Франтавік: ніхто не ведаў, што мы ўдзельнічаем у найвялікшай ваеннай аперацыі
© Sputnik / Станислав Лобатый
Падпісацца
Нарадзіўся ў Расіі, ваяваў у Беларусі, дайшоў да Познані. У лёсе франтавіка-пяхотніка Канстанціна Анардовіча шмат перыпетый.
Вайскоўцам ён стаў у 17 гадоў, у 19 быў паранены падчас маштабнай наступальнай аперацыі "Баграціён", у 22 атрымаў афіцэрскія пагоны і даслужыўся да падпалкоўніка, а ў 50 сышоў на завод звычайным слесарам.
Зараз ён усё такі ж бадзёры і вясёлы, нягледзячы на свае 95. Усміхаецца, а падзеі той вайны ўспамінае з сумам і слязамі на вачах. Карэспандэнт Sputnik сустрэўся з ветэранам напярэдадні Дня Перамогі ў гарадку Печы недалёка ад Барысава.
"Не я яго - значыць, ён мяне ..."
Магутнай хваткай ён паціскае мне руку і запрашае прысесці. Без усялякіх просьбаў аб інтэрв'ю Канстанцін Аляксандравіч першым ўступае ў размову, нібы мы знаёмыя з ім цэлую вечнасць.
"Нарадзіўся я ў 1925 годзе 11 верасня ў Ніжнім Ноўгарадзе, тады Горкім, на Волзе, у сям'і рабочага. Наша сям'я - бацька, маці, тры сястры і тры брата. Я - самы малодшы. Баця працаваў на суднабудаўнічай верфі, мама была хатняй гаспадыняй", - распавядае ён усё, як на духу.
Напярэдадні вайны, у чэрвені 41-га, Косця толькі-толькі скончыў сёмы клас і пайшоў працаваць на радыётэлефонны завод, які выпускаў перагаворныя прылады. У лістападзе таго ж года стратэгічнае для чырвонаармейцаў прадпрыемства разбамбілі немцы.
"Шмат маіх сяброў загінула тады. Мая сяброўка Ала, з якой жылі ў адным двары і працавалі ў адным цэху, апынулася пад заваламі. Мне пашанцавала - я паспеў своечасова ўцячы адтуль", - успамінае ветэран.
Праз год, у снежні 1942-га, Канстанціна прызвалі ў войска ў Вінніцкае ваенна-пяхотнае вучылішча. А ўжо ў чэрвені 1943-го курсантаў адправілі на фронт у заняты фашыстамі горад Мцэнск ў Арлоўскай вобласці. У Курскай бітве юнаму байцу атрымалася выжыць.
У канцы 43-га, распавядае Анардовіч, савецкія падраздзяленні перайшлі ад Арла праз Бранск да мяжы Беларусі, і прыбылі ў раён Жлобіна-Рагачова. Тут-та і адбыўся адзін з самых лёсавызначальных момантаў у жыцці ветэрана.
"Гэта была халодная зіма 1944-га. Стаялі ў абароне ля ракі Друць пад Рагачовам. І тут у траншэю да нас уварваліся немцы. Адзін з нажом напаў на мяне, але я здолеў вырвацца і выхапіць ў яго зброю. Падумаў: "калі не я яго, значыць, ён мяне". З тых часоў захоўваю нож таго нямецкага салдата ў сябе", - кажа ён.
"Баграціён", раненне, шпіталь
22 чэрвеня 1944 года пачалася наступальная аперацыя "Баграціён".
"Нашы войскі ішлі ад Жлобіна да Бабруйска ў другім эшалоне. Раніцай 29 чэрвеня мы фарсіравалі Бярэзіну, нашых хлопцаў абстрэльвалі з усіх бакоў. Тады мяне і зачапіла", - тлумачыць Канстанцін Аляксандравіч.
Маладога радавога параніла ў абодва сцягна: "ці то была кінута граната, ці то гэта быў мінамётны агонь".
"Параненых вельмі шмат было! Памятаю толькі вялікія палаткі, нейкая вёска, а потым нас усіх пагрузілі і павезлі ў рэчыцкі шпіталь, дзе я праляжаў амаль чатыры месяцы", - апісвае тыя страшныя падзеі Анардовіч.
У шпіталі салдат пазнаёміўся са сваёй будучай жонкай - беларускай прыгажуняй Марыяй. З іншымі дзяўчатамі яна працавала над аднаўленнем разбуранага дрэваапрацоўчага камбіната. Закаханыя правялі некалькі шчаслівых месяцаў разам, пасля чаго Косця адправіўся назад на месцы баявых бітваў, а з дзяўчыны узяў абяцанне пісаць лісты.
Сталін павярнуў нас назад
Пасля шпіталя 19-гадовы хлопец адправіўся назад на вайну - вызваляць Варшаву і Познань. Удзельнічаў у кровапралітных баях, а ў сакавіку 1945 году яго полк атрымаў загад ад Галоўнакамандуючага Сталіна - вярнуць з фронту салдат 1924-1925 гадоў нараджэння і адправіць іх у вучылішча.
"Нас, хлапчукоў з баявым вопытам, мабыць, жадаючы захаваць, адправілі ў пяхотныя, артылерыйскія, танкавыя, авіяцыйныя вучылічшы - рыхтаваць новыя афіцэрскія склады. Бо асноўныя кадры былі выбітыя на вайне. Мяне накіравалі ў 2-е танкавае вучылішча ў Казань, там я і сустрэў Перамогу", - працягвае ён.
Тут Анардовіч даведаўся, што ён, аказваецца, удзельнічаў у найвялікшай аперацыі Вялікай Айчыннай.
В прошлом году на 75-летие Победы Константину Александровичу подарили две юбилейные награды – одну белорусскую, вторую – российскую, а всего у него более 20 медалей и орденов
© Sputnik / Станислав Лобатый
"У 1946 годзе ў вучылішчы ўвялі прадмет "Ваеннае мастацтва", і выкладчык расказваў пра "Баграціён". Ніхто з нас мог паверыць, што ўдзельнічаў у гэтай аперацыі. Яно і зразумела: салдатам мала што расказвалі на фронце", - падкрэслівае Канстанцін Аляксандравіч.
Пасля заканчэння вучылішча ў 1947 годзе малады лейтэнант упершыню пасля вызвалення вярнуўся ў Беларусь. На Круглай плошчы (цяпер - плошча Перамогі) завяршалася будаўніцтва двух дугападобных дамоў, манумента яшчэ не было, а на Захарава на пагорку зносілі драўляны кінатэатр, пабудаваны немцамі.
Мінск прыходзіў у сябе. Да гэтага, тры гады таму, ён бачыў нашую краіну іншай - спаленыя гарады і вёскі, мёртвыя жанчыны і дзеці, якія ляжалі уздоўж дарог, кінутыя хаты.
"Пах тых спаленых вёсак памятаю да гэтага", - задумваецца ветэран і ціха працягвае: "Мы ненавідзелі немцаў, а ў бой ішлі толькі з адным пачуццём - перамагчы. Інакш быць не магло".
У акопах цукар і хлеб былі заўсёды
На вайне ежы хапала, у акопах салдаты не галадалі, успамінае пра франтавое жыццё Канстанцін Анардовіч. Кожны дзень у залежнасці ад становішча на палях бітвы падыходзілі кухні. Але калі ім гэта не ўдавалася, цукар і хлеб былі заўсёды.
"Бывала, мы днямі не бачылі гарачай ежы. Але цукар і хлеб у нас былі стабільна. Можна было трымацца", - падкрэслівае ветэран.
Ён дадае, што яго пакаленне было загартаваным цяжкімі 30-мі, калі ў людзей не было ежы.
"Памятаю, як мы, тры маіх брата і тры сястры, чакалі з працы бацьку, які павінен быў прынесці бохан хлеба. Бывалі і добрыя дзянькі, калі атрымоўвалася прыносіць і бульбу, і капусту", - заяўляе ён.
Усе тры брата Косці таксама ваявалі. Старэйшы брат, Аляксандр, прайшоў Першую сусветную, савецка-фінляндскі і Вялікую Айчынную. Ва ўсіх трох кампаніях быў кіроўцам у бранятанкавых войсках. Дайшоў да кітайскага Порта-Артура і не атрымаў ніводнай драпіны. Другі брат, Іван, загінуў у баях пад Масквой у 1941-м. Трэці, Віктар, служыў у Ніжнім Ноўгарадзе ў зенітна-ракетных войсках і таксама прайшоў усю вайну. На жаль, нікога з братоў ў жывых ужо не засталося.
Вялікае беларускае каханне
Пра сваю Машу афіцэр ніколі не забываў. У 1950-м ён сустрэўся з ёй у Беларусі і паклікаў замуж. Разам прыстойна паматала па савецкіх гарнізонах у Эстоніі і Германіі, а затым, у 1962 году аселі ў ваенным гарадку Печы пад Барысавам, дзе з'явіўся аб'яднаны вучэбны цэнтр.
"Тут мы для ўсяго Савецкага Саюза рыхтавалі механікаў, наводчыкаў, камандзіраў танкаў і бронетранспарцёраў", - кажа Канстанцін Аляксандравіч.
З войска ён звольніўся ў 1974 годзе, даслужыўся да падпалкоўніка. У райкаме партыі афіцэру прапанавалі ўзначаліць адзін з калгасаў, які загінаўся, але Анардовіч адмовіўся. Да пенсіі ён працаваў у прэсавым цэху звычайным слесарам на барысаўскім заводзе "Аўтагідраўзмацняльнік".
З жонкай пражыў 64 гады і 10 месяцаў, яе не стала сем гадоў таму. Разам яны выгадавалі дваіх сыноў - Сяргея і Андрэя. У абодвух ваенная адукацыя, свае сем'і і ўнукі. Старэйшы, інжынер, жыве ў Мінску. Малодшы, скончыўшы факультэт кітайскай мовы ў ваеннай акадэміі, выкладае ў Кітаі.
Самая значимая медаль – "За боевые заслуги"
© Sputnik / Станислав Лобатый
Кожны год на Дзень Перамогі да Канстанціна Аляксандравіча прыязджае ўся яго вялікая сям'я. У мінулым годзе на 75-годдзе Перамогі Канстанціну Аляксандравічу падарылі дзве юбілейныя ўзнагароды - адну беларускую, другую - расійскую. А ўсяго ў яго больш за 20 медалёў і ордэнаў, самая значная - "За баявыя заслугі".
Чытайце таксама:
- Ракасоўскі - беларус? Устаноўлены новы факт у біяграфіі палкаводца
- Вялікая бітва за Днепр ў адным невялікім беларускім горадзе
- Памёр апошні абаронца Брэсцкай крэпасці Пётр Кацельнікаў
