Тамара Бяляева, Sputnik
На тэрыторыі Беларусі дакументальна зафіксавана дзейнасць у 953-х новых рэлігійных рухаў. Прычым новыя секты і культы з'яўляюцца ў Рэспубліцы Беларусь штогод.
Вядомы беларускі сектазнаўца Уладзімір Марціновіч у эксклюзіўным інтэрв'ю Sputnik развеяў міф пра тое, што большасць сект і культаў ў Беларусь прыйшлі з Захаду. Кіраўнік аддзела па пытаннях новых рэлігійных рухаў Мінскай епархіі Беларускага экзархата, загадчык кафедры апалагетыкі Мінскай духоўнай акадэміі пазнаёміў карэспандэнта Sputnik з вынікам сваіх шматгадовых даследаванняў у галіне сектазнаўства — манаграфіяй "Нетрадыцыйная рэлігійнасць: ўзнікненне і міграцыя".
Сектазнаўца таксама дазволіў зрабіць некалькі эксклюзіўных фатаграфій свайго архіва. Чытачы Sputnik атрымалі унікальную магчымасць убачыць ўзоры як дазволенай, так і забароненай сектанцкай літаратуры, экспанаты, якімі карысталіся прадстаўнікі новых рэлігійных рухаў пры адпраўленні культу на тэрыторыі Беларусі.
Адкрыцці ў галіне сетказнаўства
У сваёй новай манаграфіі Уладзімір Марціновіч сабраў унікальную інфармацыю пра гісторыю і сучасны стан нетрадыцыйнай рэлігійнасці ў Беларусі. З 1997 года ў Беларускім экзархаце Рускай праваслаўнай Царквы пад яго кіраўніцтвам вядзецца маніторынг канфесійнай прасторы Беларусі.
Да 1 студзеня 2015 сабрана дакументальна пацверджаная інфармацыя аб дзейнасці ў краіне 151 секты і культу, 342 кліентурных (якія маюць інстытут пастаяннага членства) культаў, 429 аўдыторных (якія нясуць акультна-містычнае веданне ў індывідуальным парадку) культаў і 31 сектападобнай групы.
Распавядаючы пра апошнія дадзеныя, навуковец паведаміў, што ў яго з'явілася інфармацыя аб тым, што ў 2015 годзе ўпершыню на тэрыторыі Беларусі пачала сваю дзейнасць секта з Аргентыны, Лацінскай Амерыцы. "Да гэтага часу інфармацыі аб тым, што гэтая секта дзейнічае на тэрыторыі краіны, не было. Інфармацыя паступіла, мы будзем вывучаць сітуацыю з гэтай сектай. Не будзем рабіць ёй дадатковую рэкламу згадваннем яе назвы", — сказаў ён.
Першымі былі адвентысты і пяцідзесятнікі
Кажучы пра ўзнікненне нетрадыцыйных рэлігійных рухаў на тэрыторыі Беларусі, кіраўнік кафедры апалагетыкі Мінскай духоўнай акадэміі адсылае да пачатку ХХ стагоддзя. Паводле яго слоў, найстарэйшымі прадстаўнікамі НРР ў Беларусі з'яўляюцца адвентысты сёмага дня, якія мігравалі на беларускія землі ў 1906 годзе, а таксама сведкі Іеговы і пяцідзесятнікі, якія з'явіліся ў 20-30-х гадах мінулага стагоддзя.
У БССР на пачатку 80-х дзейнічалі ўжо восем нетрадыцыйных рэлігійных рухаў:
- адвентысты сёмага дня;
- адвентысты сёмага дня рэфармацыйнага руху;
- евангельскія хрысціяне баптысты;
- савет цэркваў евангельскiх хрысцiян баптыстаў;
- хрысціяне веры евангельскай;
- незарэгістраваныя абшчыны хрысціян веры евангельскай;
- евангельскія хрысціяне ў духу апосталаў;
- сведкі Іеговы.
Рэкордныя чатыры гады
Найбольшую актыўнасць секты праявілі ў пераломныя гады, калі з палітычнай карты свету сціраліся мяжы СССР і Беларусь набывала незалежнасць.
"Усяго за чатыры гады, з 1989 па 1992-й, у Беларусі пачалі сваю дзейнасць 156 нетрадыцыйных рэлігійных рухаў", — канстатаваў Марціновіч.
Такі высокі паказчык ён тлумачыць, перш за ўсё, тым, што секты і культы былі выведзеныя з-пад дзяржаўнага кантролю. Шмат у чым гэтаму спрыяла скасаванне 5-га ўпраўлення КДБ СССР ад 29 жніўня 1989 года, прыняцце ў былых саюзных рэспубліках законаў аб свабодзе веравызнанняў і дакументаў, якія рэгламентуюць парадак рэгістрацыі статутаў (палажэнняў) рэлігійных арганізацый.
Марціновіч перакананы, што ўсе законы, прававыя акты, дакументы і пастановы, якія прама ці ўскосна датычацца пытанняў рэлігіі і дзейнасці рэлігійных арганізацый, прынятыя з 1989 года аж да цяперашняга часу, ніколькі не перашкаджаюць працэсу ўзнікнення і міграцыі НРР. Зрэшты, такіх законаў няма не толькі ў Беларусі, але і нідзе ў свеце.
Заканадаўчая талерантнасць і новы віток
Марціновіч адзначыў, што аналіз сітуацыі канчаткова разбурыў міф пра тое, што сектанцтва ў Беларусі — з'ява, прыўнесеныя з Захаду.
Паводле яго слоў, амаль 52% сект, якія з'явіліся за апошнія 30 гадоў у Беларусі, паўсталі ў Расіі і краінах былога СССР. На другім радку рэйтынгу пастаўшчыкоў НРР (30%) —азіяцкі рэгіён (Індыя, Іран, Карэя, Японія, Кітай). Затым ідуць краіны Паўночнай і Цэнтральнай Амерыкі, прычым з ЗША прыйшло ўсяго 20 культаў. 0,7% прыпадае на краіны Заходняй і Усходняй Еўропы (Германія, Аўстрыя, Францыя, Данія, Швецыя, Польшча).
Секты і культы часцей за ўсё пачынаюць сваю працу не пасля, а задоўга да таго, як спрабуюць афіцыйна зарэгістравацца, адзначае эксперт. Больш за тое, жаданне зарэгістравацца ў якасці рэлігійнай арганізацыі выказваюць адзінкі з прадстаўнікоў НРР.
"Нейкія групы не ўспрымаюць сябе ў якасці рэлігійных арганізацый і цалкам шчыра пазіцыянуюць сябе ў якасці новай "навукі", унікальнай псіхатэрапеўтычнай практыкі, экалагічнага паселішча, адукацыйнага, медыцынскай установы або нават камерцыйнага прадпрыемства", — распавёў суразмоўца Sputnik. Менавіта таму шмат хто з іх спыняецца на рэгістрацыі ў якасці кааператыва, грамадскага аб'яднання, прыватнага або індывідуальнага прадпрымальніка.
Працэс міграцыі нетрадыцыйных рэлігійных рухаў, па словах сектазнаўцы, цыклічны. Але прагназуючы новы віток, Марціновіч адзначае, што постперабудоўнага ўсплёску ўжо не будзе. "Анамальна высокага ўзроўню, які быў у 90-х, НРР ў Беларусі ўжо не дасягнуты, але кліентурныя культы будуць з'яўляцца часцей, чым у перыяд 2004-2010 гадах", — сказаў Марціновіч.
"Веды" як прадчуванне
У манаграфіі таксама ўтрымліваецца аналіз сектоподобных груп так званага паралельнага існавання. На думку Марціновіча, класічным прыкладам такой групы з'яўляецца таварыства "Веды" ў перыяд яго дзейнасці ў канцы 1980-х — пачатку 1990-х гадоў.
Справа ў тым, што акрамя сваёй асноўнай асветніцкай працы таварыства актыўна спрыяла развіццю розных формаў сектанцтва на тэрыторыі краін былога СССР. У дадатак да арганізацыі курсаў лекцый па самых розных прадметах і тэмах, якія не маюць ніякага дачынення да сектанцтва, таварыства "Веды" яшчэ ў канцы 1980-х пачатак актыўна звяртацца да прапаганды чыста сектанцкіх тэм, канцэпцый і вучэнняў.
Так, у ліку ўсяго іншага, вядомыя факты падтрымкі гэтым грамадствам у Беларусі: розных чараўнікоў, калдуноў, экстрасэнсаў, лекараў; руху Рэрыхаў; авестыйскай школы астралогіі; Гімалайскага інстытута "Урусваці" з праграмай "Таемныя вучэнні усходу". А таксама курсаў, у рамках якіх меркавалася "зразуменне таямніц белай магіі" і іншых сектанцкіх ініцыятыў, праграм, арганізацый і актывістаў культавай асяроддзя грамадства.
Па словах, сектазнаўцы, усе яны атрымлівалі магчымасць весці свае курсы лекцый і праводзіць іншыя мерапрыемствы ў рамках структуры грамадства "Веды".
Энцыклапедыя для сектазнаўцаў
Манаграфія Уладзіміра Марціновіча "Нетрадыцыйная рэлігійнасць: ўзнікненне і міграцыя" выйшла ў выдавецтве Мінскай духоўнай акадэміі ў 2015 годзе.
Эксперты называюць кнігу адным з фундаментальных прац сучаснага сектоведения на постсавецкай прасторы.
Манаграфія выпушчана абмежаваным накладам — 400 асобнікаў. Даследаванне не прызначана для камерцыйнага распаўсюджвання: кніга адрасавана навукоўцам, сектазнаўцы, гісторыкам.
У цяперашні час праца апублікаваны для вольнага запампоўкі. Як адзначыў аўтар манаграфіі, гэта першы том з серыі кніг, якія ён рыхтуе да публікацыі.
