МІНСК, 23 сту — Sputnik. Адказ на гэтае пытанне, а таксама пра многія іншыя звесткі аб гандлі беларусаў вы даведаецеся ў матэрыяле Sputnik, а таксама наведаўшы выставу Нацыянальнага гістарычнага музея Рэспублікі Беларусь "Гандаль Беларусі на шалях гісторыі".
З варагаў у грэкі
Рэкі Днепр, Заходняя Дзвіна, Прыпяць былі важнейшымі воднымі артэрыямі шляху "з варагаў у грэкі". Невыпадкова на іх узнікаюць самыя старажытныя гарады Беларусі: Полацк і Тураў.
З паўночнага Прычарнамор'я даходзілі ў Беларусь амфары з віном і алеем. З Каўказа прывозілі самшыт, з якога выраблялі грабяні. З Візантыі, Блізкага Усходу і Сярэдняй Азіі дастаўляўся шкляны посуд, распсіаны эмаллю і золатам. З арабскага Усходу і Персіі везлі шыкоўныя дарагія тканіны, шоўкавае адзенне (знаходкі ў Мінску).
А ў Ваўкавыску былі знойдзены косткі паўліна 12 стагоддзя, магчыма, гэтая птушка з Цэйлона належала князю або знаці.
У Візантыю і Заходнюю Еўропу з беларускіх гарадоў пастаўлялі дарагія футры (куніцы, собаля, вавёркі), мёд, воск, смалу, лён і вырабы з яго, зброю, косць, вырабы са срэбра, жывёлу і рабоў, захопленых пад час войнаў.
У 9-10 стагоддзях у грашовым абарачэнні на Беларусі былі арабскія срэбныя манеты — дырхемы.
Самы вялікі скарб такіх манет вагай каля 20 кілаграмаў і агульнай колькасцю манет больш за 7,5 тысяч, знойдзены пад Полацкам (Каз'янкі).
З 11 ст. распаўсюджваюцца дэнарыі з Заходняй Еўропы, часам трапляюць на Беларусь срэбныя і залатыя грошы з Візантыі.
Залаты час рамесніцтва
У 15-16 стагоддзях сучасная тэрыторыя Беларусі ўваходзіць у склад Вялікага Княства Літоўскага. У гэты перыяд пашыраецца эканамічная функцыя гарадоў і адбываецца пераход ад працы рамеснікаў на заказ да працы на продаж.
Увогуле, гэты перыяд можна назваць "залатым" у плане рамесніцкай вытворчасці. На тэрыторыі краіны было зазначана больш за 200 рамесніцкіх спецыяльнасцей.
Цэнтрам гандлёвых аперацый становіцца гарадскі рынак. Тут прысутнічалі тавары айчынных і замежных купцоў. Сяляне актыўна гандлявалі прадуктамі сваёй гаспадаркі.
Унутры краіны гандлявалі на кірмашах кожны тыдзень, а таксама раз на год у спецыяльна вызначаны час. Кірмаш цягнуўся ад аднаго дня да месяца. Падчас кірмашу яго ўдзельнікі вызваляліся ад выплаты мыт на час яго правядзення.
Пытанні аб месцах і тэрмінах правядзення кірмашоў вырашаліся вялікім князем. Згодна са Статутам ВКЛ 1588 г. шляхта сама магла вызначаць дні правядзення таргоў. Існавала таксама і агульная вялікакняская сістэма мер і вагаў, якая павінна была раўняцца на віленскую.
Пры вялікім князі Аляксандры ў Вільні быў заснаваны манетны двор (1492 г.). Аднак увядзенне гэтай грашовай адзінкі не азначала скону натуральнага абмену. І ў граматах Вітаўта, і ў судзебніку Казіміра існавалі пункты, выплаты па якім трэба было праводзіць перцам, соллю і інш.
Праз Беларусь з Расіі ў Еўропу везлі футра, скуры, воск. З ВКЛ экспартавалася сыравіна: дрэва, футра, лён, збожжа.
Адным з самых прыбытковых відаў гандлю быў гандаль рыбай. З Еўропы прывозілі селядцы, з Украіны рачную рыбу. Вялікія былі кошты і падаткі на рыбу.
Напрыклад, у Пінску кожную 10-ю рыбіну павінны былі аддаць у якасці падатку.
За вырошчванне бульбы назначалася прэмія
Кантрабанда існавана, напэўна, амаль столькі ж, колькі і спроба не плаціць падаткі. Ва ўсялякім выпадку яшчэ Екацярына ІІ стварыла на мяжы цяперашніх Гродзенскай і Брэсцкай абласцей мытныя пасты. Ёй быў вызначаны штат на кожным з іх, перакладчыку, напрыклад, трэба было ведаць нямецкую, польскую і рускую мовы.
Паступова пашыраўся і звыклы асартымент тавараў. У 80 гадах 18 стагоддзя, напрыклад, у сялянскіх гаспадарках да звыклых капусты, морквы, цыбулі, буракоў, далучаецца бульба. За яе вырошчванне прызначаліся прэміі ў 20 злотых.
На захадзе Беларусі больш займаліся вырошчваннем сельскагаспадарчых культур, а на усходзе промысламі, у тым ліку вінакурэннем (вырабам моцных алкагольных напояў).
Вінакурні былі ў кожным буйным фальварку, існавалі яны і пры корчмах у мястэчках. Напрыклад, на Крычаўскім бровары за суткі выганялі 110 вёдзер гарэлкі, ва Урэчы — 2700 літраў.
У 18 стагоддзі назіраецца актыўны прыток яўрэйскага насельніцтва на тэрыторыю Беларусі з Украіны і Польшчы. Да канца стагоддзя яўрэі складаюць 20-30 працэнтаў усяго гарадскога насельніцтва і яшчэ большы ў мястэчках.
Дэфіцыт стварае кантрабанду
Не менш цікавай для наведвальнікаў выставы будзе гіторыя гандлю мінулага стагоддзя. Найперш таму, што гэтыя часы дэфіцыту тавару многія памятаюць.
Мала што змянілася і са спробамі праносу кантрабанднага тавару. Калі зараз для гэтага выкарыстоўваюць колы машын, розныя іншыя тайнікі ў транспарце, а таксама адзенне, і нават страўнік, то і ў пачатку мінулага стагоддзя для гэтых мэт ішлі палоззі павозак, прычоскі, абутак.
Напрыклад, сукно праносілі ў выглядзе запелянанага дзіцяці, пярсцёнкі і падвескі ў прычосцы, а ў бочцы з мазутам правозілі 3,8 пуда сахарыну.
Зацікавіў і цэннік на кантрабандныя тавары 1927 года. Шкурка выдры каштавала 80-100 рублёў, пясца — 15-30, хахуля — 15, а малпы — 100-120. Шоўкавыя мужчынскія шкарпэткі ў той час каштавалі два з паловай рублі.
А вось самым дарагім таварам у пачатку 50-х гадоў мінулага стагоддзя быў матацыкл — 2550 рублёў, веласіпед каштаваў прыкладна столькі ж, колькі і радыёла — 720 і 850 рублёў адпаведна, а наручны гадзіннік — 400.
Цікава прыгадвае пры гандлёвыя вехі і дакументальная стужка, якая дэманструецца непасрэдна ў зале музея. Хаця, як гаворыцца, лепш адзін раз пабачыць.
Дзверы дзяржаўнага гісторычнага музея адчынены да 19 гадзін вечара.
