Т-34: самая масавая баявая машына за ўсю гісторыю

© Sputnik / Николай Максимов / Перайсці ў медыябанкТанкі Т-34 выходзяць на мяжу
Танкі Т-34 выходзяць на мяжу - Sputnik Беларусь
Падпісацца
Асаблівасці канструкцыі, закладзеныя ў “трыццацьчацверку” выкарыстоўваліся пры пабудове наступных пакаленняў савецкіх танкаў.

Раман Шантар, Sputnik

Танк, якому ў гэтым годзе спаўняецца 75 гадоў, прызнаны лепшым сярэднім танкам Другой сусветнай вайны, і да нядаўняга часу знаходзіўся на ўзбраенні некаторых краін Афрыкі і Сярэдняга Ўсходу.

Ад Фірсава да Кошкіна

Неабходнасць стварэння сярэдняга танка новага пакалення наспела ў СССР перад пачаткам Другой сусветнай вайны. Новая гусенічная машына павінна была замяніць састарэлыя лёгкія танкі тыпу ХТ (хуткаходны танк). У 1937 годзе Галоўным аўтабронетанкавым кіраваннем СССР (ГАБТК) было выдадзена заданне: распрацаваць новую машыну, якая зможа ў будучым замяніць ХТ.

Праектаваннем прататыпа танка пад кодавай назвай А-20 займалася канструктарскае бюро Харкаўскага паровозабудаўнічага завода пад кіраўніцтвам Афанасія Фірсава, аднак у самы разгар работ канструктар быў адхілены ад праекта, а затым расстраляны.

Кіраўніцтва КБ прыняў Міхаіл Коткін, і ўжо восенню 1937 году ў ГАБТК быў прадстаўлены праект танка БТ-9, які быў адхілены з-за грубых пралікаў у канструкцыі і адхіленні ад тэхзадання.

Пасля "зрыву" Кошкіным яшчэ аднаго праэкта, мадыфікацыі танка БТ —БТ-ІС канструктарскае бюро падзялілася на два незалежныя адзін ад аднаго падраздзялення: адно працягвала працаваць над мадэрнізацыяй лёгкага танка, а іншае, пад кіраўніцтвам Кошкіна, распрацоўвала новы сярэдні танк, які значна адрозніваўся па канструкцыі ад састарэлых двухвежавых "монстраў". Праца над танкам адбывалася ў складаных умовах пад пастаяннымі пагрозамі арышту і рэпрэсій.

Пасля разгляду Камітэтам абароны некалькіх варыянтаў праекта А-20 і хадавых выпрабаванняў вырабленых узораў канструктарскім бюро было пастаўлена новае заданне: павелічэнне таўшчыні бранявых лістоў да 45 мм (з 30 мм), паляпшэнне агляду з танка, ўстаноўка спаранай з 7,62-міліметровым куляметам гарматы Ф-32 калібрам 76 мм, асобнага кулямета для радыста і зенітнага кулямета. Ўказаны танк атрымаў рабочую назву Т-34.

Жыцце і смерць

У сціснутыя тэрміны было пабудавана дзве "трыццацьчацверкі", якія, будучы закамуфляванымі для непазнавальнасці, у ноч з 5 на 6 сакавіка сваім ходам накіраваліся з Харкава ў Маскву. Пад Белгарадам ў аднаго з танкаў зламаўся фрыкцыен, і калоне прыйшлося запаволіць ход, каб дабрацца да падмаскоўнага Серпухава, дзе пашкоджаны танк адрамантавалі.

Абодва танкі прыбылі ў Маскву для дэманстрацыі кіраўніцтву партыі ў ноч на 17 сакавіка. Пасля паказу машын на Іванаўскай плошчы ў Крамлі былі пачаты хадавыя выпрабаванні. Танкі падвяргалі выпрабаванням па стойкасці бранявых лістоў — абстрэльвалі прамой наводкай фугаснымі і бранябойнымі снарадамі. У чэрвені 1940 абедзве "трыццацьчацвёркі" адправілі на лінію Манэргейма для пераадолення процітанкавых перашкод, а затым танкі вярнуліся на завод у Харкаў — канструктарам неабходна было ўнесці змены ў некаторыя вузлы танка, якія не справіліся з выпрабаваннямі.

© Sputnik / Хоменко / Перайсці ў медыябанксярэдні танк т-34. рэпрадукцыя з кнігі "зброя перамогі 1941-1945гг"
Средний танк Т-34. Репродукция из книги Оружие Победы 1941-1945 гг.  - Sputnik Беларусь
сярэдні танк т-34. рэпрадукцыя з кнігі "зброя перамогі 1941-1945гг"

Загад аб серыйнай вытворчасці Т-34 быў падпісаны 31 сакавіка 1940 года. Агульны план выпуску на 1940 быў усталяваны ў 200 машын. З 1941 Сталінградскі трактарны і Харкаўскі паравозны заводы павінны былі цалкам перайсці на выпуск Т-34 з планам 2000 танкаў у год.

Пачатак канвеернай вытворчасці амаль супаў з трагічнай смерцю галоўнага канструктара танка — Міхаіл Кошкін памер 26 верасня 1940 у выніку ўскладненняў пасля перанесенага ім запалення легкіх, атрыманага падчас таго самага першага "танкавага паходу" з Харкава ў Маскву.

Баявое хрышчэнне

Да 22 чэрвеня 1941 было выпушчана, па некаторых дадзеных, крыху больш за 1000 "трыццацьчацьверак" перанесшых падчас даводкі шматлікія змены ў канструкцыі. Першыя баі з танкамі праціўніка Т-34 вытрымаў з гонарам: невялікія танкавыя падраздзяленні, на ўзбраенні якіх стаялі новыя "трыццацьчацверкі" паспяхова змагаліся з нямецкімі танкамі ў лакальных баях.

© Sputnik / Перайсці ў медыябанксавецкія танкі на правым беразе дняпа
Советские танки на правом берегу Днепра - Sputnik Беларусь
савецкія танкі на правым беразе дняпа

Першыя баі, аднак, паказалі недастатковую абароненасць бранявой абароны танка супраць 47-міліметровых і 50-міліметровых нямецкіх процітанкавых гармат. Акрамя таго, на нізкай эфектыўнасці танка ў баі адбілася недастатковая падрыхтоўка экіпажаў і недахоп рамонтнай базы. Да таго ж, савецкая тактыка "распылення" танкаў выглядала састарэлай у параўнанні з нямецкімі "механізаванымі кулакамі" здольнымі прарываць фронт суперніка на дзясяткі кіламетраў углыб.

Зброя перамогі

Пасля нарошчвання вытворчасці Т-34 на заводах, эвакуяваных у тыл, і пастаяннай мадэрнізацыі, "трыццацьчацверка" пачала станавіцца сур'езнай праблемай для войскаў Вермахта. Танкавы тактык Германіі, генерал-палкоўнік Гейнц Гудэрыян ў сваіх справаздачах камандаванню адзначаў, што Т-34 мае відавочную перавагу ў параўнанні з найноўшым нямецкім танкам Pz. IV.

Акрамя гэтага, няўдалы вопыт танкавых баеў пачатку вайны прывеў да змены савецкай тактыкі. Сумесна з танкавымі злучэннямі стала актыўна выкарыстоўвацца артылерыя і авіяцыя.

Чарговым выпрабаваннем для "трыццацьчацвёркі" стала найбуйнейшая танкавая бітва Вялікай Айчыннай вайны — Курская бітва. Да гэтага часу нямецкія танкі, зведаўшы мадэрнізацыю, атрымалі узмоцненую браню і новыя 70-ці і 80-ціміліметровыя прылады, здольныя паразіць Т-34 на невялікай адлегласці. Акрамя таго, на ўзбраенне Вермахта былі прынятыя новыя танкі "Тыгр" і "Пантэра". У ходзе бітвы савецкім танкавым часткам ўдалося спыніць наступ праціўніка, атрымаўшы пры гэтым буйныя страты.

© Sputnik / Владимир Поляков / Перайсці ў медыябанкпомнік савецкім танкістам, удзельнікам курскай бітвы на 624-м кіламетры аўтамагістралі масква-сімферопаль
Памятник советским танкистам, участникам Курской битвы на 624-м километре автомагистрали Москва-Симферополь - Sputnik Беларусь
помнік савецкім танкістам, удзельнікам курскай бітвы на 624-м кіламетры аўтамагістралі масква-сімферопаль

Пасля бітвы на Курскай дузе перад савецкімі канструктарамі стала пытанне аб чарговым паляпшэнні характарыстык "трыццацьчацверкі". Так з'явілася мадэль Т-34-85 — з павялічанай літой вежай і новым 85-ціміліметровай прыладай З-53 (пазней ЗІС З-53 — Sputnik). Абедзве мадыфікацыі складалі асноўную масу танкавых частак савецкіх войскаў. Усяго за два апошнія гады вайны было выпушчана больш за 23 тысяч Т-34-85.

"Спакой нам толькі сніцца…"

Прагрукатаўшы жалезнымі гусеніцамі па маставых Берліна, "трыццацьчацверка", аднак, не адправілася на заслужаны супакой. Пасля ўдзелу ў разгроме японскай Квантунскай арміі, Т-34-85 працягнуў ваенную кар'еру, удзельнічаючы ва ўзброеных канфліктах у Кітаі, Карэі, араба-ізраільскіх войнах, а таксама на Кубе. У ходзе вайны ў Афганістане "трыццацьчацверкі" выкарыстоўваліся ў якасці нерухомых агнявых кропак Абмежаванага кантынгенту савецкіх войскаў.

Стужка навiн
0