Як захоўваюць ткацкія традыцыі ў вёсках Белавежскай пушчы, разбіраўся карэспандэнт Sputnik Дзмітрый Босак.
"Гэтыя дываны — вечныя. Мыць не трэба. Узімку ўзяў, па снезе пацягнуў, вытрас, добра высушыў і ўсё — ён зноў такі, як быў", — кажа 74-гадовая майстрыха Надзея Грыцук. Ткаць яна навучылася, яшчэ быўшы маленькай дзяўчынкай, а подвойную тэхналогію вывучыла пасля замужжа.
З першым дываном выгадавала дваіх дачок
Ткацкі станок, або кросны, Надзеі Грыцук стаяць у Цэнтры культуры і рамёстваў вёскі Каменюкі. Тут яна, майстар са званнем "народны", перадае свой вопыт маладым пакаленням. "Калі-то мая мама ткала простыя дываны і мяне прымушала дошчачку трымаць. Прыйдзеш са школы і дошчачку трымаеш. А мне хацелася самой ткаць. Маці сыдзе — я за кросны. У кожнага чалавека праца адрозніваецца. Мама заўважала, і на мяне: "Што ты ўжо нарабіла?" — успамінае Надзея Анатольеўна пра свае першыя спробаы ткацтва. Майстрыха паказвае, як са станка выходзіць двухслаёвае палатно. І калі з аднаго боку на ім ружовая аснова і чырвоны ўзор, то з другога — наадварот, аснова чырвоная, а ўзор ружовы.
Першы свой двухбаковы дыван Надзея Грыцук выткала амаль 50 гадоў таму. З ім яна выгадавала дваіх дачок. Засцілала яго на канапу, потым на падлогу, за гэты час яго нават паспела паесці моль. Цяпер покрыва захоўваецца ў музеі пры Цэнтры. "Мне было дваццаць пяць гадоў, калі я навучылася ткаць. Выйшла замуж, і цётка мужа даслала мяшок воўны. Мы памылі яе, спралі са свякрухай. І я выткала ёй адзін і сабе адзін першы дыван. Усяго, можа, з пяцьдзесят штук выткала: той прынясе ніткі, той прынясе, ведаеце, па суседстве ", — распавядае народны майстар.
"Вучыцца не вельмі-то жадаюць"
Подвойнае ткацтва ёсць і ў Гродзенскай вобласці. Але, як патлумачыла Надзея Анатольеўна, там ткуць па польскай тэхналогіі. Яна, на думку майстрыхі, складаней. Спосаб, якім валодае народны майстар, існуе толькі ў некалькіх вёсках Камянецкага раёна.
"Мы ездзілі ў Люблін, калі я маладзейшы была. Там зусім інакш працуюць. Наладжваецца гэтак жа, але праца ідзе інакш. У Мінску былі два разы. Там дзяўчынкі з Гомельскай і Віцебскай абласцей былі, то казалі, у іх такога не ткуць. Ткуць ручнікі і покрывы звычайныя, а такога — не ", — дзеліцца субяседніца Sputnik. За сваю ўнікальнасць тэхналогія ўключана ў спіс нематэрыяльнай гісторыка-культурнай спадчыны Беларусі. "Цяпер адкрываюць сядзібы розныя, людзі цікавяцца. Ужо паступова пачынаюць ткаць, таму што мы паказваем. У Мінску выкладчыкі ўжо навучыліся. У Інстытуце культуры кажуць, у іх стаяць кросны. Але вучыцца не вельмі-то жадаюць. Зараз моладзь такая, ім бы хутка ўсё зрабіць. Ну а старыя прыходзяць, пасядзяць, паглядзяць. ткаць цяжка, кажуць, ой, няма з маёю памяццю. Але прыходзяць ", — распавядае ремесленница.
Падбельскія дываны — вандроўцы
Раней Надзея Грыцук вяла гурток у суседняй вёсцы Падбела — там у клубе таксама стаяць кросны. Акрамя дываноў ткала сядушкі для крэслаў, сувенірныя палотны. Ўзоры яна бярэ з часопісаў для вязання або прыдумляе сама. Цяпер частка яе работ знаходзіцца ў музеі Цэнтра ў Камянюках, тыя, што засталіся, разышліся па свеце. Іх куплялі фіны, шведы, расіяне і знатакі з іншых краін. Адзін у мяне забралі з дому, я прадала яго ў Брэст у музей. Ён ваўняны, тры з паловай кілаграма важыць. Тоўсты, прыгожы, бардовай-жоўты. Не хацела прадаваць, амаль бясплатна аддала ", — шкадуе Надзея Анатольеўна.
Першая вучаніца
Зараз у Падбеліцы тчэ першая вучаніца Надзеі Грыцук Марыя Краўчынская. Яна таксама народны майстар Беларусі. Падвойным ткацтвам яна займаецца з 2000 года. На покрыве Марыі Іванаўны пераважаюць традыцыйныя славянскія матывы. "Калісьці людзі іх проста вышывалі на вопратцы, яны засцерагалі людзей.
Вяснянка, Масленіца, Купалінка — усё ў вобразах жанчыны. Жытнюю бабу цяпер тку — гэта абярэг на зажынкі, каб добра прайшла ўборка", — кажа ўмеліцы.
"Белая вежа" для Латушкі
Адзін дыван можна ткаць месяцамі. Ручная праца дорага аплачваецца — каштуе ён каля 300-400 рублёў. Хоць, як прызнаюцца, у Еўропе і Амерыцы такія рэчы цэняцца значна даражэй. Сядушкі, ручнікі і сувеніры ствараюцца хутчэй, зараз майстры займаюцца ў асноўным імі. "Такое маленькае людзі больш бяруць. Аднойчы дзесяць сядушак ўзялі ў Мінск. Чатыры аддалі паслу ў Францыі Паўла Латушку. Яму вельмі спадабалася. Ён таксама вельмі любіць ткацтва. Мы ездзілі на 65-годдзе вызвалення Мінска. Я яму падарыла выткаць Белую вежу. Ён такі ўдзячны быў ", — распавяла Марыя Краўчынская.
Карэспандэнт Sputnik дзякуе за дапамогу ў падрыхтоўцы матэрыялу аддзелу культуры Камянецкага райвыканкама.
