Што за свята — Самайн?
Самайн для кельцкага менталітэту свята асноватворнае, гэта практычна старадаўні Новы год. Кельты з большага былі больш жывёлагадоўцамі, чым земляробамі — яны спрадвеку займаліся развядзеннем авечак і іншай рагатай хатняй жывёлы. Адпаведна і каляндар у іх быў жывёлагадоўчы.
"Людзі рабілі запасы на зіму ў гэтую пору года і ладзілі вялікі забой жывёлы. А паколькі падчас забою станавілася шмат ежы, то ўся цырымонія праходзіла на фоне грандыёзнага балю, і ладзілі свята жывёлагадоўчага ўраджаю", — распавёў Шыраеў.
"Адпаведна, Самайн — гэта свята, калі забіваюць лішнюю жывёлу, якую не будуць зімой карміць прызапашаным сенам, і пакідаюць толькі тых, хто будзе пладзіцца. Пакідаюць самых жыццяздольных, маладых, дужых", — патлумачыў гісторык.
Сам Самайн адыбваецца ў ноч з 31 кастрычніка на 1 лістапада. Але свята адзначалася тры дні да і тры дні пасля гэтай даты. І ўжо пасля 1-га лістапада надыходзіў час зімы — цёмны час года.
"Ёсць светлы час года — час Сонца і цёмны час — час Месяца. Гэта дзве магістральныя кропкі для кельцкага календара: Бельтайн (у ноч на 1-е мая) і Самайн — у ноч на 1-е лістапада, калі адкрываюцца вароты паміж сусветамі, і можна сустрэць розных чароўных істот з пагоркаў", — распавёў гісторык.
Самайн — прататып Хэлоўіна?
Суразмоўца Sputnik адзначыў, што Хэлоўін без сумнёваў з'яўляецца паслядоўцай Самайна, але раней ён не быў такім дэманічным і ніякіх бесаў і пачвараў у ім не прысутнічала.
"Свята пачало зацямняцца намаганнямі каталіцкага духавенства. Ірландскія манахі, да таго, як яны сталі каталікамі, былі больш лаяльныя да праяваў рэлігіі і ўсё паганства прымушалі служыць на карысць сабе. Але пасля расколу царквы, калі дзесяціну сталі ў Рым адлічваць, уніфікацыя стала жорстка пераследваць і дэманізаваць усіх чароўных істот, што былі ў паганцаў першапачаткова", — распавёў Шыраеў.
Так атрымалася, што сіды, якія з'яўляліся багамі паганцаў-кельтаў, паступова сышлі з твару зямлі праз пагоркі, яны зніклі, а некаторыя адплылі на захад, на чароўныя выспы блажэнных, і цяпер у Ірландыі іх днём з агнём не знойдзеш.
"У сувязі з абнаўленнем каталіцкай царквы, паганскія богі — выдатныя чалавекападобныя істоты — сталі памяншацца ў памеры, і цяпер сідамі стаў называцца маленькі народзец, не гледзячы на тое, што некалі яны былі багамі, потым напаўбагамі, потым проста людзьмі і паступова ператварыліся ў лепрыконаў", — расказаў суразмоўца.
Ну а феі — чароўны народ з цалкам высакарослых чароўных істот, якія ніколі не паміраюць і ніколі не старэюць, калі іх не забіваць халодным жалезам, — ператварыліся ў лятучых матылькоў і фізічна зменшыліся. "Такім жа чынам усе гэтыя чэрці, дэманы і іншыя істоты з'явіліся, як ні дзіўна, праз уплыў рымска-каталіцкай царквы", — дадаў гісторык.
Гарбуз жа — сімвал сучаснага Хэлоўіна — прыдумка даволі позняя, а ў свята Самайн не было ніякага спецыяльнага апекуна і ніякага знака.
Як Самайн святкавалі старажытныя кельты
Старажытныя кельты амаль увесь час жылі ў стане вайны, таму і святкавалі Самайн з абільным пірам, каб наесціся ўдоваль. Кельты білі жывёл, тут жа пачыналі смажыць, вяліць, капціць і есці шмат мяса. І ва ўсёй Ірландыі на гэтыя дні ўсталёўваўся мір.
"Наогул, кожнае старажытнае свята было звязана з абільным пірам, таму што людзі вельмі рэдка наядаліся ў тыя часы. Нам сёння гэта складана зразумець", — адзначыў суразмоўца.
Таксама падчас свята ва ўсёй Ірландыі тушылі агні — агні ачагоў, асвятляльнікі, усё, што давала святло. "Надыходзіў час новага года, новага агню, які здабывалі трэннем, запальвалі паходні і разбягаліся па навакольных вёсках, і гэты агонь з рук у рукі перадавалі і ад гэтага новага маладога агню запальвалі ўсе агні".
Яшчэ ў гэтую ноч было прынята варажыць, бо ніякае паганства без варажбы не існуе.
Якое дачыненне кельты маюць да Беларусі
Шыраеў лічыць, што кельцкая культура, наколькі б яна ні была далёкая геаграфічна, усё роўна культура роднасная, індаеўрапейская, і яна нам зразумелая. Ва ўсялякім выпадку, мы значна бліжэй да ірландцаў, чым да якога-небудзь афрыканскага племені.
"Прарадзіма кельтаў змяшчаецца недзе ва ўсходняй і цэнтральнай Еўропе. І, напрыклад, ва Украіне, на поўдзень, яны жылі ў поўны рост і на тэрыторыі той жа Польшчы. На тэрыторыі Беларусі няма такіх помнікаў, але ўсё роўна гэта побач, усё роўна гэта нейкі роднасны народ", — распавёў суразмоўца Sputnik.
"Людзі часам нават з прэтэнзіяй бываюць: "Што гэта вы тут святкуеце не нашыя святы!". Але нешта я гэтых людзей на Масленіцу не назіраю. Але трэба абавязкова пакрычаць: "Гэта не наша свята!". Вось, да прыкладу, Дзень святога Патрыка. Ён жа раўнаапостальный святы. Іншая справа, што зусім ужо шалець падчас свята не трэба."
Гісторык лічыць, што важна разумець той факт, што кельцкая культура — гэта еўрапейская культура, і не настолькі чужая нам, як можа падацца. Яе прасцей зразумець нашай цывілізацыі ў культурным плане.
Што адбудзецца у Батанічным садзе
Аляксей Шыраеў адзначыў, што для святкавання першага Самайна ў Беларусі быў абраны менавіта Батанічны сад таму, што само свята звязана з цыклам прыроды, і святкаваць яго звонку дамоў, вядома, натуральна. Зборышча выдатных людзей у адным месцы ў гэты час таксама больш чым апраўдана, таму што аднаму чалавеку ў Самайн знаходзіцца страшна.
"Гэтае свята не для адзінокіх людзей. А каб разам не баяцца наступу цёмнага часу, гэтай самай цёмнай ночы ў годзе, трэба абавязкова збівацца разам, у кампанію, і ўсім разам абараняцца ад незразумелага", — дадаў суразмоўца.
Са слоў вядоўцы фестывалю, арганізатараў мерапрыемства ў першую чаргу цікавіць не рэлігійны аспект, а культурна-гістарычны. А адзначыць свята плануюць, як і ў далёкай Ірландыі: з традыцыйнымі гульнямі, з традыцыйнай музыкай, танцамі, ваенна-гістарычнымі весяленнямі.
Свята старажытнай кельцкай культуры Самайн пройдзе ў Батанічным садзе 28 кастрычніка; пачатак у 11:00; кошт квіткоў — 6 рублёў.
