Ілля Куркоў
Стагоддзе з дня нараджэння Канстанціна Сіманава адзначаецца ў гэтым годзе. Рускі паэт, драматург, празаік нарадзіўся 15 лістапада 2015 года (28 лістапада — па новым стылі) у Петраградзе (Санкт-Пецярбург) і стаў адным з сімвалаў пакалення, якое перамагло у ХХ стагоддзі фашызм. Нягледзячы на воінскае званне, Сіманаў не лічыў сябе салдатам. Але менавіта падзеі лета 1941 года на Магілёўшчыне шмат у чым сфарміравалі будучага класіка і тэматыку яго твораў.
Калі ехаць па Бабруйскай шашы прыкладна на шостым кіламетры прама з дарогі бачны вялікі валун ледавіковага паходжання. У нашы дні камень здабыў імя. Здалёк бачная надпіс: "Канстанцін Сіманаў". З тыльнага боку ўмацавана дошка: "Усё жыццё ён памятаў гэта поле бою 1941 года і завяшчаў развеяць тут свой прах".
У 1941 годзе Канстанцін Сіманаў працаваў у газеце "Весткі", і на адно з першых заданняў выехаў да лініі фронту, якая ў гэты час праходзіла на тэрыторыі Беларусі. 11 ліпеня ў раёне Прапойска (цяпер — Слаўгарад) дваццаціпяцігадовы франтавы карэспандэнт ледзь не трапіў у палон. Пустынная дарога, па якой ён ехаў раніцай, праз пару гадзін была перарэзана перадавымі часткамі вермахта. Аднак пад вечар у яго ўсё-такі атрымалася дабрацца да Магілёва. "Мы перабраліся праз мост і ноччу праехалі па абсалютна пустым і маўклівым горадзе. У двары аднаго дома стаяў грузавік, з яго ціха выносілі насілкі з параненымі", — успамінаў пазней Сіманаў.
Напарнік Сіманава, фатограф Трошкин, даведаўся, што непадалёк ад горада артылерысты палкоўніка Куцепава падбілі і спалілі фашысцкія танкі — 39 штук! Зняць тэхніку патрабавалася абавязкова: з самага пачатку вайны савецкая прэса пісала пра сотні знішчаных варожых танкаў, але здымкі не публікаваліся. Дзеля сенсацыйнага рэпартажу варта было рызыкнуць, і газетчыкі выехалі на перадавую. Здымка ішла пад прыкрыццём узвода аўтаматчыкаў, з блізкага ляска ў любую хвіліну праціўнік мог адкрыць агонь. Але ўсё абышлося.
З'язджалі з цяжкім сэрцам. Куцепаў і яго людзі застацца ў жывых не маглі — гэта карэспандэнты адчулі, калі пакідалі лінію абароны. Яны і самі на аўтамабілі цудам праскочылі кольцы асяроддзя Магілёва. Гналі на поўнай хуткасці зусім не з-за страху перад ворагам — спяшаліся ў Маскву з найкаштоўнейшай на той момант інфармацыяй.
Панарама падбітых танкаў была лепшай агітацыяй за тое, што фашыстаў можна біць і вельмі паспяхова. Абаронцы Магілёва сталі для Сіманава эталонам сапраўднай мужнасці. Ад яго не раз чулі словы: "Маё поле там…". Гісторыя Буйніцкае абароны пасля легла ў аснову самага вядомага твора Сіманава — рамана "Жывыя і мёртвыя".
На месцы гібелі Сямёна Куцепава і яго баявых таварышаў былы рэпарцёр завяшчаў пахаваць сябе. Але задача апынулася складанай. Для савецкіх людзей Канстанцін Сіманаў быў культавай фігурай і, вядома, яго пахаванне не магло прайсці незаўважана. Пасля смерці пісьменніка ў 1979 годзе было абвешчана, што ён будзе пахаваны на Новадзявочых могілках у Маскве, аднак сям'я вырашыла інакш — выканаць волю Канстанціна Міхайлавіча, перавезці яго прах на Буйніцкае поле пад Магілёвам. Зразумела, што зрабіць гэта было неабходна ў строгай таямніцы.
У 2004 годзе мне ўдалося пагутарыць з ветэранам магілёўскага абласнога краязнаўчага музея Тамарай Фёдараўнай Палажэнцавай, удзельніцай тых падзей. Вось яе аповяд пра тое, як усё было на самай справе.
"8 верасня 1979 года ўдава Сіманава Ларыса Жадова патэлефанавала ў наш музей, папрасіла тэрмінова знайсці ўдзельнікаў абароны горада 1941-га, сказала, што хутка прыедзе разам з дзецьмі. Прычыну не назвала", — аднавіла ў памяці падзеі тых дзён непасрэдная іх удзельніца.
Палажэнцава адшукала Васіля Пяткова, які служыў радавым у 388 годзе паліцу палкоўніка Куцепава, і былога аблваенкома Івана Ціханава. Масквічы прыехалі разам з дырэктарам Крычаўскага музея, гісторыкам Міхаілам Мельнікавым. Гэты чалавек шмат гадоў сябраваў з Сіманавым, дапамагаў яму збіраць інфармацыю для кніг.
Пры сустрэчы госці паведамілі, што маюць намер выехаць на Буйніцкае поле, ізноў не назваўшы прычыну сваёй цікавасці. Калі прыбылі на месца, Пяткоў адлічыў 80 крокаў на поўдзень ад прасёлкавай дарогі і 80 — ад чыгуначных шляхоў: тут знаходзіўся пярэдні край абароны. Потым — бралі па жмені з урны і кідалі па ветры.
Пасля — сціплая памінальная вячэра ў нумары гасцініцы "Магілёў".
На нашыя пытанні сваякі адказвалі, што ўсё, што адбываецца — іх прыватная справа.
Неўзабаве высветлілася, што ў афіцыйных уладаў на гэты конт было іншае меркаванне. "Самавольшчыкаў" пакаралі… маўчаннем. Толькі праз год у прэсе з'явілася першая публікацыя пра Сіманава. Рызыкнуў парушыць забарону журналіст В. Пяскоў у газеце "Советская Россия".
