Дваццатага снежня гэтага года Служба знешняй разведкі Расіі будзе адзначаць свой стогадовы юбілей. Прайшоўшы шлях ад Замежнага аддзела ВЧК да СЗР, разведка здабыла велізарны аб'ём найкаштоўнейшай інфармацыі, неабходнай для суверэннай развіцця, бяспекі і абароны нацыянальных інтарэсаў сваёй Айчыны.
Пра тое, якое месца СЗР зараз займае сярод іншых спецслужбаў свету, у чым складаюцца прыярытэты ў працы расійскай вонкавай разведкі і якія матывы рухаюць замежнікамі, якія дапамагаюць ёй, дырэктар СЗР Сяргей Нарышкін распавёў у вялікім інтэрв'ю РІА "Новости", якое ён даў генеральнаму дырэктару МІА "Россия сегодня "Дзмітрыю Кісялёву.
У першай частцы гутаркі Нарышкін таксама падзяліўся прагнозам развіцця сітуацыі ў ЗША пасля прэзідэнцкіх выбараў, адзначыў няспынныя спробы Захаду сеяць хаос у розных раёнах свету і паведаміў пра памкненнях Вашынгтона раскалоць супрацоўніцтва Расіі і Кітая.
Аб прызначэнні разведкі сёння
- Сяргей Яўгенавіч, у 70-х гадах, і гэта вядома, у ФБР вісеў партрэт Юрыя Андропава, шэфа КДБ, і самі амерыканцы тады тлумачылі гэта тым, што лічылі Камітэт дзяржаўнай бяспекі СССР лепшай выведкай свету. Ці магчыма, што цяпер, калі знешняя выведка выдзелена ў асобную арганізацыю, у ФБР вісіць ваш партрэт? Іншымі словамі, ці з'яўляецца Служба знешняй разведкі Расіі цяпер лепшай у свеце?
- Думаю, што майго партрэта там няма, хоць напэўна ёсць дасье на ўсіх дырэктараў Службы знешняй разведкі Расіі, таму што расійская разведка сапраўды з'яўляецца адной з наймацнейшых у свеце, уваходзіць у пяцёрку або тройку самых магутных, самых эфектыўных разведвальных службаў. І гэта не выхвальства, не хвальба, гэта аб'ектыўна.
Справа ў тым, што любая разведвальная служба будуецца на традыцыях, на вопыце папярэдніх пакаленняў, на адпрацаваных тэхналогіях дзейнасьці выведкі. Вы самі сказалі, спасылаючыся на амерыканцаў, што савецкая разведка была мацнейшай і найбуйнейшай у свеце, так што, сапраўды, наша разведвальная школа з'яўляецца адной з вядучых у свеце. Гэта, ведаеце, як школа рускага балета або школа савецкіх і расійскіх матэматыкаў, матэматычнай навукі. Гэта аб'ектыўна.
І вы ўспомнілі імя Юрыя Уладзіміравіча Андропава, чалавека, якога ў Службе знешняй разведкі мы памятаем, шануем. Гэта па-сапраўднаму буйны дзяржаўны дзеяч, і на працягу многіх гадоў знаходзіўся на пасадзе старшыні Камітэта дзяржаўнай бяспекі. І ён з асаблівай увагай ставіўся да разведвальных падраздзяленняў. Тады гэта было Першае галоўнае ўпраўленне Камітэта дзяржаўнай бяспекі.
Адна такая дэталь: усе кіраўнікі КДБ стаялі на партыйным ўліку ў тым ці іншым падраздзяленні. Юрый Уладзіміравіч быў членам партарганізацыі Першага галоўнага ўпраўлення, разведкі, браў актыўны ўдзел у іх прафесійным жыцці. Больш за тое, нават сустракаўся з замежнымі крыніцамі Першага глаўка. І вядома, мы яму абавязаны адным вельмі важным рашэннем, якое па яго ініцыятыве было прынята на пачатку 70-х гадоў - аб пераездзе Першага глаўка з цэнтра горада за межы Масквы, у Ясеневе, дзе зараз размяшчаецца штаб-кватэра нашай Службы.
- На свежае паветра?
- На свежае паветра. І важна, што гэта дало магчымасць развіваць і чалавечы, і тэхналагічны патэнцыял. Гэты патэнцыял, бо прайшло 50 гадоў з таго рашэння, - гэты патэнцыял не вычарпаны.
І зноў жа, успамінаючы Юрыя Уладзіміравіча, скажу вам, што два гады таму, калі спаўнялася 80 гадоў нашай навучальнай установе, якую ў сярэдзіне 90-х гадоў перайменавалі з Чырванасцяжнага інстытута ў Акадэмію знешняй разведкі, акадэмія зноў атрымала імя Юрыя Уладзіміравіча Андропава. Тады, у 90-х, неяк сарамліва яно з назвы навучальнай установы сышло. А два гады таму прэзідэнт пагадзіўся, рашуча і адразу пагадзіўся з нашай прапановай - і акадэмія зноў носіць імя гэтага чалавека.
- Сяргей Яўгенавіч, Вы вельмі вытанчана параўналі разведку з балетам. І ваша сістэма аргументацыі ў адказе на маё пытанне, калі я спытаў, ці можна лічыць расійскую разведку лепшай у свеце, зводзілася да таго, што яна будавалася на традыцыях, як школа матэматыкі, школа балета. Я задам, напэўна, безнадзейнае пытанне: ці можна ў вымяраных велічынях чымсьці пацвердзіць тое, што расійская разведка знаходзіцца, як вы сціпла сказалі, у пяцёрцы лепшых у свеце, у вымяраных велічынях. Так ці не? Я разумею, калі вы скажаце, што не.
- Не.
- Гэта быў адказ разведчыка. Ну добра, цяпер усё больш адкрытых крыніц і ўсё больш інфармацыі чэрпаецца з адкрытых крыніц. Ці можна ўявіць сабе, што разведка пачне адміраць?
- Ведаеце, інфармацыя, якая выкарыстоўваецца для прыняцця таго, ці іншага рашэння, павінна адказваць вызначаным крытэрам: актуальнасць, дакладнасць, паўната. Нават у такім штодзённым жыцці мы атрымліваем шмат, як вы сказалі, інфармацыі са СМІ, з інтэрнэту, і спрабуем яе пераправерыць, патэлефанаваўшы па ўказаным тэлефоне, або спытаўшы таварышаў ці знаёмых, якія сустракаліся з падобнай задачай. Адказнасць рашэнняў, што прымаюцца на дзяржаўным узроўні нашмат вышэй, а, значыць, і патрабаванні да інфармацыі нашмат вышэй, у тым ліку і патрабаванні па дакладнасці, актуальнасці і паўнаты. Таму інфармацыя павінна быць пераправерана і паступаць з розных крыніц.
Разведка ў любой дзяржаве з'яўляецца вось такой крыніцай дадатковай інфармацыі, на падставе якой, у тым ліку, кіраўніцтва краіны прымае тыя ці іншыя рашэнні. Акрамя таго, кіраўніцтва дзяржавы зацікаўлена ў атрыманні інфармацыі, якая яшчэ не перанесена на электронныя або папяровыя носьбіты, і знаходзіцца ў задумах, у галовах, у думках. Вось такую інфармацыю і павінна здабываць і пастаўляць кіраўніцтву краіны разведвальная служба.
Так што прафесія разведчыка не знікне, не памрэ, таксама як і прафесія журналіста. Я запэўніваю вас, што кіраўніцтва краіны вельмі ўважліва ставіцца да інфармацыі, якую атрымліваюць ад сродкаў масавай інфармацыі, з інтэрнэту. Так што для нас з вамі яшчэ хопіць працы на многія-многія дзесяцігоддзі наперад.
- Нас разглядаюць праз лупу, правільна?
- Думаю, так. У добрым сэнсе гэтага слова.
Пра тых, хто служыць СЗР
- Вядома. Ну, добра, а як трапляюць у Службу знешняй разведкі, і якім крытэрам павінен адпавядаць кандыдат? Можна ўявіць сабе падлеткам, які марыць стаць разведчыкам. Ён будзе разведчыкам, калі адпавядае вызначаным крытэрам? Альбо гэта заўсёды нейкі, як цяпер кажуць, рандомны выбар, і возьмуць чалавека, які нават і не думаў і ні з кім не дзяліўся сваёй марай?
- Паступіць на працу ў Службу знешняй разведкі Расіі можа патэнцыйна кожны малады чалавек з вышэйшай адукацыяй ва ўзросце да 30 гадоў уключна. І ўсё, што неабходна для гэтага, маецца на сайце Службы знешняй разведкі, усе дакументы, якія ён павінен падаць і накіраваць заказным лістом па пошце ці перадаць асабіста, выкарыстоўваючы для гэтага прэс-службу нашай Службы. І з гэтага моманту пачынаецца даволі працяглы перыяд вывучэння кандыдата на працу. У гэтым прымаюць удзел супрацоўнікі кадравай службы, і ў ходзе гутарак, у ходзе вывучэння профілю ў сацсетках і іншымі спосабамі вывучаюць, я б сказаў, унутраны свет кандыдата.
- Ужо разглядаюць не праз лупу, а праз мікраскоп?
- Праз мікраскоп. Ну, вядома, важны крытэр - гэта інтэлектуальныя здольнасці. І вельмі важна зразумець сапраўдныя матывы кандыдата на працу. Патрабаванні вельмі высокія былі заўсёды, ва ўсе папярэднія амаль сто гадоў дзейнасці айчыннай знешняй выведкі. Такія ж высокія крытэрыі застаюцца і сёння.
Адцягнуся на секунду - хацеў бы важнае сказаць для разумення матывацыі. Неяк пару гадоў таму ў такім жа інтэрв'ю тэлеканалу "Расія" я ўспомніў майго добрага таварыша Анатоля Пшанічнага, з якім працаваў разам у Брусэлі, ён ужо з'яўляецца ветэранам Службы знешняй разведкі. Акрамя таго, што ён таленавіты супрацоўнік, ён яшчэ і таленавіты паэт, член Саюза пісьменнікаў Расіі, піша шмат вершаў, вядома, пра службу, песень. І вось я тады прывёў чатырохрадкоўі, калі вы не супраць, паўтару яго цяпер: "Кто-то целил в карьеру метко, кто-то полнить стремился казну. Мы же просто пошли в разведку, за Россию, за нашу страну". Гэта пра матывацыю.
- А калі казаць пра матывацыю замежнікаў? Бо замежнікі, вядома ж, працуюць на Службу знешняй разведкі Расіі - і гэта цяжка адмаўляць, без гэтага Служба была б недзеяздольнай, напэўна. На якія матывы вы абапіраецца? Ну, напэўна, гэта магчыма і нейкая матэрыяльная зацікаўленасць, як гэта ва ўсіх выведках свету. Але, напэўна, ёсць і ідэйныя матывы, як гэта было ў "кембрыджскай пяцёркі". Што працуе зараз?
- Вы задалі вельмі цікавае пытанне, Дзмітрый. Ідэйная аснова, ідэйныя матывы - гэта дастаткова шырокае паняцце. Гэта не толькі прынцыпы грамадскага, палітычнага ладу дзяржавы і грамадства. Гэта яшчэ і стаўленне да міжнароднай палітыкі, ну ў дадзеным выпадку нашай краіны. Стаўленне да культурных, гуманітарных, сямейным каштоўнасцяў і арыенціраў. І паверце, у свеце вельмі шмат разумных, незалежных людзей, якім сімпатызуе знешняя палітыка Расіі, гатоўнасць Расіі абараняць і адстойваць агульначалавечыя каштоўнасці, праводзіць міралюбную палітыку, ну і, калі хочаце, імпануе здольнасць Расіі пры неабходнасці абараняць слабога. Адным словам, гэтыя людзі добра разумеюць, дзе чорнае, а дзе белае, дзе дабро, дзе зло. І яны хочуць быць на баку дабра і справядлівасці, як на баку дабра і справядлівасці былі і ўдзельнікі легендарнай "кембрыджскай пяцёркі", пра якую вы згадалі.
- Я разумею, што гэта так, і ў агульным чакаў такога адказу, і сам думаў пра гэта. Я абсалютна з гэтым згодны. Расія зараз для думаючых людзей вельмі прывабная, менавіта светапоглядна прывабная.
- Ну і матэрыяльны фактар часам таксама існуе.
- Адно другому не супярэчыць ніяк. У старыя часы, у савецкія, было паняцце - "галоўны праціўнік". Вось ёсць яно зараз?
- Служба знешняй разведкі будуе сваю працу на аснове і ў рамках прынятага яшчэ ў 1996 годзе закона аб знешняй выведцы. У гэтым базавым нарматыўным акце такога паняцця няма. Ну і ў цэлым, я хачу падкрэсліць, што расейская выведка не дзейнічае супраць якога-небудзь ці супраць якіх-небудзь дзяржаў. Расійская разведка абараняе інтарэсы нашай краіны, нашага грамадства і вырашае галоўную задачу па выяўленні ўсяго комплексу знешніх пагроз нашай дзяржаве і нашым грамадзянам.
Галоўная задача - забяспечыць кіраўніцтва краіны важнай інфармацыяй для прыняцця рашэнняў у сферы палітыкі, эканомікі, у абароннай сферы, у навукова-тэхнічнай сферы. Ну і акрамя таго, перад Службай варта задача - гэта адказнасць Службы знешняй выведкі, - забеспячэнне бяспекі расійскіх замежных і расійскіх грамадзян за мяжой. Часам, асабліва ў цэлым шэрагу краін Блізкага Усходу, Паўночнай Афрыкі, Сярэдняга Усходу, Цэнтральнай Азіі гэтая задача стаіць досыць востра, і мы яе вырашаем.
