Ці можна наказваць дзяцей і лаяцца на іх за памылкі, як змагацца з кампутарнай залежнасцю і чаму так важна вучыць уласным прыкладам, пра гэта і іншае распавядалі вядомы грузінскі педагог, стваральнік гуманнай педагогікі Шалва Амонашвілі і яго сын Паата ў Гродне. Яны правялі 16-гадзінны семінар для амаль 650 гродзенскіх бацькоў, а 20 сакавіка далі адкрыты ўрок для настаўнікаў адной з лепшых школ горада, на якім пабывала карэспандэнт Sputnik Вікторыя Салаўёва.
Квіткі раскупілі за два тыдні
У Гродне Шалва Амонашвілі бываў і раней, але звычайна праводзіў сустрэчы з педагогамі, а не з бацькамі. Квіткі на семінар "Мама, тата, я" ў Гродне раскупілі яшчэ ў лютым, арганізатарам нават прыйшлося ўзяць больш прасторную залу.
Паслухаць гуру педагогікі прыйшлі ў асноўным людзі сямейныя — маладыя пары і тыя, хто яшчэ толькі збіраецца стаць бацькамі, бабулі, дзядулі і ўсе, хто выхоўвае дзяцей. Многія прыехалі з суседніх гарадоў.
Цікава, што прывёз грузінскіх педагогаў у Гродна адзін з сузаснавальнікаў кампаніі "Контэ" Валянцін Байко ў рамках новага сацыяльнага праекта "Музыка сэрца". Ён так патлумачыў сваё рашэнне: "З Шалвай і Паатай Амонашвілі пазнаёміўся ў жніўні мінулага года на двухтыднёвым семінары ў Грузіі, куды мы паехалі ўсёй сям'ёй. Многія з пачутых ідэй знайшлі водгук у маёй душы, паколькі многія каштоўнасці і прынцыпы жыцця ў апошнія гады сталі блізкія каштоўнасцям гуманнай педагогікі".
Бацькоў шмат, а праблемы ва ўсіх аднолькавыя
Аказалася, што праблемы ва ўсіх прысутных былі амаль аднолькавыя. Свае пытанні яны задавалі са сцэны, а таксама падчас перапынкаў. Бацькі скардзіліся: дзеці не хочуць вучыцца, а ўрокі робяць з-пад палкі або калі ім паабяцаць планшэт, кампутарную гульню ці яшчэ нейкі "пернік". Адна мама наракала, што ў 9-гадовай дачкі няма мары, іншая цікавілася, ці сумленна пісаць дзіцяці лісты ад імя Дзеда Мароза.
Многіх цікавіла пытанне: а ці можна наказваць дзяцей, як навучыць не хлусiць бацькам. Знайшлося шмат незадаволеных школьнымі настаўнікамі або выхавацелямі ў дзіцячым садзе, якія называюць сучаснае пакаленне рабят бязглуздымі, лаюцца ці маральна зневажаюць сваіх вучняў.
Вучыць уласным прыкладам і менш камандаваць
Каб знайсці адказы, дастаткова было б хаця б гадзіну-другую праслухаць лекцыі. Галоўны прынцып, пра які ўвесь час гаварылі і Шалва, і Паата — трэба ставіцца да дзіцяці з павагай, як да роўнага, нават калі ён робіць памылкі ці нешта дрэннае. Бо дзіця толькі вучыцца, для яго кожны ўчынак — гэта вопыт. А мы на іх за гэта лаемся.
"Галоўная памылка зносін з дзіцем — гэта загады, крытыка ў выглядзе абвінавачванняў і вымоў, пагрозы і маралі, парады з гатовымі рашэннямі, высмейванні", — працягвалі бацька і сын Амонашвілі.
Замест гэтага варта пастаянна паказваць дзіцяці станоўчыя вобразы, прычым на ўласных прыкладах. То бок, калі бацькі хочуць, каб дзіця чытала кнігі, не было прагным, не праводзіла шмат часу ў кампутара або ў тэлефоне, то дарослыя павінны самі стаць такімі — больш чытаць, не сядзець у кампутары і дэманстраваць шчодрасць.
"Сумленне трэба выхоўваць сумленнем, дабрыню — дабрынёй, любоў — любоўю… Дзіця бярэ вобразы ад дарослых… Жывіце так, які лад жыцця жадаеце дзіцяці, і ён пойдзе яшчэ далей", — раіў педагог.
На пытанне пра дзіцячыя захапленні кампутарнымі гульнямі Амонашвілі растлумачыў: значыць, бацькі не сябруюць і мала кантактуюць з сынам ці дачкой. Ён упэўнены, што дзеці ніколі не прамяняюць кампутарны свет на жывыя зносіны. У самых складаных выпадках не трэба сілай забараняць падыходзіць да кампутара або тэлевізара. Эфектыўна выкарыстоўваць метад сумеснага прагляду перадач або вывучэння кампутарных гульняў. Гэта ўжо будзе выхаваўчым момантам, таму што дарослы заўсёды растлумачыць, што адбываецца на экране і дапаможа прывесці дзіця да новых каштоўнасьцяў і сфармаваць у яго стаўленне да таго, што адбываецца на экране.
Як наказваць дзяцей?
Напрыканцы са сцэны прагучала пытанне, якое многія саромеліся задаць услых: ці варта наказваць дзяцей? Шалва адказаў адназначна: "Не". Удакладніўшы, што ў гуманнай педагогіцы паняцця пакаранне не існуе ў тым значэнні, якое ўкладаюць у гэта слова цяпер. Бацькі наказваюць дзяцей, калі пазбаўляюць іх чагосьці важнага, абмяжоўваюць свабоду, забараняюць або ў кут ставяць.
"Так паступаць з дзецьмі нельга. Пакаранне павінна праходзіць праз самое дзіця. Яно самое павінна усвядоміць, наказаць сябе — гэта выхаваўчы момант. А калі будзе наказваць дарослы, то выхаванне не адбудзецца, таму што дзіця яго не разумее і не прымае", — растлумачыў Амонашвілі.
Пра настаўнікаў-двоечнікаў і ўрок радасці
Як настаўнікам трэба кантактаваць з дзецьмі, Амонашвілі паказаў падчас адкрытага ўрока ў трэцім класе гімназіі №1 імя Я. Карскага. Падчас урока радасці — так назваў яго грузінскі педагог — вучні разгадвалі словы і складалі прапановы, а Амонашвілі пастаянна меў зносіны з дзецьмі. Адказы на пытанні ён прасіў шаптаць яму на вушка.
За 45 хвілін ён паспеў падысці да кожнага і сказаць камплімент. Захапіўся рудымі валасамі адной вучаніцы і аправай акуляраў іншай, кагосьці ўхвальна паляпаў па плячы або пагладзіў па галаве. А на перапынку доўга пра нешта размаўляў з рабятамі.
У кулуарах настаўнікі шапталіся: "Урок радасці — гэта добра", але як дзеці будуць атрымліваць веды, бо ім трэба паступаць у гімназію, мець адзнакі не ніжэй за 9, здаваць экзамены на 9-10. А нагрузка вельмі вялікая". Урок радасці відавочна не ўпісваўся ў сістэму каштоўнасцяў мясцовых педагогаў.
Крыху пазней Амонашвілі прызнаўся: урок, які ён даваў трэцякласнікам — гэта праграма першага класа. "Я вырашыў падстрахавацца, абраў простую тэму, каб дзеці не спатыкнуліся аб складанасці, не ведаў узровень іх падрыхтоўкі", — сказаў педагог.
Ён падкрэсліў: "Калі б настаўнік карыстаўся маімі метадамі кожны дзень, дык вучні змаглі б за тры гады завучыць праграму чатырох класаў".
Ён упэўнены, што навучальныя праграмы ў беларускіх, расійскіх і грузінскіх школах па складанасці адпавядаюць магчымасцям усіх дзяцей. Дзеці нават могуць больш. А калі настаўнікі скардзяцца на занадта высокую нагрузку, то гэтым яны падкрэсліваюць толькі свой непрафесіяналізм.
"Настаўнікі ж больш не могуць (даць дзецям ведаў, — Sputnik). Таму што працуюць традыцыйна, з дапамогай бізуна і перніка, з дапамогай адзнак, з дапамогай патрабаванняў. Слабы настаўнік скажа, што праграма складаная, моцны настаўнік заўсёды дадасць да стандартнай праграмы крыху больш ведаў. Мы прывыклі ставіць адзнакі дзецям, але сярод настаўнікаў таксама ёсць выдатнікі (іх мала), а ёсць двоечнікі і троечнікі. І апошніх больш", — рэзюмаваў Амонашвілі.
Што тычыцца школьных адзнак, то педагог-наватар перакананы: гэта бразготкі. Нашмат важней не толькі даваць дзецям веды, але і фарміраваць адносіны да іх. Толькі так можна выхаваць асобу.
Шалва Амонашвілі — вядомы грузінскі педагог, доктар псіхалагічных навук, прафесар, акадэмік Расійскай акадэміі адукацыі і Акадэміі педагагічных і сацыяльных навук. Распрацаваў канцэпцыю гуманнай педагогікі. Аўтар дзесяткаў педагагічных, псіхалагічных і мастацкіх твораў. Нарадзіўся 8 сакавіка 1931 года, жыве і працуе ў Грузіі.
