МІНСК, 28 чэр — Sputnik. Зала для гледачоў Рускага тэатра была запоўненая, усе прыйшлі з кветкамі, амаль кожны — у элегантным чорным гарнітуры. Гледачы падымаліся на сцэну, дзе можна было развітацца з Расціславам Янкоўскім.
Яго фота, як заўжды, вісіць на сцяне тэатра ў шэрагу іншых акцёраў, але сёння яно перавіта чорнай стужкай.
"Сышоў з жыцця вельмі прыгожы чалавек"
"Тут шмат незнаёмых людзей, гэта ўсе гледачы, проста прыхільнікі таленту Расціслава Іванавіча", — казалі супрацоўнікі тэатра. Саміх супрацоўнікаў у зале мала — усе яны мітусіліся за сцэнай, арганізоўвалі цырымонію развітання. На пад'ездзе да тэатра — аўтобусы з ротай ганаровай варты, бясконца прыбывалі вянкі — ад дырэкцыі кінафестывалю "Лістапад", ад сваякоў, ад прыхільнікаў, ад прэзідэнта.
Галоўнае, што ўзгадвалі супрацоўнікі тэатра пра Янковскага — яго гатоўнасць адгукнуцца на любую просьбу.
"Ці то пуцёўка, ці кватэра — што заўгодна, да кавалка мяса ў складаныя часы. Кожны, хто звяртаўся да яго па дапамогу, атрымліваў яе. Не было нікога, хто застаўся б без яго ўвагі", — распавёў намеснік дырэктара тэатра Ігар Андрэеў.
Sputnik сустрэў крытыка, кандыдата навук Людмілу Саянкову — яна таксама была з кветкамі ў руках. Яна тут жа пацвердзіла цёплыя словы калегаў Янкоўскага пра акцёра і згадала пра сваю першую сустрэчу з мэтрам сцэны.
"Калі я ўпершыню ўбачыла Янкоўскага на сцэне тэатра ў ролі Макбета, я была ўзрушаная. Прыехала з правінцыі, зялёная, і я папрасіла аб сустрэчы. Да гэтага часу здзіўленая, як ён сур'ёзна размаўляў са мной у грымёрнай, для мяне зробленыя там запісы — самае каштоўнае. Дагэтуль адчуваю падзяку і павагу да яго, ён быў майстар, кароль сцэны, дэмакратычны, адкрыты, шчодры. Няма беларускі, якая б не захаплялася ім і як мужчынам. Ужо казала сёння калегам, што сёння сышоў яшчэ і вельмі прыгожы чалавек", — падзялілася Саянкова.
Расціслаў Іванавіч напісаў і прадмову да першай кнігі даследчыцы, прысвечанай кінафестывалю "Лістапад". Сярод прысутных шмат тых, каго з Янкоўскім звязаў менавіта фестываль.
"Расціслаў Іванавіч любіў і тэатр, і кіно, але мы з ім абмяркоўвалі ў бальніцы, што любімым яго стварэннем быў "Лістапад". Яго добра ведалі за межамі Беларусі, многія акцёры прыязджалі на фестываль менавіта да яго — яны ехалі ў госці да Янкоўскага. Яго выдатная жонка рыхтавала абеды дома. Гэта была добрая традыцыя: сняданак, які будзе пераходзіць у абед — у Расціслава Іванавіча, потым — прыём у мэра горада… Каманда складалася ў асноўным са студэнтаў, ніхто з нас не атрымліваў грошай за працу над фестывалем, і праца над "Лістападом" пачыналася заўсёды дома ў Янкоўскага", — згадвае пра сумесную працу над фестывалем былы дырэктар "Лістапада" Валянціна Сцяпанава.
Нягледзячы на рэгаліі Янкоўскага, на фестывалі ён размаўляў з кожным, як з роўным.
"Калі мы працавалі на "Лістападзе", усе былі роўныя. Студэнт прыйдзе падпісаць у яго дакументы — яго жонка Ніна Давыдаўна заўсёды накорміць абедам, яблычак з сабой дасць. Гэта заўсёды была атмасфера любові і павагі", — падзялілася Сцяпанава.
Яна прыгадала, што Янкоўскі быў фактычна духоўным бацькам тэатра, што ў тэатр прыходзілі на Янкоўскага.
"Не было чалавека, які не атрымаў бы дапамогі ад Янкоўскага"
Супрацоўнікі тэатра — а яны прыйшлі развітацца з акцёрам у поўным складзе, тут і рэжысёры, і акцёры, і тэхнічныя работнікі — успамінаюць кожны памятны эпізод знаёмства з Расціславам Іванавічам — у кожнага ёсць, што згадаць.
"Раскажу вам толькі адзін эпізод. У 1976 годзе мы рэпетавалі спектакль "Муж і жонка здымуць пакой", дзе ў яго была невялікая роля бацькі. І амаль адначасова мы рэпетавалі спектакль па Горкаму — "Апошнія", дзе ён іграў Якава. Ён заўсёды быў вельмі працавітым чалавекам, угрызаўся ў працу, і я аднойчы спытаў — Расціслаў Іванавіч, а што вы так апантана капаеце ў невялікай ролі бацькі? А ён адказаў — у гэтай ролі я шукаю тое, што буду іграць у канцы года ў "Апошніх". І ў гэтым велічыня акцёра — ён сёння шукаў тое, што спатрэбіцца ў будучыні", — згадаў намеснік дырэктара Тэатра Горкага Ігар Андрэеў.
Валянціна Еранькова — любімы рэжысёр Янкоўскага, пачынала свой творчы шлях побач з Расціславам Іванавічам як акторка. Успамінае, што гэта адзін з тых акцёраў, які на рэпетыцыі з'яўляўся загадзя, абавязкова ведаў тэкст і сваёй выпраўкай прымушаў падцягвацца і іншых акцёраў — побач з такім мэтрам і з павагі да яго ніхто не хацеў трапіць у няёмкае становішча.
"Я мела гонар удзельнічаць у правядзенні чатырох яго юбілеяў. Ён жартаваў, мы абмяркоўвалі з ім і наступныя юбілеі, я была перакананая, што ён будзе жыць доўга — і ён будзе жыць, пакуль мы будзем яго памятаць. Ён аказаў неацэнную паслугу тэатру, служачы яму, як рыцар. Ён рыцар не толькі нашага тэатра, але і ўсёй культурнай прасторы былога Савецкага Саюза", — згадвае Янкоўскага рэжысёр.
Яна перакананая, што Янкоўскі быў апантаны прафесіяй. Такіх людзей, лічыць яна, засталося не так шмат. Еранькова пацвярджае — няма людзей, якія, звярнуўшыся да Янкоўскага па дапамогу, не атрымалі б яе.
"Ён застанецца ў сэрцах усіх, хто яго памятае, ён дух гэтага тэатра. Нам яго будзе не хапаць", — упэўненая рэжысёр.
Грамадзянская паніхіда адбылася на вялікай сцэне Рускага драматычнага тэатра, у якім Янкоўскі служыў з 1957 года.
