Мемарыяльныя шыльды, павешаныя ў памяць пра тых, хто жыў у мінскіх дамах, нярэдка суседнічаюць з рэкламнымі аб'явамі і нават... смеццевымі бакамі. Хто павінен сачыць за станам мемарыяльных дошак і як зараз выглядаюць некаторыя экспанаты, вырашыў высветліць карэспандэнт Sputnik.
У рэдакцыю звярнулася неабыякавая жыхарка Мінска, распавёўшы аб "абуральным выпадаку" непавагі да памяці герояў Вялікай Айчыннай вайны. Паводле яе слоў, праходзячы міма мемарыяльнай шыльды лётчыка-знішчальніка Андрэя Кулагіна, яна ўбачыла шмат рэкламы па суседстве, што псуе ідэю ўшанавання памяці вядомых людзей.
Карэспандэнт з'ездзіў да дома на праспекце Незалежнасці, 80, дзе да 1980 года жыў Герой Савецкага Саюза, а таксама пабываў каля іншых мемарыяльных дошак у розных раёнах Мінска.
Памяць і рэклама
Адрас Незалежнасці, 80 вядомы цяпер дзякуючы велізарнай рэкламе мінскага аўтамабільнага завода, якая красуецца на даху будынка. А яшчэ на першым паверсе жылога дома, які знаходзіцца побач з батанічным садам, размешчана некалькі офісаў, у тым ліку турыстычная фірма і авіякасы. У панарамных вокнах, якія выходзяць на праспект, вісяць банеры з прапановамі адпачынку, тут жа ўстаноўлены банкамат.
На сцяне і праўда вісіць некалькі шыльдаў са згадкамі, што тут жылі народны артыст БССР Зіновій Бабій і герой Савецкага Саюза Андрэй Кулагін. Звання героя, дарэчы, ён быў уганараваны за тое, у лютым 1944 года удзельнічаў у баявых дзеяннях Асобнай Прыморскай арміі, здзейсніў 320 паспяховых баявых вылетаў, у 106 паветраных баях збіў асабіста 22 і ў складзе групы чатыры варожых самалёта.
Вядома, суседству мемарыялаў з рэкламнымі афішамі не пазайздросціш, больш за тое, тут жа красуецца шыльда агенцтва нерухомасці. З іншага боку, самі таблічкі знаходзяцца ў належным выглядзе, надпісы на іх чытаюцца. Дарэчы, на сайце адміністрацыі Першамайскага раёна, дзе размешчаны дом, ёсць спіс аб'ектаў гісторыка-культурных каштоўнасцяў, але мемарыяльныя дошкі чамусьці там не пазначаны. Сачыць за імі, мяркуючы па дакументах на сайтах раённых адміністрацый, закліканы ЖКГ. Але калі на галоўным праспекце краіны мемарыяльныя дошкі суседнічаюць з рэкламай, то што ж адбываецца ў менш прыкметных месцах?
У стылі "мінімалізм"
У суседнім раёне, Савецкім, таксама не паклапаціліся аб стварэнні базы памятных таблічак ў сетцы. Убіваючы "мемарыяльныя дошкі" на сайце раёна можна знайсці інфармацыю, што падчас месячніка па ўборцы тэрыторыі камунальныя службы раёна павінны ачысціць 10 мемарыяльных дошак, яшчэ некалькі спасылак паказваюць на нядаўняе адкрыццё таблічак героям Савецкага Саюза.
Аказваецца, літаральна ў суседніх дамах на вуліцы Якуба Коласа 67 і 69 жылі Іван Самбук і Фёдар Бялевіч. У ліпені 1943 года гвардыі старэйшы сяржант Іван Самбук камандаваў агнявым узводам 34-га гвардзейскага артылерыйскага палка 6-й гвардзейскай стралковай дывізіі 13-й арміі Цэнтральнага фронту. Ён вызначыўся падчас Курскай бітвы, калі яго ўзвод трое сутак супрацьстаяў нямецкім контратакам. Фёдар Бялевіч атрымаў зорку за тое, што ў красавіку 1945-га ў ходзе бою ў Германіі агнём сваёй гарматы прыціснуў да зямлі атакуючыя сілы пяхоты праціўніка, што дапамагло паспяхова выканаць баявую задачу батальёна.
Памятныя таблічкі герояў выкананы ў строгім стылі, у граніце таксама высечана ўзнагарода - зорка. На сценах і асфальце вакол усё чыста. Праўда, дошка імя Івана Самбуку суседнічае з майстэрняй, а шыльда Фёдара Бялевіча размешчана ў арцы паміж дамамі. Тут жа ўстаноўлены памятныя дошкі іншым заслужаным дзеячам Беларусі.
Яшчэ адзін герой Савецкага саюза Аляксандр Барданаў пражываў зусім недалёка ад вуліцы Коласа на Мележа, 4. Ідзем туды, праходзячы па доўгім бульвары ўздоўж патрэбнага дома. У самым куце будынка на вышыні двух метраў усталяваная памятная шыльда герою. Ён быў артылерыстам, у жніўні 1943 года ў баях ля горада Ахтырка Сумскай вобласці воіны яго батарэі падбілі пяць танкаў і задушылі некалькі артылерыйскіх батарэй суперніка. Мінімалізм дошкі дзіўна спалучаецца з глухой сцяной вышынёй дзевяць паверхаў, але вакол усё акуратна.
Неганаровае месца
У гістарычным цэнтры Мінска мемарыяльных дошак на будынках хоць адбаўляй. Пачынаючы ад знакамітага дома на скрыжаванні Маркса і Леніна, дзе "пасяліліся" многія палітычныя дзеячы Беларусі, у тым ліку Панцеляймон Панамарэнка, да будынка на плошчы Незалежнасці, дзе жыў дырыжор Рыгор Шырма. Усе мемарыялы выглядаюць акуратна, каля некаторых замацаваны штучныя кветкі.
Такая ж карціна ў доме каля цырка на праспекце Незалежнасці, 28. З мемарыяльных таблічак Карпаў, Казлоў, Селіханаў ужо шмат гадоў глядзяць за тым, як развіваецца горад. Але вернемся да герояў Савецкага Саюза. Напрыклад, дошка, прысвечаная снайперу Феадосію Смалячкову, замацаваная на аднайменнай вуліцы, выглядае нядрэнна. А вось на суседняй вуліцы Міхайлава, названай у гонар Барыса Міхайлава, які загінуў пры вызваленні Мінска, рэкламы прама перабор.
Зноў агенцтва нерухомасці, а на рагу яшчэ і рэкламны шчыт фотапаслуг. Няўжо ў адміністрацыі Партызанскага раёна страцілі павагу да герояў мінулага? А можа, суседства даўніх герояў і сучаснага гарадскога жыцця ўжо непадзельна. Бо на той жа вуліцы Леніна, 3 назва рэстарана сушы лёгка суіснуе з мемарыяльнай дошкай знакамітаму вучонаму БССР Уладзіміру Пярцову, які жыў у гэтым доме.
Дарэчы, у раёне плошчы Перамогі раней жыло шмат прадстаўнікоў партыйнай эліты. Як гаворыцца, куды ні ікні - усюды дошкі. Вось і ў завулку Бранявым, 4 на фасадзе каля дзесяці вядомых усёй краіне прозвішчаў - Аўхімовіч, Шарапаў, Лабанок, Кісялёў, Кавалёў.
Але больш за ўсё не пашанцавала Сяргею Прытыцкаму - прама пад яго таблічкай стаіць смеццевы бак.
Не ўсё страчана
Дзеля справядлівасці адзначым, што не ва ўсіх раёнах сталіцы, у тым ліку кіравання ЖКГ, так ставяцца да спадчыны. Напрыклад, на электронных старонках Маскоўскага, Заводскага і Фрунзенскага раёнаў ёсць пералік мемарыяльных дошак, іх месцазнаходжанне і колькасць. Там жа адмыслова для наведвальнікаў распавядаецца, што, згодна з нормамі артыкула 54 Канстытуцыі РБ, устаноўлены абавязак кожнага грамадзяніна берагчы гісторыка-культурную, духоўную спадчыну і іншыя нацыянальныя каштоўнасці. Адзначым таксама, што ачыстка мемарыяльных дошак уваходзіць ва ўборку прыдамавых тэрыторый ЖЭСам.
Але лепш за ўсіх паступілі ў адміністрацыі Кастрычніцкага раёна, стварыўшы на сваёй старонцы ў інтэрнэце таблічку з месцам устаноўкі і апісаннем мемарыяльных дошак. Усяго іх 30, прысвечаных не толькі ваенным, але і дзяржаўным дзеячам.
Выбраўшы некалькі наўздагад, адправіліся па адрасах. На вуліцы Маскоўскай, 11, дзе зараз знаходзіцца пракуратара мінскага раёна, некалькі гадоў пасля вайны жыў герой Савецкага саюза Яўген Філіпскі. Таблічка дагледжаная, стаяць штучныя кветкі. А на вуліцы Авакяна, 38 акуратна ўсталяваная дошка, якая расказвае пра подзвіг сына армянскага народа Газараса Авакяна падчас бою з варожай групоўкай пад Мінскам у ліпені 1944 года. Тут жа недалёка на Авакяна, 61 яшчэ адна дошка на аднапавярховым (!) драўляным доме. Тут з 1922 па 1945 жыў год лётчык-выпрабавальнік Казімір Шабан.
І памяць пра яго тут захоўваецца годна. Выходзіць, не забыліся і можам абараняць імёны герояў. Было б жаданне.
