МІНСК, 26 кра — Sputnik. Паглядзець архіўные кадры ліквідацыі аварыі на Чарнобыльскай АЭС, прачытаць успаміны відавочцаў, дазнацца пра экалагічныя наступствы і наступствы для здароўя чалавека, а таксама пра віды радыёактыўных вылучэнняў можна праз адмысловы праект Sputnik "30 гадоў пасля Чарнобыля: Жыць нельга Баяцца" на рускамоўнай версіі сайта.
Праз 30 гадоў пасля аварыі на ЧАЭС здаецца, што ўсё пад кантролем і пагрозы больш няма, нягледзячы на тое, што радыяцыя ёсць.
Аварыя на Чарнобыльскай атамнай электрастанцыі адбылася ў ноч на суботу 26 красавіка 1986 года. Выбух прагрымеў у 1 гадзіну 23 хвіліны на 4-м энергаблоку і быў настолькі моцным, што цалкам разбурыў рэактар. У атмасферу трапілі вялікія аб'ёмы ізатопаў ёду-131, цэзію-137, стронцыя-90, а таксама трансуранавых элементаў.
Цяжкія трансуранавыя элементы (у тым ліку ізатопы плутонія) аселі пераважна ў 30-кіламетровай зоне. Ёд і цэзій разляцеліся па ўсім свеце, Еўропа апынулася ў брудных плямах: зоны, забруджаныя цэзіем, з'явіліся і на поўначы — у Скандынавіі і Брытаніі, і на поўдні — у Грэцыі і на Кіпры. Радыёактыўны ёд даляцеў нават да Амерыкі. Увесь свет нерваваўся, а Савецкі Саюз рыхтаваўся да першамайскай дэманстрацыі.
Што ж адбылося на станцыі? Вычарпальнага адказу на пытанне, чаму гэта здарылася, няма да гэтага часу. Адны схіляюцца да таго, што вінаваты персанал — не справіўся з сітуацыяй, якая ўзнікла пры планавым эксперыменце на 4-м энергаблоку. Па іншай версіі, галоўная прычына — у недасканалай канструкцыі самога рэактара. Трэція лічаць, што аварыя стала следствам адсутнасці "культуры бяспекі" на ўсіх этапах: ад планавання атамнай энергетыкі і распрацоўкі тэхрэгламентаў да эксплуатацыі АЭС. Прынята меркаваць, што фатальным аказалася збег ўсіх гэтых фактараў.
"Чарнобыль — гэта ланцуг нязначных, невялікіх памылак, якія назапашваліся. У канчатковым выніку колькасць перайшла ў якасць. Спрошчаная канструкцыя рэактара плюс імкненне штосьці удасканаліць на працоўным рэактары… Наогул эксперыментаваць на працоўным рэактары — гэта, вядома, адчайны крок", — распавяла начальнік ДУ "Рэспубліканскі Цэнтр па гідраметэаралогіі, кантролі радыеактыўнага забруджвання і маніторынгу навакольнага асяроддзя" Марыя Герменчук.
Маштаб трагедыі ўсвядомілі не адразу. У першыя гадзіны былі ўпэўненыя, што рэактар ацалеў, і некаторы час нават спрабавалі яго астудзіць. Дазіметры, якія былі ў наяўнасці, "зашкальвалі" — вызначыць рэальны ўзровень радыяцыі было немагчыма.
"Я ўбачыў полымя над блокам №4, якое па форме было падобным да полымя свечкі або паходні. Яно было вельмі цёмным, цёмна-фіялетавым, з усімі колерамі вясёлкі. Полымя было на ўзроўні зрэзу трубы блока №4. Потым пачуўся другі выбух… Секунд праз 15-20 з'явіліся яшчэ адна "паходня", якая была вузейшай за першую, але ў 5-6 разоў вышэй. Полымя таксама павольна вырасла, а потым знікла", — узгадвае відавочца трагедыі.
