Вера Дашкевіч, Sputnik
Пра Грунвальд, напэўна, хоць раз чулі ўсе. Але што менавіта там здарылася, чаму і што за бітвай рушыла ўслед, толкам растлумачыць змогуць нямногія. Калі коратка, то ліпеньская бітва 1410 года дазволіла Жамойці, ліцвінам і палякам заявіць пра сябе як галоўнай сіле ў рэгіёне і завяршыць амаль векавое супрацьстаянне з Тэўтонскім ордэнам.
Накіпела
З XIII стагоддзя тэўтонцы хадзілі па рэгіёне з Крыжовымі паходамі, агнём і мячом пераконвалі язычнікаў прыняць хрысціянскую веру. У наступным XIV стагоддзі ордэн здзейсніў больш за сотню паходаў на ВКЛ. Польшча па выніках адной з войнаў вымушана была аддаць Тэўтонскаму ордэну частку сваёй тэрыторыі, у тым ліку Гданьскае памор'е. Рыцары, да вялікага незадавальнення мясцовых жыхароў, атрымалі і Жмудзь. Каб стрымаць напор ордэна, літоўскі князь Ягайла сам прыняў каталіцтва і заручыўся з польскай спадчынніцай. Але пытанне засталося не вырашаным.
Вялікі магістр ордэна Конрад Цэльнер фон Ротэнштайн засумняваўся ў шчырасці літоўскага князя. Супрацьстаянне працягвалася, палякі і жамойты на падкантрольных тэрыторыях раз-пораз бунтавалі. У адзін момант — у маі 1409 года — ВКЛ прыняло рашэнне падтрымаць паўстанне ў Жмудзі, тэўтонцы вымушаны былі сысці адтуль. Але праз некалькі месяцаў вярнуліся, каб абвясціць вайну Польскага Каралеўства і Літоўскаму Княства. Поўнамаштабнай вайны неяк ўсё не атрымлівалася, таму бакі здзейснілі мір на год, падрыхтаваліся і сышліся 15 ліпеня 1410 года ля мястэчка Грунвальд. Цяпер гэта тэрыторыя Польшчы, а ў той час гэта былі землі ордэна.
Тактычны манеўр або ўцёкі літвінаў
Дакладных дадзеных аб сілах бакоў няма. Польскія летапісцы прыводзяць адны дадзеныя, нямецкія — іншыя. Аднак прынята лічыць, што ў полі пад Грунвальдам з боку Тэўтонскага ордэна выйшла 51 харугва, з другога боку ў агульнай складанасці 90-91 харугваў, у тым ліку 50 — польскіх і 40 — ліцвінскіх.
Няма таксама і ясных трактовак самой падзеі. Вядома, што ў пэўны момант частка войскаў ВКЛ на левым фланзе вымушана была адступіць: тэўтонцы пайшлі ў контратаку, а польскія саюзнікі чакалі. У рускай і польскай літаратуры гэты крок князя Вітаўта ацэньваюць як уцёкі, у беларускай і літоўскай — як тактычны манеўр.
Тым часам на правым флангу ў бой уступілі войскі караля Ягайлы. Ліцвіны таксама адступілі не ўсё. Тэўтонскія рыцары ўгразлі ў бітве і неўзабаве апынуліся ў акружэнні. Вялікі магістр Тэўтонскага ордэна Ульрых фон Юнгінген і маршал Валенрод былі забітыя. Нямецкія войскі былі цалкам дэзарганізаваны.
Страты і набыцці
Тэўтонская армія страціла да траціны свайго колькаснага складу і практычна ўсе ваеннае кіраўніцтва. Зацалелыя рушылі да рэзідэнцыі магістраў ордэна — замку Марыенбург (з часам вакол замка вырас цяперашні польскі горад Мальбарк — Sputnik). Аб'яднанае войска не адставала, ішло па пятах, некалькі тыдняў аблягала крэпасць, але ўзяць цытадэль Вітаўт і Ягайла так і не змаглі. Затое яны атрымалі дагавор, па якім ВКЛ вярнула сабе Жмудзь, а Каралеўства — свае паўночныя землі.
Акрамя таго, польска-літоўскі альянс змог заявіць пра сябе як пра дамінуючай ваенна-палітычнай сіле ў рэгіёне. Тэўтонскі ордэн так і не змог ачуняць ад гэтай паразы, крыху больш чым праз паўстагоддзя ён перастаў існаваць. А Грунвальдская бітва засталася ў гісторыі, як адна з вялікіх у еўрапейскай гісторыі.
Так што ёсць нагода
Успомніць гэтую слаўную гісторыю можна будзе 25-26 ліпеня на фестывалі "Наш Грунвальд", які пройдзе ў музейным комплексе "Дудуткі". Навуковых экскурсаў у мінулае, хутчэй за ўсё, не будзе, але прыедуць рыцары, лучнікі, пройдзе сярэднявечны кірмаш. Цэнтральнай падзеяй фестывалю стане маштабная рэканструкцыя з удзелам ваенна-гістарычных клубаў з Беларусі, Расіі, Украіны і Польшчы.
