Дзмітрый Босак, Sputnik.
Макет першага штучнага спадарожніка Зямлі, якія пабываў у космасе, амартызацыйнае крэсла і гідракамбінезон Пятра Клімука, школьную парту, за якой сядзеў пілот, можна ўбачыць у самым "зорным" кутку краіны — аграгарадку Тамашоўка Брэсцкай вобласці.
Музей касманаўтыкі ў Тамашоўскай сярэдняй школе адкрыўся амаль 40 гадоў таму. У 2004 годзе прайшла яго рэканструкцыя. Увесь гэты час ён застаецца адзіным музеем такога кшталту ў Беларусі. Тут сабрана больш за дзвесце экспанатаў. У асноўным з архіва Пятра Ільіча.
"Уключыць" космас
Экскурсію праводзіць хавальнік Таццяна Жэлянюк. Музей складаецца з трох залаў. Першы — калідор, які імітуе выгляд праходу з ракеты на станцыю. Паспрабавалі ўзнавіць нават поручні, па якіх перасоўваюцца касманаўты. На сценах з аднаго боку мастацкія роспісы ў выглядзе сузор'яў, якія падсвятляюцца ўльтрафіялетам, з другога — гісторыя пазнання Сусвету ў малюнках і выявах лятальных апаратаў. А на іх партрэты беларускіх лётчыкаў — Герояў Савецкага Саюза.
"Калі Клімук першы раз убачыў, сказаў: "Даць бы бязважкасць, дакладна сябе адчуваў бы ў космасе". Але бязважкасць ў нас у іншай зале", — вяла далей Таццяна Уладзіміраўна.
Жанчына ўключае "пазаземныя" суправаджэнне: на столі з'яўляюцца імправізаваныя зоркі, гучыць касмічная музыка.
"Многія, хто пастаіць ў тым месцы, кажуць, што ўзнікае стан палёту", — паказала захавальнік на цёмны кут з макетам апарата "Спадарожнік-1" у натуральную велічыню і мініятурнага сучаснага спадарожніка.
У цэнтры залы знаходзіцца макет трохступеністага ракетаносьбіта СССР. У вітрынах ляжаць кнігі пра космас, на сценах вісяць фатаграфіі сучасных ракет, якія не так даўно перадаў Пётр Клімук. Асобныя плакаты прысвечаны "Гонару і славе" — лётчыкам-касманаўтам СССР і Расіі. Сярод іх партрэты трох беларусаў — Клімука, Уладзіміра Кавалёнка і Алега Навіцкага, і аўтографы, якія яны пакінулі ў 2014-м, калі наведвалі Тамашоўку.
Гідракасцюм, ежа і гармонік
Трэцяя зала — самая вялікая. Ён прысвечаны дзяцінству і юнацтву вядомага ўраджэнца вёскі і яго палётаў. У першай частцы экспазіцыі прадстаўлены некаторыя хатнія рэчы Пятра Ільіча, партрэт яго бацькоў Марфы Паўлаўны і Іллі Фёдаравіча, школьная парта, за якой сядзеў будучы касманаўт.
Побач у вітрыне усталяваны макет дома ў Камароўцы, дзе нарадзіўся двойчы Герой Савецкага Саюза. Зараз у ім жыве яго сястра Антаніна Ільінічна.
З іншага боку размяшчаецца макет старой драўлянай школы, у якой Клімук вучыўся. Яна таксама знаходзілася ў суседняй Камароўцы. Новая тамашоўская пабудавана ў 1971 годзе.
"У 2001-м на пяцідзесяцігадовы юбілей заканчэння школы сабраўся клас Клімука. З ім вучыўся Пётр Пракаповіч. Яны тады пацікавіліся, чым могуць дапамагчы школе. Мы папрасілі трохі яе адрамантаваць. Нам ўсю школу абнавілі", — сказала Таццяна Уладзіміраўна.
Са слоў жанчыны, не без удзелу былога кіраўніка Нацбанка Беларусі прайшла і рэканструкцыя музея. У 2013 годзе пасля паездкі да Клімука ў Маскву сюды прывезлі новыя экспанаты.
У іншай частцы залы — самыя эксклюзіўныя прадметы. На сцяне вісіць цяперашняе амартызацыйнае крэсла беларускага касманаўта, якое выліта па форме яго цела і ў якім ён здзейсніў адзін з трох палётаў.
У вітрыне ляжыць "сняданак, абед і вячэра" касманаўта ў герметычных упакоўках.
Побач за шклом — гідракасцюм, які ўжываецца пры пасадцы на ваду. Сярод экспанатаў ёсць пітной бочак, які выкарыстоўваюць у бязважкасці для пітва, расійская форма генерал-палкоўніка і нават гармонік, на якой Пётр Ільіч вучыўся граць песні.
"Кітайцы былі ў шоку"
Тамашоўку рэгулярна наведваюць дэлегацыі з розных краін. Таццяна Уладзіміраўна ўзгадвае, былі госці з Кітая, Японіі, Германіі, Даніі і іншых краін. Кожны год у вёску прыязджаюць дзеці — спартсмены з Санкт-Пецярбурга.
"Кітайцы былі ў шоку, калі ўбачылі школу і вёску, у сябе не маглі прыйсці. Іх вёскі і горада моцна ад нашых адрозніваюцца", — падзялілася захавальнік музея.
Па словах Таццяны Уладзіміраўны, раней на навагоднія святы ў Тамашоўку прыязджалі прадстаўнікі банкаў і дарылі школьнікам падарункі.
"Спыталі неяк у дзяцей: "Вы, напэўна, касманаўтамі ўсё быць хочаце?" А яны адказалі: "Не. Банкірамі і бізнесменамі". Прайшоў той час, калі ўсе марылі ў космас паляцець", — са шкадаваннем сказала Жэлянюк.
Некаторыя, прызнаецца захавальнік музея, думаюць пра гэта ў дзяцінстве, але з узростам спускаюцца на зямлю. Нягледзячы на гэта некалькі жыхароў Тамашоўкі ўсё ж паступалі ў лётнае. Родны брат Таццяны Уладзіміраўны, да прыкладу, скончыў Васількоўскі ваеннае авіяцыйна-тэхнічнае вучылішча пад Кіевам.
Клімука памятаюць больш, чым Кавалёнка
Вядомым земляком ў Тамашоўцы ганарацца. І музеем касманаўтыкі — не менш. З вокнаў школы бачны бюст Пятра Ільіча і самалёт — на такім жа лётчык трэніраваўся.
"Бюст ў нас дзесяць гадоў праляжаў, перш чым паставілі. Так не хацеў Клімук яго пры жыцці ставіць. Але пасля таго як у Брэсце ўсталявалі такі, мы яго ўсё ж угаварылі", — распавяла Таццяна Уладзіміраўна.
Космас у Тамашоўку пракраўся вельмі глыбока. Тут нават школа стаіць на вуліцы Гагарына, а рэстаран у цэнтральнай частцы так і называецца — "Космас". "У Беларусі такога няма нідзе. Пятра Ільіча ў нас памятаюць больш, чым Кавалёнка на сваёй радзіме", — заявіла яна.
