Алена Васільева, Sputnik
У Ноч музеяў "Дом карцін" дзверы адчыніў, а арт-аб'екты — закрыў, прычым непразрыстай чорнай плёнкай. За паўгода з галерэі, якая прываблівала папулісцкай выставай "Пахі свету" з водарамі Цімаці і Пуціна, "Дом карцін" ператварыўся ледзь не ў самую перадавую арт-прастору Мінска.
Чорны квадрат Вашкевіча
Гучала "Радыё Культура", вісела на сценах глянцавая чорная плёнка, якая цнатліва затуляла карціны і арт-аб'екты Руслана Вашкевіча, круціўся лататрон — вось і ўсё. Абстаноўка так ашаламляльна адрознівалася ад звыклага фармату ночы, калі кожны музей трохі Disneyland з папраўкай на мастацтва, што "Дом карцін" рабіў уражанне еўрапейскай галерэі.
Пару месяцаў таму тут адкрылася выстава беларускага мастака-канцэптуаліста Вашкевіча — "Канал Культура". Тады на ўваходзе гледача сустракаў зэдлік са звязкай выбухоўкі. Зэдлік не выбухнуў, затое СМІ, уражаныя наяўнасцю ў Беларусі жыццяздольнага авангарду, разарваліся тэкстамі-чэкінамі — напісаць пра выставу моднага мастака трэба было хаця б дзеля таго, каб пацвердзіць: я там таксама быў, я таксама бачыў карціну "Сэкс-турызм".
У Ноч музеяў на месцы зэдліка з выбухоўкай ўсталявалі лататрон, поўны белых скруткаў-тэкстаў, апублікаваных пра выставу "Вашкевіча". Тэксты станавіліся даведнікам па выставе, яны і подпісы да карцін — адзінае, на што мог абапірацца наведвальнік. Глядач атрымаў адказ на пытанне, якім быў бы свет, калі б тэкставая рэальнасць стала першаснай.
"Культура — гэта не склад шэдэўраў, а рух сэнсавых патокаў", — пісаў Максім Жбанкоў. Я паспрабаваў гэтую ідэю давесці да абсалюту, зрабіць так, каб чалавек не заграз у візуальным шэрагу, а ўбачыў усё, што фармуе яго ўспрыманне — і назва работ, і тэксты крытыкаў. Бо многія людзі сюды не прыйдуць, а будуць ведаць пра тое, што адбываецца на выставе толькі дзякуючы таму, што прачытаюць у тэкстах крытыкаў. З дапамогай лататрона мы паказваем, як фарміруецца погляд чалавека на мастацтва, калі ён вымушаны даверыць сябе тэксту крытыка ", — растлумачыў для Sputnik Максім Ясінскі, аўтар ідэі" Закрытага паказа ".
Ноч м
Максім Ясінскі, а акрамя яго — Максім Жбанкоў, Альміра Усманава, пост-панк гурт "К" — тыя, хто атрымаў права на ўласнае выказванне ў рамках выставы Вашкевіча. Мабыць, гэта ўнікальны для Беларусі праект, калі персанальная выстава не абмяжоўваецца толькі асобай аўтара. Вашкевіч дапускае на сваю тэрыторыю культуролагаў, музыкаў, а сам становіцца хутчэй абяцаньнем якасці ўсіх падпраектаў, створаных у "Доме карцін" пад агульнай назвай "Канал Культура".
Гэта значыць, у галерэі стварылі свайго роду бяспечную прастору для тых, каго сучаснае мастацтва палохае. Узяўшы за адпраўную кропку сцвярджэнне "Вашкевіч — гэта добра і модна", глядач бясстрашна ідзе і на іншыя праекты "Канала Культура". Бярэ ўдзел у адкрытай дыскусіі са Жбанковым, прыходзіць паслухаць пост-панк, а зачыненыя плёнкай карціны яшчэ да тлумачэнняў успрымае як мастацкі жэст, а не як "дзярмо мастака" (італьянскі мастак П'етра Мандзоні размясціў ўласныя фекаліі ў кансервавых слоічках, адну з іх прадалі на аўкцыёне "Сотбіс").
Давай з табой памаўчым
Самому Ясінскаму ў якасці даведніка па выставе дастаўся тэкст Віктара Марціновіча "Дзе твая флюараграфія, Эндзі?" Карэспандэнту Sputnik — тэкст аглядальніка "СБ. Беларусь сегодня" Уладзіміра Сцяпана. Нават пералік выданняў, якія напісалі пра выставу мастака, дае зразумець, што мастацтва — гэтакая тэрыторыя адвагі: быццам бы пра той жа сэкс-турызм у Беларусі дзяржСМІ пісаць некомільфо, але калі сэкс-турызм — карціна з выставы, гэта ўжо добра і бяспечна.
Зрэшты, вандроўка па выставе паказала, што тэксты пра мастацтва часам перакрываюць для гледача само мастацтва.
"Пытанне ў тым, што ж мастацтва — атрымліваецца, месца мастацтва займаюць тэксты пра мастацтва? А ці не забіваюць яны ў такім выпадку мастацтва? Здавалася б, яны павінны дапамагчы дайсці да сутнасці, зняць фіранку з выставы, а выходзіць, што яны і аказваюцца фіранкай. З іншага боку, крытык можа задаць пытанне — калі чужыя словы забіваюць мастацтва, можа, мне варта замоўкнуць? Але гэта прывядзе да таго, што мастацтва не будзе прысутнічаць у медыйнай прасторы, застануцца адны толькі палітычныя сваркі. Дзякуючы меркаванням крытыкаў, дыскусіям вакол выстаў, мы можам прыцягнуць увагу людзей да выстаў ", — растлумачыў Ясінскі.
На выставе прысутнічаў і сам Вашкевіч, спрабаваў пазнаць свае працы пад непразрыстай плёнкай і як усе цягнуў з лататрона пуцяводны тэкст.
"Мне падабаецца, як сур'ёзна піша пра прадмет Альміра Усманава, але гэтыя тэксты не для простага гледача, я сам марную шмат кілакалорый, чытаючы іх. Мне падабаецца зарад Максіма Жбанкова, калі чытаю яго, мне здаецца, мы сінхранізуем дзеянні: ён валодае тэорыяй, а я практык, іду наўздагад, яго тэксты дапамагаюць. Але ў цэлым у Беларусі вялікі дэфіцыт крытыкаў у гэтай сферы. Часцей сутыкаюся з тэкстамі, якія ні ў гледача не ствараюць суцэльнага ўражанні пра выставу, ні мне не дапамагаюць знайсці ў сабе новы пласт", — распавёў Вашкевіч.
Ноч музееў у Доме карцін
Мастак прызнаецца — добра структураваная думка ў тэксце крытыка дапамагае пераконвацца ў тым, што ідзеш у слушным кірунку.
"Гэта ператвараецца ў своеасаблівы вузел на канаце, у кропку апоры", — растлумачыў мастак.
Ён распавёў, што дырэктар "Рускага музея" Аляксандр Бароўскі, наведаўшы выставу "Канал Культура" наогул зрабіў выснову: тэксты лішнія. Прычым гаворка не пра журналісцкія тэксты, а пра каментары, якія суправаджаюць разам з назвай кожную карціну.
"Прынята лічыць, што розначытанні, якія ўзнікаюць у галовах гледачоў, розныя інтэрпрэтацыі, пацвярджаюць высокі ўзровень мастака. Але мне здаецца, што каментар вельмі важны для гледача. Інфармацыйны струмень сёння шчыльны, і нам не да размазвання сюрэалізма па сценах. Важна і для сябе сфармуляваць, што ты маеш на ўвазе, і гледачу растлумачыць. Можа ў Піцеры і Маскве і не трэба каментароў, але ў нас трэба акцэнтаваць сваё дзеянне, тлумачыць, таму што ў адрозненне ад гэтых гарадоў у Мінску ў цябе за спіной няма кантэксту, за спіной — каша ", — лічыць мастак.
"Наша ўспрыяцце мастацтва сфармавана кантэкстам, нашым досведам. Калі мы адкрытыя новым поглядам, тэкстам, візуальным вобразам, калі існуем у культуры дынамічна, мы бачым гэты веер варыянтаў. У той жа час, мы заўсёды шукаем апору, становімся на пэўную пазіцыю — пра мастацтва немагчыма гаварыць па-за пазіцыяй. Нават калі я зараз кажу аб зняцці наратыву бінарных апазіцый, я кажу з пэўнай пазіцыі ", — растлумачыў карэспандэнту аўтар ідэі Максім Ясінскі.
Пачуўшы вабныя словы "дыскурс" і "бінарная апазіцыя", да гутаркі далучыліся іншыя наведвальнікі выставы і пачалі высвятляць: вывучаючы іншыя погляды можна зразумець, што ўсе яны раўнапраўныя: уступаць у свабодны дыялог можна толькі з такім перакананнем.
