Лірычны свет вершаў Юрася Свіркі: "А думкі ткуцца у цішы і грэюць ласкаю сваёю..."

© Sputnik / Альфред МикусВясна
Вясна - Sputnik Беларусь, 1920, 06.05.2023
Падпісацца
Вядомы беларускі паэт і перакладчык вершаў Юрась Свірка нарадзіўся 6 мая 1933 года.
МІНСК, 6 мая— Sputnik. Сёння спаўняецца 90 гадоў з дня нараджэння знакамітага беларускага паэта Юрася Свіркі, яшчэ вядомага пад псеўданімамі Банадысь Кастрыца і Гарчыца. Юрый Мікалаевіч Свірка нарадзіўся ў сялянскай сям'і ў вёсцы Маргавіца Докшыцкага раёна Віцебскай вобласці ў сярэдзіне XX стагоддзя. Ва ўзросце 20 гадоў скончыў Бягомльскую сярэднюю школу, а яшчэ праз шэсць гадоў — факультэт журналістыкі БДУ.
Пасля заканчэння ўніверсітэта працаваў літсупрацоўнікам газеты "Чырвоная змена", а з 1961 года — старшым рэдактарам літаратурна-драматычнага вяшчання Беларускага радыё, стаў членам Саюза пісьменнікаў Беларусі. З 1975 года займаў пасаду загадчыка аддзела прозы і паэзіі штотыднёвіка "Літаратура і мастацтва".
Першы верш "Новы крок" Юрася Свірка быў надрукаваны ў 1952 годзе ў газеце "Піянер Беларусі", а яго першы зборнік вершаў пад назвай "Шэпчуцца ліўні" ўбачыў свет у 1959-м годзе.
Потым выйшлі з друку паэтычныя зборнікі "Вечнасць" у 1963 годзе, "Баравіна" — 1967-м, "Крэўнасць" — 1971-м, "Аўтограф" — 1974-м, "Біяграфія памяці" — 1981-м, "Паўшар’е блакіту" — 1986-м, "Кружка з пясчаным дном" — 1990-м і іншыя.
Пісаў паэт і для дзяцей: адзін з яго апошніх зборнікаў, які мае назву "Мурашыны стажок", быў надрукаваны і змяшчаў вершы, казкі і загадкі.
© Photo : Public DomainПершы справа — Юрась Свірка разам з Сіпаковым і Навуменкам на першамайскай дэманстрацыі 1958 года
Беларускія пісьменнікі - Sputnik Беларусь, 1920, 15.07.2021
Першы справа — Юрась Свірка разам з Сіпаковым і Навуменкам на першамайскай дэманстрацыі 1958 года
Многія творы самаго Свіркі былі таксама перакладзены на рускую, украінскую, літоўскую, грузінскую, таджыкскую, польскую, англійскую мовы. Акрамя паэзіі Свірка займаўся перакладамі твораў Пушкіна, Твардоўскага, Лермантава, Фета, Пастэрнака, Ясеніна і іншых рускіх паэтаў, а таксама чувашскіх, літоўскіх, грузінскіх, малдаўскіх, украінскіх, татарскіх, узбекскіх і асяцінскіх майстроў паэтычнага слова.
Творчасць Свіркі адрознівае глыбокі лірызм, паэтычнасць, метафарычная тонкасць і асаблівая меладычнасць. Дарэчы, песні на яго вершы напісалі М. Аладаў, В. Кандрасюк, Э. Зарыцкі, Ю. Семяняка і іншыя.
Юрась Свірка належыць да так званага філалагічнага пакалення беларускіх паэтаў. Яго творы напоўнены лірічным роздумам пра актуальныя праблемы сучаснасці. Малюнкі прыроды, жыццё і праца людзей, гераічныя і мужныя старонкі барацьбы з ворагам у перыяд Вялікай Айчыннай вайны складаюць змест яго паэтычных кніг. Аўтара заўсёды хвалявала і становішча навакольнага асяроддзя, і маральны стан суайчынніка — так званая "экалогія душы".
Юрась Свірка быў узнагароджаны медалём, Ганаровай граматай і граматамі Вярхоўных Саветаў БССР і Літоўскай ССР. За зборнік жа паэзіі "Узаемнасць" паэт быў узнагароджаны літаратурнай прэміяй імя Аркадзя Куляшова.
Пісьменніка не стала ў 2010 годзе, але яго вершы з задавальненнем чытаюцца і зараз. На працягу сваёй актыўнай творчай дзейнасці Юрась Свірка выдаў 15 кніг паэзіі, якія зараз з'яўляюцца сапраўднай класікай беларускай літаратуры.
Чытайце лірычныя вершы беларускага паэта ў юбілейнай падборцы Sputnik.
© Sputnik / Игорь КожевниковЛюблю я ціхую паэзію, / Дзе не крычаць і не шумяць...
Верующий держит свечу во время молитвы в храме Успения Пресвятой Богородицы - Sputnik Беларусь, 1920, 05.05.2023
Люблю я ціхую паэзію, / Дзе не крычаць і не шумяць...

* * *

Люблю я ціхую паэзію,
Дзе не крычаць і не шумяць.
Удумліва, а не гарэзліва
Душу умее высвятляць.

Люблю я ціхую… Разважліва
Яна вядзе душэўны лад.
I слова кожнае узважвае,
Як россып залатых зярнят.

I словы пачуццём яднаюцца:
Іх вывярае дзень пры дні.
Яны пакорна прачынаюцца
I не маўчаць у цішыні.

Здаецца, сам такою дыхаю,
I верна ёй хачу служыць.
Дык хто ж яе абразіў: ціхаю
Назваць таго, хто не крычыць.

© Sputnik / Максим Блинов / Перайсці ў медыябанкI нават асцярожныя бабры / Валтузяцца спакойна на плаціне...
Бобр. Архивное фото - Sputnik Беларусь, 1920, 05.05.2023
I нават асцярожныя бабры / Валтузяцца спакойна на плаціне...

Прырода давярае чалавеку

Здаецца, пасвятлела у бары,
Пабагацелі тоні, азярыны.
I нават асцярожныя бабры
Валтузяцца спакойна на плаціне.

Над лугам росным зведзены кругі –
Знаходзяць качкі завадзь лугавую,
Ніжэюць недаверу берагі –
Дамоўленасць разумная пануе.

I гэтаму яднанню, дабраце
Накукавалі шмат вякоў зязюлі.
Гняздзечка грэе пташка у кусце,
Зубры на поплаў выгналі касуляў.

Чысцеюць плёсы возера, ракі,
Спакоем, цішынёй прырода дыша.
На чыстай гладзі плаваюць чыркі,
He ломяць крыллем спуджаную цішу.

Спяваюць птушкі, не баіцца звер,
Як бы не чулі выстралаў спрадвеку.
Забыўшыся на страх і недавер,
Прырода давярае чалавеку.

© Sputnik / Альфрэд МікусАдыходжу я ад вёскі, адыходжу. / Як падумаю, / Дык сэрца зашчыміць...
Вёска Свяцілавічы - Sputnik Беларусь, 1920, 05.05.2023
Адыходжу я ад вёскі, адыходжу. / Як падумаю, / Дык сэрца зашчыміць...

* * *

Адыходжу я ад вёскі, адыходжу.
Як падумаю,
Дык сэрца зашчыміць.
Гэту страту адчувае, мусіць, кожны,
Гэта страта, мусіць, кожнаму баліць.

Хоць любоў мая да вёскі не старэе,
Толькі ўсё ж мае гады не там бягуць.
Прыязджаю,
Калі мама прыхварэе
I пляменнікі у армію ідуць.

Для цябе я –
Адыходнік твой нязлоўны,
Прызнаюся табе, вёска, не хлушу…
Заглядаю я у вёску, як у слоўнік,
Каб упэўніцца, што правільна пішу.

© Sputnik / Борис КавашкинЁсць матчына любоў. / Ты ёй аддзячыш. / Яна табе душу ўсю аддае...
Мама с дочкой дома во время игры - Sputnik Беларусь, 1920, 05.05.2023
Ёсць матчына любоў. / Ты ёй аддзячыш. / Яна табе душу ўсю аддае...

Ёсць матчына любоў

Ёсць матчына любоў,
Яе не зблытай
З ніякай, бо няма нідзе такой –
Пяшчотнай, бескарыслівай, адкрытай.
Шчаслівы ты, пакуль яна з табой.

Ёсць матчына любоў.
Яна будзіла
На золку, каб радоўку не праспаць.
I невядома мне, якая сіла
Магла з пасцелі цёплай падымаць.

Ёсць матчына любоў.
З ёй забываеш
I крыўду, і бяду, і гузакі.
Яе цяпло да скону адчуваеш,
Як дотык добрай ласкавай рукі.

Ёсць матчына любоў.
Яна спрадвеку
Была, як спадарожніца жыцця.
Ці прыгажун ты будзеш, ці калека –
Ты для яе – любімае дзіця.

Ёсць матчына любоў.
Ты ёй аддзячыш.
Яна табе душу ўсю аддае.
З дзявочаю, мужчынскай і дзіцячай
Ніколі ты не зблытаеш яе.

Ёсць матчына любоў.
Яна нам свеціць
I ў блізкай, і ў далёкай старане.
I колькі б я ні жыў на гэтым свеце,
Любі адною – матчынай! – мяне.

© Sputnik / Альфред МикусЯны ўвабралi звон крынiц, / Шум лесу i дыханне ночы…
Рассвет на Ислочи - Sputnik Беларусь, 1920, 05.05.2023
Яны ўвабралi звон крынiц, / Шум лесу i дыханне ночы…

Словы

У нас сваiх хапае слоў
Крамяных, росных, васiльковых
Ад мурагоў i ад лясоў,
Ад светлых высяў жаўруковых.

У нас хапае слоў сваiх
(Іх пазычаць няма патрэбы)
Ад чыстых даляў веснавых,
Ад глыбiнi улетку неба.

Сваiх хапае слоў у нас
Суровых, мужных, як яднанне,
Яны гучаць у грозны час
I заклiкаюць на змаганне.

У нас хапае слоў такiх
Чысцюткiх, ядраных, як ранне.
Яны выказваюць услых
Пяшчоту, ласку i каханне.

Хапае слоў i гаманкiх,
I мяккiх, як у лузе травы,
І, чуйна слухаючы іх,
Запамінай не для забавы.

У нас хапае рэдкiх слоў,
I палюбi ты iх бязмежна.
Яны ад чысцінi снягоў
I ад пялёсткаў беласнежных.

Яны ўвабралi звон крынiц,
Шум лесу i дыханне ночы…
Ад лiўняў i ад навальнiц –
Грымяць, iскрацца i шапочуць.

Журыцца ўмеюць i звiнець,
Спяваць у шумным карагодзе.
Iх трэба сэрцам разумець
І ўмець знаходзіць у народзе.

© Sputnik / Алексей ДаничевЛес прачынаецца на досвітку / Ад хрусту шышак пад нагой...
Лес весной - Sputnik Беларусь, 1920, 05.05.2023
Лес прачынаецца на досвітку / Ад хрусту шышак пад нагой...

Лес прачынаецца на досвітку

Лес прачынаецца на досвітку
Ад хрусту шышак пад нагой.
I аж сцінаецца ад дотыку
Нажа да крохкасці грыбной.

Спаткайся з раніцаю сіняю,
Калі туман у верасах.
Спяшайся сцежкаю ласінаю,
Калі грыбны адчуеш пах.

Лес добры.
I да ўсіх ён – з літасцю.
He возьме грубасці рубеж.
Ён дзеліць скарб па справядлівасці:
Руплівым – больш,
Санлівым – менш.

Настроіць лес
Цябе на музыку
Баравіковаю парой,
Калі ты сам –
Карэньчык вузенькі
Яго сістэмы карнявой.

© Sputnik / Нина Зотина / Перайсці ў медыябанкСтамлёна не ўздыхае нават мора...
Шторм в море - Sputnik Беларусь, 1920, 05.05.2023
Стамлёна не ўздыхае нават мора...

* * *

Далёка мы ад дому. Хоць бы слова
Пачуць і супакоіцца душой.
Прыснілася:
He чую роднай мовы,
Мне цяжка гаварыць не на сваёй.

Хачу спытаць,
Адкуль такое гора.
Як на збавенне да людзей бягу.
Яны ж – праходзяць міма, не гавораць,
Спрабую закрычаць, ды не магу…

Прачнуўся.
Быццам вымерла прастора.
Заслухаўся начною цішынёй.
Стамлёна не ўздыхае нават мора,
Іскрыцца толькі зорка над гарой.

Нагрэтая зямля адпачывае.
Дачушка спіць.
Што сніцца ёй, малой?
Як рад я, што са мной душа жывая
Карэньчык роду, нацыі маёй!

© Sputnik / Андрей КачураУсе каменні беражэ, / I кожны у яе на ўліку...
Озеро Байкал - Sputnik Беларусь, 1920, 05.05.2023
Усе каменні беражэ, / I кожны у яе на ўліку...

Рачная калыханка

Рачулка, я хачу пачуць
Тваё імя.
Маўчыць лясная.
Нібы забыла, як завуць.
I, мусіць, трудна ўспамінае.

А колькі год табе, скажы?
He адказала мне нічога.
Булькоча штосьці і бяжыць,
Хапае клопату рачнога.

Відаць, што ёй не да мяне,
Каменне мякка абцякае,
I не злічыць яго на дне,
Нібы насыпана вякамі.

Я падышоў яшчэ бліжэй.
Маленькіх – шмат і менш – вялікіх,
Усе каменні беражэ,
I кожны у яе на ўліку.

Усіх кранулася, хаця
На дне ніхто іх не турбуе.
Каменьчык кожны, як дзіця,
Перамываючы, цалуе.

А думкі ткуцца у цішы
I грэюць ласкаю сваёю.
Ляжаць спакойна галышы,
Паспавіваныя вадою.

Занята імі дацямна.
I што яны жывыя, верыць.
Булькоча песню ім яна
На мове жвіру і аеру.

Яна не ўмее спачываць.
Як маці, з вечара да ранку
Ім не стамляецца спяваць
Рачную песню-калыханку.

Таксама на Sputnik:
Лірычны шлях Алеся Бачылы: "Мне лепей ад роднага краю нічога на свеце няма..."
Паэзія жыцця Змітрака Бядулі: "Пад сонцам грэліся бярозы у белым тонкім палатне…"
Любоўная лірыка Аркадзя Куляшова: "Бывай, абуджаная сэрцам, дарагая…"
Стужка навiн
0