Людміла Буткевіч, спецыяльна для Sputnik
Праходзіць 2-3 тыдні навучальнага года, і дзіцячае пачуццё радасці змяняецца хандрой і поўнай стратай жадання вучыцца.
"Будзеш вучыцца — станеш міліянерам, не будзеш — станеш дворнікам" — наладжваюць многія бацькі дзяцей. Яны плацяць грошы за добрыя адзнакі, ці, наадварот, пазбаўляюць кішэнных грошай, не купляюць абноўкі, прысмакі, пазбаўляюць кампутара, планшэта за дрэнныя. У любым выпадку, вучоба для дзіцяці становіцца бартэрнай здзелкай.
Як жа навучыць дзіця вучыцца? Як зрабіць так, каб у яго не знікаў ўнутраны стымул пазнаваць новае?
Паспрабуем зірнуць на гэтую праблему з навуковага пункту гледжання. Што такое матывацыя?
Матывацыя (ад англійскага "move" — "рухаць") — гэта тое, што рухае чалавекам, прымушае яго з упартасцю і настойлівасцю выконваць тое ці іншае заданне і ісці да пастаўленай мэты. Матываваны чалавек лёгка дасягае інтэлектуальных, спартыўных і творчых поспехаў. Калі паназіраць за матываваным вучнем, можна заўважыць, як ён натхнёны, як гараць яго вочы, калі ён засяроджана робіць хатняе заданне або нешта вучыць, атрымліваючы ад гэтага ні з чым непараўнальнае задавальненне.
Матывацыя да навучання запраграмавана ў нас ад прыроды: атрыманне ведаў або авалоданне новым уменнем ўзнагароджваецца воплескам гармонаў шчасця. Многія бацькі заўважалі, як радуецца дзіця сваёй першай напісанай літары ці слову, як ён задаваецца, як ганарыцца сабой. Калі дзіця спраўляецца з пастаўленай задачай (раней якая здавалася недасяжнай), ступень адчуванні поспеху — найвышэйшая. А вось калі чаканага выніку і ўхвалы не варта або падаюцца завышаныя патрабаванні, знікае ўсялякі інтарэс і стымул вучыцца. Тое ж самае адбываецца, калі вучань прывыкае да поспеху. І ў гэтым выпадку сфарміраваць у школьніка жаданне вучыцца будзе практычна немагчыма.
Матывацыя зараджаецца не ў школе, а ў сям'і. Калі ваша дзіця вучыць нескладаныя вершыкі, пацешкі, лічылачкі, складае кубікі, пірамідкі, канструюе мадэлі з "Лега", разгадвае дзіцячыя крыжаванкі, загадкі, шарады. Бацькі павінны падтрымліваць дзіцячую актыўнасць і даследчую зацікаўленасць. Поспех дзіцяці звязаны з эмацыйным перажываннем, якія дазваляюць ўсвядоміць свае дачыненне да свету. Ён акрыляе, павышае упэўненасць у сабе, актыўна стымулюе асобасны рост. Менавіта бацькі развіваюць у дзіцяці жаданне спасцігаць новае і фармуюць ў яго жаданне вучыцца.
У школьныя гады цікавасць да навучання падвяргаецца сур'ёзнаму выпрабаванню. Для многіх школьнікаў і іх бацькоў час выканання хатніх заданняў становіцца штодзённым выпрабаваннем цярпення. Бацькам даводзіцца шмат разоў заклікаць дзіцяці сесці за ўрокі. Замест таго каб рабіць урокі, вучань гуляе ў кампутарныя гульні ці проста глядзіць у акно, грызе аловак. Бацькі губляюць цярпенне, пераконваюць і нават пагражаюць, а, бывае, і выкарыстоўваюць правераны дзедаўскі метад — рэмень. Дзіця не атрымлівае задавальнення ад вучобы, знаходзячыся пад пастаянным ціскам дарослых і, як следства, цалкам губляе цікавасць і жаданне вучыцца. Бацькам усё больш складана знаходзіць довады для ўзмацнення матывацыі да навучання, бо ў разуменні дзіцяці ўсё часцей гучыць: школа — гэта катарга.
Падобнае адбываецца з многімі дзецьмі, і справа тут не ў недахопе здольнасцяў. Педагогі звязваюць такую тэндэнцыю да зніжэння матывацыі з узроставымі асаблівасцямі навучэнцаў: чым сталей вучань, тым ніжэй матывацыя. Ўздым назіраецца толькі ў 10-11 класах і заснаваны на неабходнасці самавызначэння навучэнцаў пасля школы.
Што ж перашкаджае нашым дзецям ўсур'ёз захапіцца навучаннем і з жаданнем хадзіць у школу?
Вось некалькі асноўных фактараў, ад якіх залежыць поспех у школе:
Кожны зацікаўлены бацька і педагог, зразумеўшы механізмы павышэння матывацыі і ужыўшы на практыцы атрыманую інфармацыю, зможа сфарміраваць у школьніка жаданне вучыцца. Бо толькі маючы матывацыю да ведаў і развіцця, дзіця зможа вырасці мэтанакіраваным чалавекам, здольным на адказныя рашэнні.
