавала Генеральная пракуратура.
Выканаўчы дырэктар фонду "Историческая память" Наталля Сялюкіна
© Sputnik / Сергей Пушкин
"Калі перада мной паўстала пытанне аб падрыхтоўцы экспертызы па Вінніцкім, было патрачана шмат часу і сіл, таму што было два варыянты імя, не было ні даты нараджэння, ні даты смерці, не зразумела, дзе ён нарадзіўся, які яго пасляваенны лёс. Былі толькі агульныя фразы", - распавяла Sputnik Сялюкіна.
Па словах гісторыка, яна адкінула імя як ненадзейны арыенцір і звузіла межы пошуку. "Ведаючы, што Вінніцкі памёр у Канадзе, я знайшла часопіс, які выдаваўся членамі гэтак званай Першай украінскай дывізіі (маецца на ўвазе дывізія СС "Галічына". - Sputnik), прызнанай Нюрнбергскім трыбуналам злачыннай арганізацыяй. Там я знайшла згадку, некралог на яго, і мы зараз ведаем, як выглядаў Вінніцкі. У некралогу быў апублікаваны яго паслужны спісак, і там быў сціплы радок – "змагаўся з савецкімі партызанамі ў Беларусі".
Украінскі нацыяналіст і карнік Восіп Вінніцкі (некралог у часопісе)
© Photo : Предоставлено Н. Селюкиной
Сялюкіна адзначыла, што ўстанаўленне пасляваеннага лёсу карніка стала для яе пытаннем прафесійнай рэпутацыі.
Двайное жыццё карніка: ад забойстваў да "навукі"
Гісторык таксама расказала, што яна знайшла звесткі аб тым, што былы карнік, маёр Вінніцкі ў эміграцыі вёў актыўную навуковую і грамадскую дзейнасць.
"Ён умудрыўся напісаць некалькі дысертацый, манаграфій. Нават вывучаў "Тихий Дон" (раман Міхаіла Шолахава), яго лексічныя формы. Мяне ўразіла, што ён разбіраў вобраз Пятра Вялікага ў сваіх навуковых працах, Пушкіна. Акрамя кіраўніцтва аб’яднаннем былых воінаў-нацыяналістаў, ён у Канадзе яшчэ паспяваў займацца і навукай. Спецыфіка цікавая – з такімі вось ідэалагічнымі ўстаноўкамі", - адзначыла яна.
Сялюкіна распавяла Sputnik, што ёй таксама ўдалося знайсці згадкі пра тое, што ў калабарацыянісцкай газеце "Кракаўскія весці", галоўным рэдактарам які быў Міхаіл Хамяк – дзед намесніка прэм’ер-міністра Канады Хрысці Фрыланд, размяшчалася інфармацыя аб узнагароджанні Вінніцкага і Смоўскага (беларускі суд прызнаў яго вінаватым у генацыдзе ў снежні 2024 года).
Публікацыя аб узнагароджанні Вінніцкага ў газеце "Кракаўскія весці"
© Photo : Предоставлено Н. Селюкиной
Злачынствы 118-га батальёна і яго ідэалогія
Сялюкіна таксама паведаміла, што ў судзе дала паказанні як гісторык-даследчык аб 118-карным батальёне, у якім служыў Вінніцкі. Яна адзначыла, што, хаця ён трывала асацыіруецца з трагедыяй Хатыні, на яго рахунку значна больш карных акцый супраць савецкіх грамадзян, у тым ліку беларускага насельніцтва.
"Нават замежныя гісторыкі, якія сур’ёзна займаліся даследаваннем 118-га батальёна і ў цэлым нацысцкай акупацыйнай палітыкі, адзначаюць як мінімум 17 буйных акцый", - заявіла эксперт.
Яна падкрэсліла, што такія фарміраванні ствараліся з ліку добраахвотнікаў, здраднікаў радзімы, ваеннапалонных і нацыяналістаў.
"Ён ствараўся на базе АУН*, да якой потым дадалося баявое крыло УПА*", - адзначыла Сялюкіна, асабліва ўказаўшы, што гэтыя арганізацыі ў Расіі прызнаны экстрэмісцкімі.
Адна з рот батальёна, якая дзейнічала ў Беларусі, мела ў сваім касцяку АУНаўцаў, якія накіроўвалі свае дзеянні ў першую чаргу на партыйны актыў і яўрэяў.
Спробы фальсіфікацыі
Сялюкіна адзначыла, што мелі месца спробы сучасных гісторыкаў, у тым ліку ўкраінскіх, змяніць дату прыбыцця батальёна ў Беларусь і нават, напрыклад, у Кіеў, каб зняць з яго адказнасць за ўдзел у знішчэнні яўрэяў у Бабіным Яры.
У процівагу гэтаму Сялюкіна ўказала на вялікую доказную базу, якая ўключае архіўныя дакументы з Нацыянальнага архіва Беларусі, матэрыялы следчых спраў такіх карнікаў, як Васюра і Мялешка, а таксама калабарацыянісцкі друк і мемуары саміх АУНаўцаў, якія, паводле яе слоў, "чакалі прыходу Гітлера" і былі гатовы дапамагчы "Вялікай Германіі" знішчыць СССР.
Канстытуцыйны абавязак і гістарычная праўда
"У Расіі гэта з’яўляецца канстытуцыйным абавязкам – дзяржава абараняе гістарычную праўду. Па-іншаму і быць не можа – толькі супрацоўніцтва. Тым больш мы ўсё робім адну вялікую справу", - падсумавала яна.
Сялюкіна адзначыла, што была рада аказаць садзейнічанне беларускім пракурорам.
*АУН (Арганізацыя ўкраінскіх нацыяналістаў) і УПА* (Украінская паўстанцкая армія) – арганізацыі, прызнаныя экстрэмісцкімі і забароненыя на тэрыторыі Расійскай Федэрацыі.
Поўнае інтэрв’ю Наталлі Сялюкінай глядзіце на нашым сайце.
Хочаце яшчэ больш актуальных і цікавых навін – падпісвайцеся на Telegram-канал Sputnik Беларусь, чытайце нас у Дзэн, а таксама сачыце за намі ў сацсетках "Одноклассники" і "ВКонтакте"