МІНСК, 11 кра — Sputnik. Пяць гадоў таму адбыўся тэракт на станцыі метро "Кастрычніцкая", сёння мінчукі нясуць кветкі да месца трагедыі, каля мемарыяльнага знака "Рака памяці" выстаўлена ганаровая варта.
11 красавіка 2011 года ў Мінску на станцыі метро "Кастрычніцкая" ў вячэрнюю "гадзіну пік" у 17.56 адбыўся выбух, у выніку якога 11 чалавек загінулі на месцы, чацвёра памерлі ў шпіталях. Цялесныя пашкоджанні рознай ступені цяжкасці атрымалі 315 грамадзян. Генеральная пракуратура Беларусі класіфікавала яго як тэракт.
Станцыя метро "Кастрычніцкая" размешчана ў цэнтры Мінска недалёка ад будынка адміністрацыі прэзідэнта, Палаца прафсаюзаў, Палаца Рэспублікі, музея гісторыі Вялікай Айчыннай вайны, буйнога ўнівермага сталіцы — ГУМа, тэатраў — лялечнага, юнага гледача і імя Янкі Купалы. Яна з'яўляецца перасадачным вузлом паміж Маскоўскай і Аўтазаводскай лініямі, адзінай перасадачнай станцыяй мінскага метро. Асноўная частка Маскоўскай лініі метро, якая перасякае горад з захаду на ўсход, пралягае пад галоўнай вуліцай сталіцы — праспектам Незалежнасці. Аўтазаводская лінія злучае спальныя раёны паўночнай часткі горада з буйнымі заводамі на поўдні Мінска. Залы двух перасадачных станцый "Кастрычніцкая" і "Купалаўская" злучае пераходны тунэль.
"Кастрычніцкая" з'яўляецца самай загружанай станцыяй мінскага метрапалітэна, у "гадзіны пік" яна прапускае ў паўтара разы больш пасажыраў, чым было запланавана ў праекце.
Паводле дадзеных міністэрства ўнутраных спраў Беларусі, выбухная прылада знаходзілася пад лаўкай на платформе насупраць другога вагона цягніка, які рухаўся з боку станцыі "Плошча Перамогі". У выніку выбуху на платформе ўтварылася варонка дыяметрам каля 80 сантыметраў. Магутнасць выбуху ў трацілавым эквіваленце склала ад пяці да сямі кілаграмаў. Выбуховае прыстасаваньне было начынена металічнымі шарыкамі дыяметрам каля аднаго сантыметра. У гэты ж час у процілеглым кірунку рухаўся іншы склад, які быў вымушаны прайсці без прыпынку.
Са слоў машыніста пацярпелага цягніка, выбух адбыўся прыкладна праз дзве секунды пасля адкрыцця дзвярэй вагонаў.
Паведамленне аб выбуху на "Кастрычніцкай" паступіла ў 17.58. Праз тры хвіліны на месца прыбылі першыя падраздзяленні выратавальнікаў, людзей са станцыі эвакуіравалі. Уваход у метро зачынілі, рух па праспекце Незалежнасці, на які выходзіць станцыя, быў часткова перакрыты. Да месца здарэння былі сцягнуты карэты "хуткай дапамогі", спецтэхніка МНС, міліцыі, КДБ, ля ўваходу ў метро дзяжурылі пажарныя.
У Мінск прыбылі эксперты-крыміналісты ФСБ Расіі для аказання дапамогі ў расследаванні тэракту.
13 красавіка беларускія ўлады абвясцілі днём жалобы па загінулых у выніку выбуху ў мінскім метро.
З-за тэракту на некалькі дзён была парушана праца метрапалітэна Мінска. Выбухной хваляй быў часткова разбураны столь станцыі "Кастрычніцкая", пашкоджаны сцены над эскалатарам, выйшаў з ладу і эскалатар. Маскоўская лінія падземкі, рух на якой быў прыпынены з-за выбуху, запрацавала зноў 13 красавіка ўвечары, але цягнікі ішлі без прыпынку на станцыі "Кастрычніцкая". У поўным аб'ёме рух на гэтай лініі было адноўлены 14 красавіка.
Па факце выбуху Генеральная пракуратура Беларусі распачала крымінальную справу. Праз суткі пасля трагедыі беларускія спецслужбы затрымалі падазраваных у тэрарызме — ураджэнцаў Віцебска Дзмітрыя Канавалава і Уладзіслава Кавалёва.
Экспертыза ФСБ Расіі ўстанавіла, што ў метро выбухнула прылада электрычнага тыпу асколачна-фугаснага дзеяння. Зарад бомбы быў змешчаны ў дзве пластыкавыя бутэлькі сумарным аб'ёмам не менш за 12 літраў. Сродак маскіроўкі і дастаўкі бомбы — торба аб'ёмам не менш за 15 літраў. У бомбе быў выкарыстаны зарад выбухоўкі, які важыў не менш за 12,5 кілаграма. Выбухоўка была выраблена на аснове аміячнай салетры з дадаткам іншых рэчываў. У якасці выбуховага рэчыва ў бомбе было ўжыта каля 30 грамаў трыацэтона трыпераксіду. У прыладзе былі электрадзетанатар і сістэма засцярогі. Бомба прыводзілася ў дзеянне дыстанцыйна.
Падчас следства высветлілася, што Дзмітрый Канавалаў першапачаткова хацеў пакінуць выбуховае прыстасаванне, якое вырабіў ў сваёй кватэры ў Віцебску, у непасрэднай блізкасці да эскалатара, што прывяло б да большай колькасці ахвяр. Але, убачыўшы небяспеку для сябе, прыняў рашэнне змяніць месца закладкі выбухной прылады. Ён усталяваў бомбу пад лаўкай у метро, каб застацца ў жывых і не быць закранутым выбухной хваляй. Пасля гэтага Канавалаў пайшоў да пачатку тунэлю, які вядзе на станцыю "Купалаўская". Там ён націснуў кнопку пульта, ад сігналу якога і спрацавала бомба.
Падчас аднаго з допытаў Дзмітрый Канавалаў паведаміў, што здзейсніў тэракт "для дэстабілізацыі абстаноўкі ў Рэспубліцы Беларусь", каб "пасеяць страх, паніку".
Суд над абвінавачанымі ў выбуху ў метро пачаўся 15 верасня 2011 года.
30 лістапада 2011 года Вярхоўны суд Беларусі прыгаварыў Дзмітрыя Канавалава і Уладзіслава Кавалёва да вышэйшай меры пакарання — расстрэлу, матываваўшы сваё рашэнне тым, што арганізатар тэракту Канавалаў здзяйсняў неаднаразовыя акты тэрарызму, апошні з якіх прывёў да смерці 15 чалавек, а Кавалёў як саўдзельнік, на працягу многіх гадоў ведаючы пра дзеянні Канавалава, не паведамляў пра гэта праваахоўным органам. У выпадку з тэрактам у метро судзеянне Кавалёва насіла мэтанакіраваны характар.
Кавалёў падаваў прашэнне аб памілаванні, Канавалаў гэтага рабіць не стаў. Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка памілаваць асуджаных адмовіўся ў сувязі з выключнай небяспекай і цяжкасцю наступстваў для грамадства ад учыненых злачынстваў.
18 сакавіка 2012 года беларускія Агульнанацыянальнае тэлебачанне паведаміла, што смяротныя прысуды ў дачыненні да грамадзян Беларусі Дзмітрыя Канавалава і Уладзіслава Кавалёва, асуджаных за тэрарызм, у тым ліку за выбух у мінскім метро ў красавіку 2011 года, прыведзены ў выкананне.
У першую гадавіну трагедыі ў памяць аб ахвярах тэракту ля ўваходу на станцыю метро "Кастрычніцкая" быў адкрыты памятны знак "Рака памяці". Кампазіцыя выканана з бронзы, белага мармуру і чорнага граніту. На бронзавай стэле адлюстраваны 15 хваль, на грабянях якіх — прозвішчы 15 загінуўшых у трагедыі. Акрамя імёнаў загінуўшых кампазіцыя змяшчае адзін надпіс, які сімвалізуе спынены час на электронным табло, — дату тэракта.
