Алена Васільева
Андрэй Курэйчык прадпрыняў чарговую спробу асэнсаваць беларускую ментальнасць, фатальна заціснутую паміж Усходам і Захадам, паміж "скіфамі" і "эўрапейцамі". У бары "Графіці" ён прэзентаваў трэйлер да свайго серыяла пра шабаноўскае жыццё — "ГараШ". У максімальна багемнай атмасферы трэйлер быў дэманстраваны грамадскасці. Курэйчык пасягнуў на з'яву масштабнейшую за проста "нацыянальнае беларускае кіно" і зняў "нацыянальнае шабаноўскае", відавочна, таму, што за межамі утульнага "Графіці" і тоесных мясцінаў, Беларусь — гэта расцягнутыя ў прасторы Шабаны.
"Мінску — гэта Шабаны, у кожным горадзе Беларусі яны ёсць, а ёсць нават асобныя гарады-шабаны. Гэта універсальная метафара, якая дасталася нам з часоў Савецкага Саюза. Камунізма, кааперацыі ўжо няма, а эстетыка засталася — мы жывем у гэтых жудасных дамах, мы разважаем дзіўнымі для сучаснасці тэрмінамі — напрыклад, дармаедства. У нас ёсць закон пра дармаедства і айфоны — як тое спалучаецца ў адным месцы, незразумела", — патлумачыў Курэйчык з'яву "шабаноўства".
Сам рэжысёр сцвярджае, што да шабаноўства ставіцца без пагарды, але з цікавасцю, маўляў, шабаноўскі лад жыцця не парок, але падстава для пошуку нацыянальнай ідэнтычнасці.
"Мы і не Захад, і не Усход, мы нейкая постсавецкая прастора — маем шэраг агульных рысаў шмат з чым, але ўхапіць сваю ідэнтычнасць не можам. І з таго мы пакутуем. Гэта кіно пра такіх герояў — адны прыстасаваліся да жыцця і нават знайшлі ў ім нешта добрае, побач з імі — малады герой, які прыехаў з іншага асяроддзя, з ХХІ стагоддзя, пабываў у Штатах і зараз намагаецца зразумець гэтае жыццё. У мяне не было мэты апісаць канкрэтнае месца, была мэта апісаць праблему", — расказвае Курэйчык, пакуль са сцэны выступае з байкамі адзін з выканаўцаў галоўных роляў, Аляксандр Кулінковіч.
Да сярэдзіны вечара градус багемнасці падняўся яшчэ вышэй, але ж Курэйчык сцвярджае, што супрацьпастаўлення паміж багемай і Шабанамі не бачыць. Кажа, калі б давялося здымаць не пра Шабаны, а менавіта пра яе — багему, дык фільм атрымаўся б надта большым здзекам з рэчаіснасці.
Геаграфічныя Шабаны на думку рэжысёра ў беларускім варыянце звязаныя з Шабанамі ментальнымі:
— Ментальнасць, пра якую я распавядаю — гэта не толькі Шабаны, гэта і Малінаўка, і Зялёны луг, і Каменная горка, і Зялёны бор, то бок, усе раёны Мінска за выключэннем невялікага цэнтра. Мінск — цэнтрычны горад, ёсць праспект, а астатняе — Шабаны. Каб паехаць у рэстаран, на працу, у кінатэатр, трэба ехаць у цэнтр Мінска. Проста ў Шабанах гэта даведзена да абсалюта.
Усё гуманістычнае ў Курэйчыку ўпэўненае: прамзона і жылая зона павінныя быць асобнымі. Але ж рэжысёра натхніла здольнасць чалавека заставацца шчаслівым, нават жывучы насупраць гаражэй, магільнікаў і смецця.
— Я да іх адношуся з вялікай павагай — там жывуць не самыя дурныя людзі. Можна зайсці ў шабаноўскую кватэру і пабачыць кампутары Apple і плазмы замест шэрасці сценаў. Герой майго фільма — чалавек на мяжы: ён выбірае, ці паехаць яму ў Еўропу, ці застацца жыць у лукашэнкаўскай Беларусі, ці прыняць правілы гульні — а яны на любіцеля.
Фільм Курэйчыка ўключаны ў праграму кінафестываля "Лістапад". Рэжысёр кажа, праграмнаму дырэктару Ігару Сукманаву прыйшлося літаральна змагацца за "ГараШ", але ж Шабаны перамаглі.
