У адыходзячым годзе, нягледзячы на пандэмію каронавіруса, будаўніцтва Саюзнай дзяржавы працягнулася: Расіі і Беларусі ўдалося значна прасунуцца ў пытанні адмены роўмінгу, на працягу года ішла праца па 12 "саюзных" праграмах, вялікай падзеяй стала адкрыццё Ржэўскага мемарыяла Савецкаму салдату, завяршылася "музеефікацыя" Брэсцкай крэпасці.
Дзяржаўны сакратар Саюзнай дзяржавы Рыгор Рапота ў інтэрв'ю РІА "Новости" распавёў, чаму ўсё ж да канца 2020 года роўмінг ўсё яшчэ не будзе цалкам адменены, як ідзе справа з коштамі на энерганосьбіты і якія перспектывы ў праекта высакахуткаснай чыгуначнай магістралі з Санкт-Пецярбурга ў Гамбург праз Беларусь.
Аб выніках года
- Якія вынікі "саюзнага" будаўніцтва можна падвесці ў 2020 годзе? Праца па якіх "дарожным картах" актывізаваная?
- Пандэмія закранула не ўсе сферы дзейнасці, а тыя, якія патрабуюць масавых зносін. Да прыкладу, не адбыліся фестывалі, Спартакіяда, традыцыйная "кадэцкая змена". У астатнім праца ішла, часам нават больш актыўна, чым у звычайны час.
У 2020 годзе ў рабоце было 12 праграм Саюзнай дзяржавы. Іх рэалізацыя ішла ў поўным аб'ёме, як звычайна. Навукова-даследчая, канструктарская праца вядзецца ў цішы лабараторый, так што ўсё было нармальна.
Па выніках года дзве праграмы завершаны. Кожная па-свойму ўнікальная. Адна з іх - "Аўтаэлектроніка", па стварэнні сродкаў аўтаматычнага круіз-кантролю для вялікагрузных аўтамабіляў. Гэта сур'ёзная навуковая праблема для працы тэхнікі ў экстрэмальных умовах.
І другая праграма - "Тэхналогіі-СД" - якая мае на мэце стварэнне спецыфічных сродкаў электронікі, якія выкарыстоўваюцца на касмічных апаратах. Вельмі запатрабаваная распрацоўка, вынікі якой ужо цяпер, "прама з колаў", знаходзяць сабе прымяненне.
У адыходзячым годзе, нягледзячы на тое што Савет міністраў Саюзнай дзяржавы ні разу не збіраўся, было, тым не менш, прынята 18 рашэнняў. У нас адпрацаваны механізм прыняцця рашэнняў у рабочым парадку, і мы ім актыўна карыстаемся з тым, каб працэс не спыняўся. Асабістых зносін было, вядома, менш, але, спадзяюся, мы іх папоўнім пасля заканчэння пандэміі.
У гэтым годзе быў шэраг знакавых падзей. У нас завяршыўся капітальны рамонт, рэстаўрацыя і "музеефікацыя" Брэсцкай крэпасці. Створана сур'ёзная, сучасная музейная экспазіцыя. Над ёй працавалі спецыялісты з Санкт-Пецярбурга, кампанія "Неўскі баталіст" - адна з лепшых у гэтай вобласці ў Расіі.
Брэсцкую крэпасць як музей неабходна не толькі пастаянна падтрымліваць, але і напаўняць ў адпаведнасці з сучаснымі магчымасцямі і тэндэнцыямі развіцця музеяў.
Вы ўжо ведаеце, што быў узведзены і адкрыты Ржэўскі мемарыял Савецкаму салдату. Для нас гэта была таксама вялікая падзея. Саюзная дзяржава не толькі выдзеліла сродкі на яго стварэнне, але і актыўна ўдзельнічала ва ўсіх этапах - ад ідэі да рэалізацыі праекта. Народныя ахвяраванні, істотны ўнёсак прыватнага бізнесу сведчылі пра тое, што мемарыял патрэбны і важны для людзей. Таму так важна было ўсё зрабіць якасна і ў тэрмін. Летам кожны дзень пакланіцца Ржэўскаму салдату прыязджалі да 5 тысяч чалавек.
Уся тэрыторыя Ржэўскага мемарыяла будзе далей развівацца ўжо па адзінай канцэпцыі, якую мы чакаем ад кіраўніцтва Цвярской вобласці.
У гэтым годзе на тэрыторыі Расіі беларускія інвестары працягвалі будаўніцтва двух вялікіх заводаў. Кампанія "Амкадор" мае намер выпускаць дарожную тэхніку і тэхніку для перапрацоўкі лесу. Адзін завод у Бранску, іншы ў Петразаводску. Прычым яны ўжо выпускаюць прадукцыю.
Мы працягвалі прапрацоўваць ідэю будаўніцтва высакахуткаснай магістралі Санкт-Пецярбург - Гамбург. Прамежкавы вынік зводзіцца да таго, што ўсе патэнцыйныя партнёры прызналі важнасць і неабходнасць такога праекту. А гэта нямала. Зараз справа за рэалізацыяй.
І, нарэшце, знакавая падзея, якая будзе асоба адфіксаваная ў 2021 годзе. Вызначаны кандыдаты ў лаўрэаты прэміі Саюзнай дзяржавы ў галіне навукі і тэхнікі. Яе ўручаць у першы раз 2 красавіка ў Дзень яднання. У нас ёсць такая прэмія ў галіне культуры, цяпер яе дапоўніць прэмія ў сферы навукі і тэхнікі.
Пра саюзны парадак дня
- Ці ёсць верагоднасць, што да канца года будзе вырашана праблема з коштам на энэрганосьбіты? Ці прасоўваецца праца па гарманізацыі падатковага заканадаўства?
- Трэба адразу абмовіцца, што па гэтым пытанні ідуць перамовы на міжурадавым узроўні. І ці будзе яно вырашана да канца года, залежыць не ад Пастаяннага Камітэта Саюзнай дзяржавы. Наяўныя на сёння дамоўленасці распаўсюджваюцца толькі на бягучы год. Быў кошт 127 долараў за тысячу кубічных метраў газу. Якім ён будзе ў новым годзе, залежыць ад вынікаў перамоваў. Засталося два тыдні, пачакаем.
- Як ідэя гэта прагучала на фоне тых эмоцый, якія ўзніклі пры выглядзе такога грандыёзнага будынка як БелАЭС: "А чаму б нам не пабудаваць яшчэ такую? Давайце падумаем над гэтым". Цяпер ідэя ўзвядзення другой АЭС знаходзіцца толькі на этапе "падумаем".
Наогул, атамная энергетыка - гэта будучыня. Можа быць, гучыць парадаксальна, асабліва пасля Чарнобыля, але пры нармальнай бяспечнай працы для экалагічнага становішча лепш нічога не прыдумаеш. Ніякіх выхлапаў, ніякіх вугляродных і вылучэнняў, нічога. Адзінае - пытанне пахавання адходаў.
- У заходняй прэсе праходзілі публікацыі нібыта пра намер Масквы стварыць "звышдзяржаву" з Саюзнай дзяржавы. Што Вы маглі б адказаць на падобныя здагадкі?
- Гэта проста нейкія фантазіі. Мы маглі б працаваць над любой задачай, але такую нам ніхто не фармуляваў - ствараць нейкую "звышдзяржаву".
Аб адмене роўмінгу
- Не раз анансавалася да канца 2020 года адмена роўмінгу. Ці адбудзецца гэта?
- Не думаю, што да канца года гэтае пытанне будзе канчаткова вырашана. Па меры яго рашэнні ўзнікаюць новыя тэхнічныя і фінансавыя праблемы, але рух ёсць, і ён заключаецца ў тым, што цяпер роўмінг ужо працуе па значна зніжаных тарыфах.
Зараз глядзяць, як гэта ўсё адбіваецца на эканоміцы удзельнікаў. Трэба набрацца цярпення менавіта для таго, каб не абрынуць сістэму сувязі. Даводзіцца ўлічваць інтарэсы як абанентаў, так і пастаўшчыкоў паслугі.
Роўмінг будзе адменены, мы гэтую тэму трымаем на кантролі, пытанне нязменна стаіць на парадку дня Групы высокага ўзроўню. Яна, спадзяюся, правядзе сваё пасяджэнне да канца года.
На чарговым пасяджэнні Савета міністраў таксама будзе заслухана пытанне аб адмене роўмінгу, усе ўдзельнікі працэсу здадуць справаздачу перад урадамі аб праведзенай працы.
- Гэта значыць, у гэтым пытанні ўсё ўпіраецца ў тэхнічныя моманты?
- У тэхнічныя, фінансавыя і юрыдычныя... Праблемы ёсць, але яны не непераадольныя. На чаканае пытанне "калі" я пакуль адказаць не магу. Пакуль мы гаворым пра дынаміку, прычым станоўчую.
Аб развіцці чыгуначных маршрутаў
- На якім этапе зараз праект высакахуткаснай чыгуначнай магістралі з Санкт-Пецярбурга ў Еўропу праз Беларусь? Калі мы зможам скарыстацца гэтым маршрутам?
- Мы зараз на такой стадыі прапрацоўкі праекта, калі наогул усе, якія маюць да гэтай тэмы стаўленне ведамства, міністэрства, спецыялісты, эксперты павінны прыйсці да адзінага меркавання. Ёсць розныя пункты гледжання, але галоўнае, што ніхто не пярэчыць самой ідэі. Іншая справа - як яе ажыццяўляць, якую бізнес-мадэль выбіраць, якім мусіць быць фінансаванне - пытанняў узнікае шмат. Калі на чалавека звальваецца такая ідэя - коштам у 40 млрд еўра - то задумаешся, дзе іх браць, як гэта наогул усё рабіць, ці гатовыя мы да такога маштабнага праекту. Але гэта нармальны працэс: ідэя авалодвае масамі.
А такія дарогі патрэбныя. Без іх мы катастрафічна адстанем ад таго, што робіцца ў свеце ў транспартнай сферы. Для Расіі з яе велізарнай тэрыторыяй такое адставанне недапушчальна. Зараз у Кітаі, да прыкладу, 30 тысяч км высакахуткасных дарог, уся Еўропа пакрыта сеткай - не ў такой колькасці, вядома, але там і неабходнасць менш... І ў Францыі, і ў Італіі, і ў Іспаніі высокаразвітая сетка авіязносін, добрых аўтастрад, і, тым не менш, да гэтага дадаліся яшчэ і высакахуткасныя дарогі, якія забяспечваюць хуткую дастаўку пасажыраў.
У ЗША, дзе ў канцы XIX стагоддзя працягласць чыгунак была ў тры разы больш, чым мы маем цяпер, выдатныя аўтастрады, аэрапорты ў кожным штаце і ў кожным буйным горадзе. І пры гэтым амерыканцы таксама працуюць над праектам ВСМ Далас-Х'юстан, а таксама плануюць мадэрнізаваць чыгуначнае паведамленне на Усходнім ўзбярэжжы.
ВСМ - гэта рухавік тэхнічнага прагрэсу. Відавочнай ісцінай з'яўляецца тое, што інфраструктура - першы фактар развіцця ўсяго: і эканомікі, і сацыяльнай сферы.
Разуменне неабходнасці гэтага праекта ёсць, і гэта дае надзею, што ён будзе рэалізаваны.
Гэтая тэма прымаецца ў РЖД, у іх ёсць свае вялікія перспектыўныя кірункі - Усход-Захад, Кітай-Еўропа. Наш праект можа стаць як раз часткай гэтай агульнага задумы. Ёсць разуменне ва ўрадзе РФ, ва ўрадзе Беларусі, на экспертным узроўні і ў бізнес-супольнасці ў Германіі і ў Польшчы. Таму трэба ўсё прывесці ў рух, заснаванае на дакладнай арганізацыйнай структуры. Цяпер займаемся гэтым.
Працягласць ВСМ плануецца у 2 480 км. Асаблівасць гэтага праекта заключаецца ў тым, што ён не толькі пасажырскі, але і грузавы. У гэтым таксама закладзены пэўны тэхналагічны выклік. Наш бізнес вельмі зацікаўлены: гэта і дастаўка грузаў, і вытворчасць чыгуначнага рухомага саставу, і развіццё турызму.
Патрэбныя палітычная воля і арганізацыйныя мерапрыемствы. Мы не сустракаем нейкага супраціву. Ёсць інэрцыйнасць мыслення, зусім верагодная для тых, для каго гэтая ідэя новая, яны павінны яе асэнсаваць, зразумець перавагі. Бо калі ўзнікаюць такія дарагія праекты, людзі праяўляюць натуральную асцярожнасць.
На апошнім пасяджэнні Групы высокага ўзроўню ў кастрычніку была выказана адзінадушная падтрымка гэтаму праекту.
- Гэта будзе прыватны праект?
- Гэта будзе карпаратыўны праект, у якім асноўнымі акцыянерамі павінны быць прыватныя бізнес-структуры. Яны могуць быць і з дзяржаўным капіталам, але пры гэтым павінны быць самастойнымі акцыянернымі таварыствамі. Атрымліваецца так, што гэта будзе еўрапейскі праект з рэгістрацыяй у адной з краін Еўропы. І гэтая карпарацыя павінна далей кіраваць праектам, а дзяржава ім дапамагаць.
- А ці не баіцеся вы, на фоне антырасійскай санкцыйнай рыторыкі ў Еўропе, супраціву гэтаму праекту?
- Ніякі праект не мае шанцаў на рэалізацыю, калі няма зацікаўленасці ўсіх удзельнікаў. У дадзеным выпадку мы даем магчымасць кожнаму з удзельнікаў атрымаць сваю выгаду - гэта, па-першае. Па-другое, гэта праект не расійскі, не беларускі, гэта праект еўрапейскі. Але запусціць высакахуткасную дарогу праз Беларусь і Расію без удзелу Расіі і Беларусі немагчыма, гэтак жа як без Германіі і Польшчы. Усе павінны паглядзець на сваю выгаду. Калі нехта скажа, што не, мы гэтага не хочам, то так таму і быць, станем шукаць іншыя праекты аналагічнай ўласцівасці.
У рэшце рэшт, трэба ж калісьці супрацоўнічаць і аб'яднаць намаганні ў стваральнай дзейнасці.
Аб праектах у Арктыцы
- Раней вы казалі пра тое, што Саюзная дзяржава вядзе перамовы з міністэрствам па развіцці Далёкага Усходу і Арктыкі РФ, а таксама з Расатамам па стварэнні навуковага кластара ў Арктычным рэгіёне. Што гэта за праект, на якой ён стадыі, якія мэты?
- Асваеннем Арктыкі ў Расіі займаюцца адпаведныя ведамствы. Мы хочам зрабіць свой унёсак у гэтую справу. Мы гатовыя дапамагчы маладым навукоўцам перш за ўсё, інжынерам, тэхнікам, якіх цікавіць укараненне іх навуковых распрацовак, прыдатных для экстрэмальных умоў нізкіх тэмператур. Хочам сабраць усе іх навуковыя прапановы і "запусціць іх у Арктыку", каб яны там працавалі. Гэта значыць пад эгідай Саюзнай дзяржавы мы ствараем інавацыйны цэнтр для распрацовак, прыдатных для выкарыстання ў арктычнай зоне. Плюс працуем над прыцягненнем інвестыцый.
Я нават паглядзеў праект Ілона Маска Hyperloop з пункту гледжання выкарыстання ў арктычнай зоне. Іншая справа, ці захоча ён з намі ўзаемадзейнічаць... Можна нешта ў гэтым духу і самім прыдумаць.
- Вы хочаце прапанаваць Ілону Маску супрацоўнічаць?
- Цалкам відавочна, што труба Hyperloop зможа працаваць і ва ўмовах Арктыкі. Пра Маска мы загаварылі ў кантэксце таго, што для Арктыкі патрэбныя наватарскія падыходы. А цікавых напрацовак шмат ўсюды: у Расіі, і ў Беларусі, і ў іншых краінах. У Арктыцы ёсць, дзе разгарнуцца з распрацоўкамі, з вынаходствамі.
Пра бліжэйшыя планы
- Калі пройдзе наступнае пасяджэнне Групы высокага ўзроўню (віцэ-прэм'еры), Саўміна Саюзнай дзяржавы (прэм'еры), Вышэйшага дзяржсавета (прэзідэнты)?
- ГВУ павінна быць у гэтым годзе. Яна была адкладзеная па тэхнічных прычынах, але, думаю, да Новага года мы яе зробім.
Што тычыцца пасяджэння Савета міністраў, то мы яго чакаем. Такое жаданне ёсць ва ўсіх. Але даты яшчэ не вызначаны.
Таксама і з Вышэйшым Дзяржсаветам: дата пакуль не вызначана.
- А які парадак дня гэтых пасяджэнняў?
- Па-першае, неабходна зацвердзіць бюджэт. Хоць бюджэтныя пытанні мы можам вырашаць без сустрэч, у завочным парадку - рассылаем дакументы, выносім пытанне на Парламенцкі сход Саюзнай дзяржавы. Па-другое, падводзяцца вынікі года і зацвярджаюцца задачы на перспектыву.
- Стварэнне Саюзнай дзяржавы прадугледжвае прыняцце Канстытуцыйнага акту. Пры гэтым Расія і Беларусь захаваюць свой суверэнітэт. Ці пачалася ўжо распрацоўка такой адзінай Канстытуцыі? Ці пра гэта яшчэ занадта рана казаць?
- Рана. Калі пачытаць Дамову аб стварэнні Саюзнай дзяржавы, там выразна напісана, што фарміраванне СД праходзіць у некалькі этапаў: ствараецца адзіная эканамічная, сацыяльная, транспартная прастора, прымаецца адзіная прамысловая палітыка, гарманізаваная або адзіная падатковая палітыка, і г.д. Фіналам ўсяго гэтага можа стаць Канстытуцыйны акт Саюзнай дзяржавы.
Прычым пытанне захавання суверэнітэту кожнай краіны абумоўленаы ў самым пачатку, ён нават не абмяркоўваецца.
У нас не вырашаны да канца папярэднія пытанні, якія павінны папярэднічаць гэтаму заключнаму этапу. Штосьці вырашана, штосьці не. Адзіная эканамічная прастора да канца не сфарміраваны, адзіная прамысловая палітыка толькі фармуецца. Адзіная транспартная прастора не створана. Калі б у нас была адзіная энергетычная палітыка, то не было б размоў пра кошты на газ, на нафту кожны год. Усё б вырашалася па-іншаму, у рамках адзінай узгодненай палітыкі, якая б працавала на многія гады наперад.
- Якія ў Саюзнай дзяржавы планы на 2021 год?
- Наступны год - гэта год Аляксандра Неўскага. Яго гісторыя цесна звязана з Беларуссю. Ён ажаніўся на ўнучатай пляменніцы Еўфрасінні Полацкай - самай шанаванай беларускай святой. І звалі яе Аляксандрай. Калі заключалі гэты шлюб, быў падпісаны саюзны дагавор паміж яе бацькам і Аляксандрам Неўскім. Такім чынам, можна лічыць, што гэта быў першы дагавор Саюзнай дзяржавы.
Мы плануем надаць гэтай падзеі асаблівае гучанне. Галоўнае, ёсць, што паказаць з гістарычнага пункту гледжання. Заручыны былі ў Віцебску, яны ажаніліся ў Цвярской вобласці, пахавана Аляксандра ва Уладзіміры.
Хочам надаць гэтай акалічнасці асаблівае значэнне, у тым ліку і на "Славянскім базары", які пройдзе ў ліпені. Шэраг мерапрыемстваў, прысвечаных гэтай падзеі, плануем правесці ў Дзень Саюзнай дзяржавы на "Славянскім базары". Арыентуемся больш за ўсё на праваслаўную моладзь, студэнтаў і валанцёраў-гісторыкаў. Магчыма, правядзем з іх удзелам канферэнцыю, хутчэй за ўсё, на нашай традыцыйнай пляцоўцы - у сядзібе Іллі Рэпіна пад Віцебскам.
Мы ў дыялогу з Рускай Праваслаўнай Царквой, паглядзім, як усё разам злучыць і прыцягнуць увагу грамадскасці да гэтай першай Саюзнай дамовы паміж Расіяй і Беларуссю. Традыцыя - добрая аснова для таго, каб вызначыцца, з кім і як будаваць сваю будучыню.
