https://bel.sputnik.by/20161008/nacionalnye-tradycyi-1025530627.html

Жалезны тыдзень: абярэгі

Жалезны тыдзень: абярэгі

Sputnik Беларусь

Як глыбока сядзіць у чалавеку страх. Можа, яшчэ з тых часоў, як нарадзілася чалавецтва. Здаецца, і баяцца няма чаго – а ўсё адно страшна. 08.10.2016, Sputnik Беларусь

2016-10-08T10:30+0300

2016-10-08T10:30+0300

2016-10-17T17:04+0300

спадчына

беларусь

ларыса мятлеўская

традыцыі

нацыянальныя традыцыі

https://cdnn11.img.sputnik.by/img/102552/97/1025529787_0:118:1280:841_1920x0_80_0_0_5553fc22587592266ac73b31ae64c4d1.jpg

Ларыса Мятлеўская, Sputnik.Каб неяк абараніць сябе, людзі прыкмячалі спрыяльныя здарэнні і няўдачы. Каб абысці няўдачы, аберагчы сябе, імкнуліся выконваць пэўныя магічныя дзеянні. Так народныя прыкметы і павер'і сталі суправаджаць кожны чалавечы крок — нараджэнне, каханне, смерць. Невычэрпная народная фантазія!Жалезныя забабоныПрыродныя якасці жалеза — моц, цвёрдасць, трываласць, а таксама сувязь з агнём падчас апрацоўкі абумовілі выкарыстанне вырабаў з жалеза ў якасці ўніверсальных абярэгаў. А кавалёў, якія пры дапамозе агню і вады здабывалі яго, пачалі лічыць чараўнікамі.Каса, адабраная ў чортаУ народнай культуры абярэгамі з'яўляюцца ўсе вострыя вырабы з жалеза, якія прызначаны калоць і сячы: сякера, нож, серп, каса, іголка, цвік і г. д. Усе падобнага кшталту рэчы мелі ўласцівасць не толькі адганяць розную нечысць і хваробы, але і знішчаць іх.Старую касу часта прымацоўваюць над уваходам у хату з верай, што думкі ліхога чалавека будуць як бы адсечаныя і нікому не пашкодзяць. Дарэчы, ці ведаеце вы адкуль у чалавека з'явілася каса? Згодна з народным паданнем, Бог выманіў яе ў чорта і аддаў чалавеку.А было гэта ў тыя часы, калі Бог і чорт разам сена касілі. Бог касіў долатам, а чорт касой. Справы ў Бога ішлі кепска і, калі пасля абеду чорт заснуў, Бог узяў чортаву касу і накасіў болей за чорта.Калі ж чорт прачнуўся і пабачыў, колькі ў Бога сена будзе, яго ўзялі завідкі і ён прапанаваў Богу памяняць касу на долата. З тых часоў каса на службе ў чалавека.Навошта барану вакол вёскі цягаліКачарга, чапяла (ёмка), патэльня — прадметы, звязаныя з печчу і хатнім агнём. Іх выкарыстоўвалі для адгону градавых хмараў.Што можа быць больш трывалым, надзейным і непарушным, як агароджа. Асабліва калі гэта казачныя "жалезны тын", "жалезныя вароты", "жалезныя дзверы" і "жалезны мост". Праз іх ужо дакладна ніякае ліха не пераскочыць!Гэта ў казках, а ў жыцці часам вакол вёскі барану цягалі — і было тое самае.А калі ахоўную прастору яшчэ замыкаюць на жалезныя замкі і ключы, то тады зусім усё добра!Напрыклад, ключамі і замкамі валодае святы Юр'я. Жалезнымі замкамі ён замыкае пашчы ваўкам, каб не рэзалі хатнюю жывёлу, а ключамі адмыкае зямлю пасля зімы і выпускае лета.Грызці жалезны хлеб і насіць жалезныя чаравікіУ маёй гаспадарцы назбіралася цэлая калекцыя замкоў, якія належылі маім дзядам і бацьку. Дарэчы, бацька мой, Грыб Лявон Андрэяў, быў майстрам на ўсе рукі. Ён сам пабудаваў хату, умеў адрамантаваць абутак і ведаў усё пра жалеза. У хатняй гаспадарцы і дагэтуль жывуць зробленыя ім нажы, капаніцы, магілы продкаў ахоўвае ажурная агароджа з металу, а дзверы ў склеп і іншыя пабудовы надзейна зачыняюцца адмысловымі замкамі, зробленымi рукамі бацькі.Калі я была малая, тата любіў чытаць мне беларускія народныя казкі, у якіх часта станоўчым героям прапаноўвалася грызці жалезны хлеб і насіць жалезныя чаравікі. Мне было іх вельмі шкада. А тата суцяшаў мяне і казаў, што ў казках добрае заўжды перамагае злое. Так і было. За свае пралікі героі павінны былі адпакутаваць, каб здабыць здольнасць дасягнуць недасяжнага."Зуб не касцяны, а жалязяны!"Жалеза — самы распаўсюджаны цяжкі метал. Яго прыродныя якасці — моц, трываласць — часта служылі характарыстыкай характару чалавека, прадмету, якому-небудзь дзеянню ці з'яве.Напрыклад "жалезнае слова" — канчатковае рашэнне, "жалезнае сэрца" — халоднае, жорсткае і г. д.Не ведаю, ці было такое з вамі, а я ў дзяцінстве кідала свае малочныя зубкі ў запечак, прыгаворваючы: "Мышка, мышка! На табе зуб касцяны, а дай мне жалезны!" Пры гэтым дарослыя тлумачылі, што новыя зубы будуць крэпкія і здаровыя.А яшчэ міфічнымі істотамі з жалеза пужалі дзяцей, каб не хадзілі адны ў небяспечныя месцы. Так, "жалезны чалавек" — волат з жалеза, які жыве ў балоце, лесе і ахоўвае сваё валадарства, там жа можна сустрэцца з "жалезным ваўком", у жыце сядзіць "русалка з жалезнымі цыцкамі" і г. д. На ўсялякі выпадак ПрымаўкіЛізнуць, як жалеза на марозе. (Пра неабачнае, небяспечнае дзеянне чалавека).Цвёрды, як залеза. (Пра цвёрды характар чалавека).Лыбіцца, як жалезка знайшоўшы. (Пра нейчую радасць з пустога. Лыбіцца — усміхацца. Жалезка — лязо нажа).Грызці, як іржа жалеза. (Пра чалавека з дакучлівым, злосным характарам, што ўвесь час дакарае, папракае каго-небудзь).Журба, як іржа. (Пра цяжасць, разбуральнасць журбы для чалавека).У гэтыя крыху сумныя кастрычніцкія дні не паддавайцеся журбе, бо наперадзе Каляды і Новы год, а там і вокам не паспееце міргнуць, як трапіце ў абдымкі цёплага лета.А сёння з добрымі думкамі зварыце які небудзь смачны супчык, булёнчык або боршч і супакойце страўнік цёпленькім. Няхай ён стане абярэгам вашаму здароўю, а ўсё кепскае няхай ідзе лесам. У мяне атрымалася такая вось капуста з таго, што нарасло на агародзе. Зараз устаўлю яе ў печ, а вам — да пабачэння!

беларусь

2016

Навіны

ru_BY

спадчына, беларусь, ларыса мятлеўская, традыцыі, нацыянальныя традыцыі